Adau nun Elmi Əsə rl ə ri. G ə

   ADAU-
nun Elmi Əsə
rl
ə
ri. G
ə
nc
ə
, 2016, 
№
1
 
 
29 
 
Təcrübə sahəsinin torpaqlarının aqrokimyəvi xüsusiyyətləri 
D
ər
in
lik
, 
sm
 
p
H 
su
 m
əh
-
lu
lu
n
d
a 
Üm
um
i 
h
u
m
u
s,
 %
 
Azot 
Fosfor 
Kalium 
Ümumi, 
% 
Udulmuş 
ammonyak 
Nitrat 
Üm
um
i,
%
 
Mü
tə
h
ərr
ik
, 
m
q
/k
q
 
Üm
um
i, 
%
 
Mü
bad
il
ə
v
i, 
m
q
/k
q
 
mq/kq 
0-30 
7,6 
2,17 
0,16 
20,5 
12,5 
0,15 
19,5 
2,43 
270,5 
30-60 
7,8 
1,25 
0,11 
17,3 
8,0 
0,10 
15,3 
1,92 
215,3 
60-100 
8,0 
0,83 
0,08 
10,1 
3,8 
0,07 
8,3 
1,58 
103,5 
 
Götürülmüş torpaq nümunələrində: pH po-
tensiometrdə,  ümumi  humus  İ.V.  Tyurinə  görə, 
ümumi azot K.E.Ginzburqa, udulmuş ammonyak 
azotu  D.P.Konevə,  nitrat  azotu  Qrandval-Lyaju, 
ümumi  fosfor  K.E.Ginzburq  və  Q.M.Şeqlova, 
mütəhərrik fosfor B.P. Maçigin üsulu ilə, ümumi 
kalium alovlu fotometrdə Smitə görə,  mübadiləvi 
kalium  P.B.Protasov  üsulu  ilə  alovlu  fotometrdə  
müəyyən edilmişdir. 
Torpaq nümunələrinin təhlili göstərir ki, bu 
torpaqlar azotun, fosforun və kaliumun mənimsə-
nilən  formaları  ilə  yüksək  dərəcədə  təmin  olun-
mamışlar. Cədvəldən göründüyü kimi pH su məh-
lulunda 0-30 sm qatda 7,6, aşağı qatlara getdikcə 
isə  artaraq  60-100  sm  lik  qatda  8,0  olmuşdur. 
Ümumi  humus,  azot,  fosfor  və  kalium  0-30  sm-
lik qatda 2,17; 0,16; 0,15; 2,43%-dir. Lakin aşağı 
qatlara  getdikcə    xeyli  azalaraq  60-100  sm-lik 
qatda uyğun olaraq 0,83; 0,08; 0,07; 1,58% təşkil 
etmişdir.  Udulmuş  ammonyak  azotu  20,5-10,1 
mq/kq,  nitrat  azotu  12,5-3,8  mq/kq,  mütəhərrik 
fosfor  19,5-8,3  mq/kq,  mübadiləvi  kalium  isə 
270,5-103,5 mq/kq arasında tərəddüd etmişdir. 
Beləliklə,  Gəncə-Qazax  bölgəsində  Tovuz 
rayonu  şəraitində  boz-qəhvəyi  (şabalıdı)  torpaq-
larda  apardığımız  aqrokimyəvi  təhlillər  göstərir 
ki,  respublikamızda  qəbul  edilmiş  qradasiyaya 
görə  (Güləhmədov  Ə.N.,  Axundov  F.H.,  İbrahi-
mov S.Z., 1980) [13] bu torpaqlar qida maddələ-
rinin  mənimsənilən  formaları  ilə  zəif  və  orta  də-
rəcədə    təmin  olunmuşdur.  Odur  ki,  bu  torpaqlar 
kartof bitkisinin becərilməsi üçün çox da məhsul-
dar  deyildir.  Bu  torpaqlarda  kartof  bitkisindən 
yüksək və keyfiyyətli məhsul almaq üçün mineral 
gübrələrin tətbiqi vacibdir. 
 
ƏDƏBİYYAT  
1. Hacıyev Q.Ə., Rəhimov V.Ə. Azərbaycan CCR inzibati rayonlarının iqlim səciyyəsi, Bakı: 
“Elm”, 1977, 269 s. 
2. Салаев М.Э. Почвы Малого Кавказа. Баку: “Элм”, 1966, 327 с. 
3. Kosayev E.M. Düzgün gübrələmə sisteminin təşkili məhsuldarlığın artırılmasında ən mühüm 
amillərdəndir // Azərbaycan aqrar elmi, 2002, №1-6, s.132...135 
4. Axundov F.H., Məmmədov N. Gəncə-Qazax bölgəsi şəraitində müxtəlif  suvarma sayları və 
gübrə  normalarının  günəbaxan  bitkisinin  dən  məhsuldarlığına  təsiri  //  Azərbaycan 
Torpaqşünasları Cəmiyyəti, Beynəlxalq elmi konfrans, I hissə, Bakı: “Elm”, 2012, s.131-133 
5.  Məmmədov  Q.S.  Azərbaycanın  ekoetik  problemlərinin  metodoloji  əsasları  //  AMEA 
Torpaqşünaslıq və Aqrokimya Əsərlər toplusu, XVII c., Bakı: “Elm”, 2007, s.5...10 
6.  Bağırova  B.C.  Gübrələrin  kartof  bitkisi  altında  suvarılan  qəhvəyi  dağ-meşə  torpaqlarında 
səmərəliliyi  //  AMEA  Torpaqşünaslıq  və  Aqrokimya  İnstitutunun  əsərlər  toplusu,  XVI  c., 
Bakı: “Elm”, 2004, s. 508...514 
7.  Bəşirov  V.V.  Gəncə-Qazax  bölgəsində  taxılaltı  torpaqların  münbitlik  modeli:  kənd 
təs.elm.üzrə fəlsəfə dok….dis.avtoref. Bakı: 2010, 19 s. 
8. Qasımova F.N. Kartof  becərilən torpaqların aqrokimyəvi xüsusiyyətləri // Azərbaycan Aqrar 
Elmi, 2006, №9-10, s. 132...134 
9.  Vəliyeva  A.M.  Gəncə-Qazax  bölgəsində  suvarma  sayı  zəminində  gübrə  normalarının 
optimallaşdırılmasının payızlıq arpanın məhsuldarlığına, keyfiyyətinə və torpaq münbitliyinə 
təsiri: kənd təs.elm.nam….dis.avtoref. Bakı: 2007, 19 s. 
10.  Həsənova  M.M.,  Abbasov  A.Ə.  Gəncə-Qazax  bölgəsinin  torpaq-iqlim  şəraiti  və  təcrübə 
sahəsinin  torpaqlarının  aqrokimyəvi  səciyyəsi  //  Gəncə  Regional  Elmi  Mərkəzin  Xəbərlər 
məcmuəsi, Gəncə: “Elm”, 2012, №50, s.100...105 
11.  Həsənova  A.O.  Təcrübə  sahəsinin  torpaqlarının  aqrokimyəvi  xüsusiyyətləri  //  Azərbaycan 
aqrar elmi, 2012, №1, s.168...169 

---

   ADAU-
nun Elmi Əsə
rl
ə
ri. G
ə
nc
ə
, 2016, 
№
1
 
 
30 
 
12.  Aslanov  H.Ə.,  Allahverdiyev  A.C.  Gəncə-Qazax  bölgəsi  torpaqlarının  əsas  aqrokimyəvi 
elementləri // AKTA-nın Elmi Əsərlər toplusu. Gəncə: 2003, s.71...72 
  13.  Гюльахмедов  А.Н.,  Ахундов  Ф.Г.,  Ибрагимов  С.З.  Градация  по  содержанию 
подвижных  форм  элементов  питания  растений  в  почве  для  дифференцированного 
внесения минеральных удобрений под сельскохозяйственных культур. Баку: 1980, 13с. 
 
The main agrochemical characters of irrigated grey-brown (chestnut) 
 soils under potato 
Doctorant R.T.Cafarova  
Azerbaijan State Agrarian University 
 
SUMMARY 
 
Key  words:  irrigated,  agrochemical,  grey-brown,  organic  an  mineral  fertilizers,  ammonia, 
nitrate, nitrogen, phosphorus, potassium 
 
Agrochemical  characters  of  irrigated  grey-brown  (chestnut)  soils  of  Ganja-Kazakh  region  are 
presented in this article. It’s defined, that these soils are poorly provided by feeding matters. That’s 
why for getting high and qualitative yield of potato introduction of organic and mineral fertilizers is 
very important. 
 
УДК  631.4 
Основные агрохимические свойства орошаемых серо-коричневых (каштановых) 
почв под картофель 
 
Докторант Р.Т.Джафарова  
Азербайджанский государственный аграрный университет 
 
РЕЗЮМЕ 
 
Ключевые  слова:  орошаемый,  агрохимический,  серо-коричневый,  органические  и 
минеральные удобрения, аммониак, нитрат, азот, фосфор, калий. 
 
В статье приведены агрохимические свойства орошаемых серо-коричневых (каштановых) 
почв  Гянджа-Казахской  зоны.  Установлено,  что  эти  почвы  слабо  обеспечены  питательными 
веществами.  Именно  поэтому  для  получения  высокого  и  качественного  урожая  картофеля 
применение органических и минеральных удобрений является весьма неотложным. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---