Ağa Musa Nağıyevin xeyriyyəçilik və ictimai fəaliyyəti
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
69 və başqa kitablar nəşr etməyi, dövrü mətbuat orqanları yaratmağı, məktəb və mədrəsələri təcrübəli müəllim kadr- ları ilə təmin etməyi, pedaqoji kursları açmağı, müəllimlər qurultaylarını çağırmağı, elmi-ədəbi gecələr keçirməyi və nəhayət, yoxsul müsəlman uşaqlarının orta və ali məktəb- lərə daxil olub, oxumasına kömək göstərməyi özünün baş- lıca vəzifəsi sayırdı (42, s.87). Nizamnamədən göründüyü kimi «Nəşri-maarif» cə- miyyəti də öz amalı, məqsədinə görə digər Bakı, Gəncə xeyriyyə Cəmiyyətləri ilə demək olar ki, eyniyyət təşkil edirdi. Bu da təsadüfi deyil ki, adlarını çəkdiyimiz müsəl- man xeyriyyə cəmiyyətləri kimi, «Nəşri-maarif» cəmiyyəti də fəxri, həqiqi və yarışan üzvlərdən ibarət idi və onların ödədikləri üzvlük haqlarının məbləği də Gəncə, Bakı xey- riyyə cəmiyyətlərinin üzvlərinin ödədikləri məbləğlərlə tam eyniyyət təşkil edirdi. Nizamnaməyə görə Cəmiyyətin ali orqanı onun üzv- lərinin ümumi yığıncağı idi. Ümumi yığıncaq Cəmiyyətin idarə heyətini, onun sədrini, sədrin müavinini, katibini və xəzinədarı seçirdi. Deyək ki, «Nəşri-maarif» cəmiyyəti Bakı Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyəti ilə qarşılıqlı surətdə, əlbir fəaliyyət göstərirdi. Bakının adlı-sanlı ziyalıları, gör- kəmli varlıları çox vaxt hər iki cəmiyyətin üzvü olub, hər ikisində fəaliyyət göstərirdilər. 1906-cı il noyabrın 24-də «Nəşri-maarif» cəmiyyəti- nin keçirdiy ilk ümumi yığıncaqda H.Z.Tağıyev Cəmiy- yətin idarə heyətinin sədri, M.Hacınski onun müavini, Əlisgəndər Cəfərov, Əhməd bəy Ağayev və Məhəmməd- həsən Əfəndiyev idarə heyətinin katibləri seçilir. Murtuza 70 Muxtarov, İsa bəy Aşurbəyov, Tağı bəy Səfərəliyev, Qara bəy Qarabəyov və başqaları idarə heyətinin üzvləri, Həsən bəy Məlikov isə təftiş komissiyasının üzvü seçilir. qeyd et- mək lazımdır ki, Azərbaycanın müxtəlif arxivlərində bu cəmiyyətin fəaliyyəti haqqında zəngin materiallar saxla- nılır (42, s.88). Cəmiyyətin illik hesabatları bir qayda olaraq mətbəə üsulu ilə kitabça şəklində çap edilirdi. Bu hesabatların bir çox nümunələri arxiv sənədi kimi qorunub saxlanmışdır ki, bunlar cəmiyyətin fəaliyyətini təhlil etməyə imkan verir. Hər şeydən əvvəl cəmiyyət müsəlmanların təhsilə yi- yələnməsinə çalışır və bu haqda geniş tədbirlər həyata ke- çirirdi. Belə ki, cəmiyyətin 1907-ci ilə aid olan hesabatın- dan bəlli olur ki, cəmiyyət həmin ildə İçərişəhərdəki Hacı Banu məscidinin, şəhərin aşağı hissəsindəki Hacı İmaməli məscidinin və şəhərin dağlıq hissəsində yerləşən Hacı İb- rahim məscidinin yanında üç məktəb açmış və onlarda uşaqlar pulsuz oxuyurdular. Yenə həmin ilin hesabatından aydın olur ki, «Nəşri- maarif» cəmiyyətinə fəxri üzvləri 7500 rubl, həqiqi üzvləri 5278 rubl miqdarında pul keçirmişlər. Bundan əlavə əhali Oruc bayramında cəmiyyətin fonduna 232, 64 rubl, Qur- ban bayramında 140 rubl məbləğində pul keçirmişdi. Pul vəsaiti keçirənlərin siyahısında H.Z.Tağıyevin (500 rubl), Q.N.Seydiyevin (100 rubl), M.T.Cəbrayılovun (23 rubl) adları da vardır (49). Hesabatda qeyd edilirdi ki, cəmiyyət cari ildə öz və- saitindən 815 rubl Darülmüəllimə, 172 rubl Hacı İmaməli 71 məscidindəki məktəbə, 75 rubl Hacı Banu məscidindəki məktəbə, 546 rubl müəllim kurslarına, 1500 rubl ibtidai məktəb müəllimlərinə, 1320 rubl məktəblər üçün ləvazi- mat alınmasına və 763 rubl isə kasıb uşaqlara paltar alın- masına pul xərcləmişdir (49). Cəmiyyətin 1908-1911-ci illərə aid olan hesabatların- da da bu qəbilli yardımlar və pul vəsaitinin verilməsi haq- qında ətraflı məlumatlara rast gəlirik. Məsələn, 1909-cu il hesabatından görünür ki, cəmiyyət bu ildə İmam Əli məs- cidinin nəzdindəki məktəbə 1320 rubl, Hacı Banu məsci- dindəki məktəbə 510 rubl, İbrahim (Təzə Pir) məscidində- ki məktəbə isə 385 rubl, müxtəlif ehtiyacı olanlara isə 141, 63 rubl miqdarında pul vəsaiti ilə yardım etmişdir (14, v.11). Cəmiyyət öz nizamnaməsinə uyğun olaraq fəaliyyə- tinin ilk illərində Bakının Balaxanı, Əmircan və Buzovna kəndlərində də təhsil ocaqlarının açılmasına təşəbbüs gös- tərmişdir. 1911-ci il may ayının 13-də Bakı şəhər rəisi P.İ.Martınovun Qafqaz tədris dairəsinin hamisinə göndər- diyi məlumatda deyilirdi ki, «Nəşri-maarif» cəmiyyətinin Balaxanıda 116 şagirdi olan 4 sinifli, Əmircanda 82 şa- girdi olan 3 sinifli və Buzovnada 28 şagirdi olan 3 sinifli məktəbləri fəaliyyət göstərir. «Nəşri-maarif» cəmiyyətinin 1914-cü ildə Bakı əra- zisindəki 17 kənddə 16 məktəbi və 35 şöbəsi mövcud idi. Bu məktəblərdən üçü məhz 1914-cü ildə açılmışdır ki, onların ikisi Qalada, biri Bilgəhdə yerləşirdi (71, s.14). Hesabatda göstərilirdi ki, həmin ildə cəmiyyətin mək- təblərində 1074 nəfər oğlan, 126 nəfər qız oxuyurdu ki, on- 72 lara pulsuz dərs ləvazimatı, kitab, paltar verilirdi. 1914-cü ildə cəmiyyət məktəb ləvazimatı və dərs vəsaitləri satan xüsusi mağaza açmışdı. Cəmiyyətin illik gəliri 1913-cü ilə nisbətən 21.261 rubl artmışdır. 1914-cü ildə cəmiyyətin ümumi xərcləri 31.420 rubl təşkil etmişdir ki, onun da 20.355 rublu məktəblərin saxlanılmasına, 7.048 rublu mək- təb jurnallarının, əyani vəsaitlərin, 2153 rublu isə beşinci müsəlman gecəsinin keçirilməsinə sərf edilmişdir. 1914-cü ildə cəmiyyətin idarə һeyətinin 23 iclası keçirilmiş, burada 108 məsələ müzakirə edilmişdir ki, onların əksəriyyəti mək- təb, təһsil işinə və xeyriyyəçilik məsələlərinə һəsr edil- mişdir (14,v.11). 1914-çü ildə "Nəşri-maarif" cəmiyyətinin 6 nəfər fəxri üzvü, 55 nəfər һəqiqi üzvü var idi. Şəmsi Əsədullayev, Јusif Dadaşov, Ağamusa Muxtarov, Ağa Musa Nağıyev, Ağa Hüseyn Tağıyev və Hacı Zeynalabdin Tağıyev cə- miyyətin fəal üzvləri idi (14,v.11). Cəmiyyətin sədri vəzi- fəsində isə yenə H.Z.Tağıyev qalırdı. Qeyd edək ki, "Nəşri-maarif" cəmiyyəti məktəblərdə milli müəllim kadrların yerləşdirilməsinə də xüsusi əһəmiy- yət verirdi. Bu, birinci növbədə Azərbaycanda ali və semi- nariya təһsili almış müəllim kadrların sayca azlığı ilə əla- qədar idi. Məһz buna gərə də cəmiyyət müəllim kadrları һazır- lamaq üçün 1907-çi ildə "Darülmüəllim", yəni Müəllimlər Seminariyası açmış və bura təcrübəli pedaqoqları cəlb et- mişdi. Bu seminariya üç il fəaliyyət göstərdikdən sonra bağlanmışdı. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|