Açli s eferleri z amaninda
Yüklə 176,23 Kb. Pdf görüntüsü
|
HAÇLILAR ÇAĞINDA AVRUPA’DA ANTİSEMİTİZM 31
cek herhangi bir Yahudi kalmazsa, o halde Hıristiyanlar kendilerine vaat edilen ebedi kurtu- luşa nasıl kavuşacaklardı? Dönemin diğer bir önemli dinî şahsiyeti, Cluny Manastırı’nın başrahibi, “Muhterem” lakaplı Pierre de meslektaşı Bernard’ın tezlerini kabul etmekteydi. Fakat onun yaklaşımı biraz farklıydı. Ona göre, Musevilerin canı bağışlanmalı ama paralarına el konulmalıydı. Yani Müslümanları dize getirmek için Yahudilerin zenginliği kullanılabilirdi. Böylece Ya- hudilerin mal varlıklarının bu büyük “kutsal” davaya hizmet etmesi gerektiği tartışmaya açıldı
37 . Bu arada Bernard de Clairvaux’un Almanya’da söz sahibi olan çeşitli kesimlere gön- derdiği mektuplar, keşiş Radulf’un ateşli konuşmalarının yanında, yine etkisiz kalmıştı. Bu- nun üzerine Bernard, hem ikinci haçlı seferine taraftar bulma çalışmaları dâhilinde propa- ganda sahasını genişletmek, hem de Radulf’un antisemitist faaliyetlerine kesin olarak bir son vermek maksadıyla Almanya’ya bizzat gitti. Radulf ile Mainz’da karşılaşan Bernard, ona manastıra çekilmesini emretti. Nihayet sükûnetin sağlanmasıyla, Yahudiler için kaygı verici durum bir kez daha ortadan kalktı 38 .
Üçüncü haçlı seferi zamanında Musevilere yönelik saldırılarla ilgili kayda değer bir olay, İngiltere Kralı I. Richard’ın 3 Eylül 1189’daki taç giyinme töreninin olduğu günde meydana geldi. İngiliz Musevi toplumunun önde gelen liderleri, tıpkı benzer maksatlarla orada bulunan diğer gruplar gibi, kendilerine sabık kral II. Henry (1154-1189) tarafından bahşedilmiş olan imtiyazları yenilemek için Londra’ya gelmişlerdi. Ancak onlar Richard’ın makamına kabul edilmeyi beklerlerken bazı sıkıntılar yaşadılar. Antisemitist bir güruh tara- fından önce itilip kakıldılar, daha sonra da ciddi bir şiddete maruz kaldılar. Bu arada kralın, Yahudileri kovacağına dair bir söylenti şehirde yayılmaya başladı. Bu şayiayla birlikte Lond- ra’daki Musevilere ve onların mülklerine karşı saldırılar giderek arttı. İngiltere’nin en büyük Yahudi cemaatine ait evler ateşe verildi, malları yağmalandı. Yine bu arada çok sayıda Mu- sevi öldürülürken, onlardan bazıları vaftiz edilmeğe zorlandılar 39 . Bununla birlikte yaşanan bu olay, İngiltere’de görülen bir dizi antisemitist saldırıların henüz başlangıcıydı. İngiltere Kralı I. Richard’ın (1189-99) üçüncü haçlı seferi için, Aralık 1189’da ülkeyi terk etmesini fırsat bilen saldırganlar, Şubat ve Mart 1190 itibariyle, eylemle- rini Norwich, King’s Lynn, Stamford, Lincoln, York ve Bury Saint Edmunds şehirlerine yay- dılar. Bu şehirlerin büyük kısmında bir miktar Yahudi hayatını kaybetti. Bazı yerlerde ace- leyle kraliyet şatolarına sığınarak canlarını kurtaran Museviler olduysa da, çoğu yerde ciddi kayıplar yaşandı. Ekseriyeti haçlı yemini etmiş ve Kudüs’e gitmek üzere hazırlık yapmakta olan kişilerden oluşan saldırganlar, Müslümanlarla karşılaşmadan önce kadın, erkek, çocuk veya yaşlı ayrımı yapmadan kendi ülkelerindeki Yahudileri yok etmeye niyetlenmişlerdi. 6
37 Runciman, Haçlı Seferleri Tarihi, II, s.211; Watt, “Persecution of the Jews”, s.155. 38 Runciman, Haçlı Seferleri Tarihi, II, s.211; Berry, “Second Crusade”, s.473. İkinci haçlı seferi döneminde yaşanan söz konusu antisemit gelişmeler için bkz. Sefer Zekhirah, “Re- membrance”, s.21-33. 39 John George Edgar, The Crusades and the Crusaders, Boston, 1860, s.171; Marcus, A Source Book, s. 147-48; Watt, “Persecution of the Jews”, s.156. EMRULLAH KALELİ 32
Şubat’ta, Norwich’de, herhangi bir yere sığınamayan ve evlerinde kalan çok sayıda Yahudi öldürüldü. 7 Mart’ta, Stamford şehrinde, kent pazarının kurulduğu bir günde, yine birçok Musevi katledildi. Bury Saint Edmunds’da, 1190 yılının kutsal Palmiye Pazarı’nda 40 elli yedi Yahudinin öldürüldüğü söylenmektedir 41 . Yahudilerin uğradığı zayiat bakımından kayıtlara geçen en ciddi olay ise, 16-17 Mart 1190’da vuku bulan, York şehrindeki saldırılardı. Söz konusu vakada geniş çaplı bir katliam yaşanırken, denildiğine göre, beş yüz kadar Musevi, “sünnetsizlerin” (haçlılar) eliyle ölmektense birbirlerinin kanını akıtarak intihar etmeyi tercih etmişlerdi. Bu arada, tüm bu olaylar gelişirken, devletin resmî memurları Yahudileri korumak için isteksiz davrandılar veya yetersiz kaldılar 42 . Üçüncü haçlı seferinden sonraki dönemlerde de antisemitik saldırılar kuşkusuz devam etmiştir. Ancak bunlar, daha önceki antisemitizm vakalarına göre, kaynaklarda pek fazla yer almadığından genellikle göz ardı edilirler. Bununla birlikte Yahudilerin maruz kaldıkları katliam ve uğradıkları zayiatın boyutunun önceki dönemlere nispeten daha az olduğu dü- şünmemek gerekir. Çünkü 1236 tarihli bir papalık mektubundan anlaşıldığı kadarıyla o dö- nemde sadece Fransa’da 2500 kadar Musevi öldürülmüştü. Fakat bu olay nedense diğer hiç- bir kaynakta zikredilmemiştir. Dolayısıyla, daha sonraki dönemlerde ara sıra görülen veya kaynaklarda yeterince yer bulmayan Yahudi aleyhtarı olaylar, daha ziyade ufak marjinal gruplar tarafından işlenen, sistemli olmayan, münferit suçlar olarak telakki edilmek isten- miştir
43 .
Bununla beraber Avrupa’da Yahudilerle ilgili kuşku ve önyargılar ve onları ayrımcılı- ğa tabi tutan bir düşünce hiçbir zaman yok olmamıştır. Hıristiyanlar arasındaki yaygın kanı- ya göre, dönemin bazı para düşkünü hükümdarları tarafından şımartılan Museviler, kendile- rine tanınan imtiyazlar sayesinde serbestçe tefecilik yapmaktaydılar. Onlar bu yolla elde ettikleri kara parayla kolayca zenginleşmişler ve zamanla İsevilere karşı kibirli ve aşırı küs- tah hale gelmişlerdi. Bu nedenle onlara yönelik bir antipatinin oluşması doğaldı. Böylece Hıristiyan kamuoyunda birikmiş olan öfke ve kızgınlığın antisemitik saldırılara dönüşmesi için bir bahane bulmak her zaman kolay oldu. Örneğin, 1144’te Yahudilerin Hıristiyan ço- cukları kaçırarak kendi özel ayinlerinde kurban ettiklerine dair bir söylenti üzerine çok sa-
40 Palmiye Pazarı: Hıristiyanlarca kutsal sayılan Paskalya haftasının ilk günü olup, Hz. İsa’nın zafer alayıyla Kudüs’e girmesini hatırlatır. Bu esnada O’nun yoluna palmiye dalları serildiği ve insanlar gelenleri bu ağacın dallarıyla selamladığı için o günün anısını tekrar yaşamak iste- yen Hıristiyanlar her yıl Paskalya Pazarı’nda bu ağacın dallarıyla evlerini süslerler. 41 Colin Richmond, “Englishness and Medieval Anglo-Jewry”, The Jewish Heritage in British History: Englishness & Jewishness, (Ed. Tony Kushner), London, 1992, s.50-53. 42 Watt, “Persecution of the Jews”, s.155-57. Bir iddiaya göre, her kadar İngiltere Kralı Richard, Yahudilere yönelik saldırıları aktif olarak desteklememişse de, üçüncü haçlı seferinin finansı için, yağma yoluyla elde edilen, Musevilerin zenginliğinden faydalanmıştı. Bkz. Michaud, The History, s.441-42. 43 Christoph T. Maier, “Crusade Propaganda and Attacks against Jews in the Late Twelfth and Thirteenth Centruies”, Uluslararası Haçlı Sempozyumu: 23-25 Haziran 1997, İstanbul, Anka- ra, 1999, s.215-16. HAÇLILAR ÇAĞINDA AVRUPA’DA ANTİSEMİTİZM 33
yıda Musevi bu suçlamayla hapse atıldı, öldürüldü veya diri diri yakıldı 44 . Söz konusu şüphe yüzünden daha sonraki kuşaklar bile çocuklarının güvenliğinden endişe ettiler ve Yahudile- re karşı temkinli olmaya çalıştılar. Netice itibariyle Avrupa’daki Hıristiyanlar, kısmen dinî gerekçelerle, ama daha ziyade sahip oldukları önyargılar yüzünden, Musevileri ötekileştiren birtakım tedbirler aldılar. Onların devlet kurumlarında memur olmaları engellendi. Kolayca ayırt edilmeleri için Hıristiyanlar gibi giyinmeleri yasaklandı. Onlar, genellikle şehrin kenar yerlerinde veya dışında ikamet etmeye zorlandılar. Yine bir Musevinin şehir içinde at yerine ancak bir eşeğe binmesine izin verildi 45 . Aynı biçimde, “öteki” taraf ile ilgili benzer önyargı ve kuşkular Yahudilerin arasında da yaygındı. Mesela, Yahudiler tarafından sıkça tekrarlanan bir söylentiye göre, Avrupa’da Musevi toplumuna yönelik saldırılar ve aşağılamalar o denli mutat bir hale gelmişti ki, Fran- sa’da her yıl Palmiye Pazarı’nda düzenlenen bir festival sırasında, gelen geçen herkesin yü- züne tokat atması için, bir Yahudi’ye ihtiyaç duyulurdu. Söylendiğine göre, bir keresinde mevzubahis Yahudi’ye öyle sert vurulmuştu ki, zavallının kafatası çatlamış ve ölmüştü 46 .
Sonuç olarak, haçlı seferleri gibi dinî coşku ve fanatizmin doruğa ulaştığı dönemlerde, Hıristiyan kamuoyunun Musevilere yönelik artan öfkesi açıkça antisemist saldırılara dö- nüşmüştür. Böyle zamanlarda, Hıristiyanların arasında yaşayan bu toplulukları korumakla vazifeli devletin resmî otoriteleri görevlerini layıkıyla yerine getirmediklerinden, Yahudiler büyük zayiatlar yaşadılar.
ALBERTUS AQUENSIS, Liber Christianae Expeditions pro Ereptione et Restitutione Sanctae Hierosolymitanae Eccelesiae, İngilizce çev. August C. Krey, The First Crusade: The Accounts of Eyewitnesses and Participants, Princeton, 1921. ALTAN, Ebru, İkinci Haçlı Seferi (1147-1148), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2003. ANONİM, “The Narrative of the Old Persecutions, or Mainz Anonymous”, The Jews and the
Eidelberg, University of Wisconsin Press, Madison, 1977, s. 99-115. BENJAMIN DE TUDELA, The Itinerary of Benjamin of Tudela, İngilizce çev. Marcus Nathan Adler, Oxford University Press, London, 1907.
44 Marcus, A Source Book, s.135. 45 Marcus, A Source Book, s.154-55; Edgar, The Crusades, s. 43; Bununla birlikte Avrupa’nın neredeyse tamamını dolaşarak, gezdiği yerlerdeki Yahudiler hakkında ayrıntılı bilgiler veren, XII. yüzyılın ünlü seyyahı Tudelalı Benjamin, diğer yerlerin aksine Roma’daki Musevilerin oldukça ayrıcalıklı bir konuma sahip olduklarını ifade etmektedir. Benjamin’e göre, bizzat Papa III. Alexander (1159-1181) tarafından himaye edilen Yahudiler vergi vermek zorunda olmadıkları gibi, onlardan bazıları da resmî makamlarda memur olarak istihdam edilmişlerdi. Bkz. Benjamin de Tudela, The Itinerary of Benjamin of Tudela, İngilizce çev. Marcus Nathan Adler, London, 1907, s.5-6.
46 Glick, Abraham’s Heirs, s.74. EMRULLAH KALELİ 34
BERRY, Virginia G., “The Second Crusade”, A History of the Crusades, I, Madison, Milwaukee, London, 1969, s. 463-512. CAROLL, James, Constantine’s Sword: The Church and the Jews, Mariner Books, New York, 2002. CAVE, R. C. ve COULSON, H. A., A Source Book for Medieval Economic History, The Bruce Publishing, Milwaukee, 1936. CHAZAN, Robert, European Jewry and the First Crusade, University of California Press, London, 1987.
1996.
-----, Fashioning Jewish Identity in Medieval Western Christendom, Cambridge University Press, New York, 2004. DEMİRKENT, Işın, Haçlı Seferleri, Dünya Yayıncılık, İstanbul, 1997.
DUNCALF, Frederic, “The Councils of Piacenza and Clermont”, A History of the Crusades, I, Madison: Milwaukee: London, 1969, s.220-252.
Milwaukee: London, 1969, s.253-279. EBAN, A. Solomon, My People
EDGAR, John George, The Crusades and the Crusaders, Ticknor and Fields, Boston, 1860. ELIEZER BAR NATHAN, “The Chronicle of Rabbi Eliezer bar Nathan”, The Jews and the Crusaders:
University of Wisconsin Press, Madison, 1977, s.79-93. GLICK, Leonard B., Abraham’s Heirs: Jews and Christians in Medieval Europe, Syracuse University Press, New York, 1999. HOLT, Andrew, Jewish Persecution During the Crusades, jewishpersecution.html>, (12.07.2011). JACOPS, Andrew, S., Remains of the Jews: The Holy Land and Christian Empire in Late Antiquity,
Stanford University Press, California, 2004. KATZ, Jacob, Exclusiveness and Tolerance: Studies in Jewish-Gentile Relations in Medieval and Mo-
MADDEN, Thomas F., MAIER, Christoph T., “Crusade Propaganda and Attacks against Jews in the Late Twelfth and Thirteenth Centruies”, Uluslararası Haçlı Sempozyumu:23-25 Haziran 1997, İstanbul, Anka-
ra, 1999, s. 213-226. PETERS, Edward, The First Crusade: The Chronicle of Fulcher of Charters and Other Source
RICHMOND, Colin, “Englishness and Medieval Anglo-Jewry”, The Jewish Heritage in s.50-53, London, 1992, s.42-59. RUNCIMAN, Steven, Haçlı Seferleri Tarihi, I-III, (Çeviren: Fikret Işıltan), Türk Tarih Ku-
rumu Yayınları, Ankara, 1998 HAÇLILAR ÇAĞINDA AVRUPA’DA ANTİSEMİTİZM 35
SCHLOSS, Rabbi Chaim, 2000 Years of Jewish History: From the Destruction of the Second Bais Hamikdash until the Twentieth Century, Feldheim Publishers, Jerusalem, 2002. MARCUS, Jacob Rader, The Jew in the Medieval World: A Source Book, 315–1791, Hebrew Union College Press, Ohio, 1999. MICHAUD, Joseph Francois, The History of the Crusades, I, Redfield Publishing, New York, 1853. SEFER ZEKHIRAH, “Sefer Zekhirah, or The Book of Remembrance, of Rabbi Ephraim of Bonn”, The Jews and the Crusaders: The Hebrew Chronicles of the First and Second Crusades, İngilizce çev. Shlomo Eidelberg, University of Wisconsin Press, Madison, 1977, s. 121-133. SOLOMON BAR SIMSON, “The Chronicle of Solomon bar Simson”, The Jews and the
Shlomo Eidelberg, University of Wisconsin Press, Madison, 1977, s. 21-72. WATT, J. A., “The Crusades and the Persecution of the Jews”, The Medieval World, (Ed. Peter Linehan ve Janet L. Nelson), Routledge Group, London: New York, 2003, s. 146-162. YILDIZ, Şevket, “Endülüs Bilim Hayatında Yahudiler”, T.C. Uludağ Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, (Cilt:18, Sayı:1), 2009, s. 509-528. Yeni Ahit (İncil), İncil: Müjde: İncil’in Çağdaş Türkçe Çevirisi, Yeni Yaşam Yayınları, İstan- bul, 1995. Yüklə 176,23 Kb. Dostları ilə paylaş:
|