Academic Research in Educational Sciences Volume 3

Academic Research in Educational Sciences 
Volume 3 | Issue 4 | 2022
ISSN: 2181-1385 
Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12
DOI: 10.24412/2181-1385-2022-4-5-10 
SJIF: 5,7 | UIF: 6,1 
 
 
 
 
 
6
 
March, 2022 
https://t.me/ares_uz Multidisciplinary Scientific Journal 
sabab bo’ladigan eng katta tezlik; g’ildirakni ko’ndalang surilishiga sabab bo’ladigan 
eng katta qiyalik burchak; avtomobilni ag’darilishi boshlanishiga mos keladigan eng 
katta qiyalik burchak. Yo’lda harakatlanayotgan avtomobil turg’unligi ko’p hollarda, 
uning og’irlik markazi balandligi, bazasi, koleyasi, shinalar o’lchami, konstruktsiyasi, 
holati, yo’lning egrilik radiusi va uning yuzasining holati, harakatlanish tezligiga 
bog’liq bo’ladi.[2]. 
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
 
Avtomobilning xaydovchi ishtirokisiz berilgan yo’nalishda agdarilmasdan, 
sirpanmasdan, shataksiramasdan va yon tomonga surilmasdan harakatlanishiga uning
turgunligi deb ataladi. Avtomobilning agdarilish va sirpanish yo’nalishiga karab 
kundalang va bo’ylama turgunlik bo’ladi.
Avtomobilg’ turgunligini yo’qotganda ag’darilishi, yon tomonga sirpanishi, 
yetakchi g’ildiraklari shataksirashi mumkin. Avtomobilning kundalang turgunligi 
quyidagi turtta ko’rsatkich bilan harakterlanadi:
v
a3
- avtomobilning aylana bo’ylab harakterlanganda yon tomonga surila 
boshlash paytidagi maksimal (kritik) tezligi, km/soat;
v
a0 
- avtomobilning aylana bo’ylab harakatlanganda agdarila boshlash paytida 
maksimal (kritik) tezligi, km/soat;
β
3
- avtomobilning g’ildiraklari kundalang surila boshlagan paytda yo’lning 
maksimal (kritik) nishablik burchagi;
β
0
- avtomobilg’ agdarila boshlagan paytda yo’lning maksimal (kritik) 
nishablik burchagi.
Kritik tezliklar tajriba yo’li bilan aniqlanadi. Avtomobil gorizontal maydonda 
radiusi R-20. 25 m aylana bo’ylab tezligini asta-sekin oshirib harakat qiladi. Harakat 
davrida markazdan kochirma kuch tahsirida ichki tomonlagi g’ildiraklarga og’irlik
kamayadi, tashki g’ildiraklarga esa ortadi. Sinovdan utayotgan avtomobilni
agdarilishdan saklash uchun uning yon tomoniga yo’l satxidan 10. 15 sm balandlikda
kronshteyn yordamida kushimcha g’ildirak maxkamlanadi. Agar tajriba vaqtida 
avtomobilg’ turgunligini yo’qotib agdarilsa, yon tomonidagi g’ildirak tayanch 
bo’ladi. Kuzatuvchi kishilar g’ildirakning yerdan uzilish yoki paytini aniqlab
sekundomer va spidometr yordamida izlanayotgan v
a3
yoki v
a0
tezliklarini 
aniqlaydilar.[]. 
Avtomobilning ag’darila boshlash payti bo’yicha yo’lning 
kritik nishablik burchagini aniqlash uchun avtomobilg’ 
platformaga o’rnatilib, bir yonidan damkrat bilan kutariladi. 

---