úshinshi basqish 1990 jildan baslanip, ha`zirge shekem dawam
etpekte. Dúnya siyasiy kartasinda pútin dúnya birge islesiwiniń
sotsiyalliq-ekonomikaliq, sotsiyalliq-siyasiy o`mirine úlken
ta`sir ko’rsetken jańa sipat o’zgerisleri to`mendegiler :
- 1991 jil SSSR diń
tarqaliwi, burinǵi ittifoqdosh
respublikalariniń siyasiy erkinlikke erisiwleri;
- ǵa`ressiz ma`mleketler dosliǵiniń (MDH) payda boliwi;
- Arqa Evropadaǵi burinǵi sotsiyalistik ma`leketlerdiń
tipik
xaliq demokratiyaliq gúresleri jeńisi arqali jańa erkin
rawajlaniw jolina o’tiwleri (1989-90 jillar);
Dúnya siyasiy kartasınıń qáliplesiw basqıshları
Dúnya siyasiy kartasiniń qáliplesiw basqishlari
-
1991 jilda a`skeriy Varshava Sha`rtnamasi Sho`lkemi (VShT),
O’z-ara Ekonomikaliq ja`rdem Sho`lkemi Keńesi (O’İ{K)
iskerliginiń toqtatiliwi ha`m oniń Evropa ha`mde pútin
dúnyadaǵi siyasiy ha`m ekonomikaliq jaǵdayǵa qatti ta`sir
ko’rsetiwi;
- Sotsialistik dúzimniń tarqawi,
- 1990 jil 3 oktyabr eki German ma`mleketiniń (GFR ha`m
GDR) birlesiwi;
- Yugoslaviya Sotsialistik Federativ Respublikasiniń (YuSFR)
tarqaliwi
aqibetinde Sloveniya, Bosniya ha`m Gertsegovina,
Makedoniya,
Xorvatiya, Yugoslaviya İttifoqi Respublikasi
(Serbiya ha`m Chernogoriya ishinde) siyasiy erkinliginiń qarar
qiliniwi, burinǵi Federatsiyadaǵi keskin siyasiy bo’hron (krizis)
puqaralar
urusina
ha`m
milletler-araliq
keskinliklerdiń
kúsheyine, olardiń búgingi kúnǵe shekem dawam etiwine alip
keldi;
- 1990 jil may ayinda eki arab ma`mleketi –
Yaman Arab
Respublikasi (YaAR) ha`m Yaman Xalq Demokratik
Respublikasi (YaXDR) – milliy-etnikaliq
tiykarda birlesti
(Yaman Respublikasi, paytaxti – Sana qalasi);
- 1990-1991 jillarda mustamlakachilikning wayran boliw
basqishi
dawam etip, to`mendegi ma`mleketler erkinlikke
eristi: Namibiya (Afrikada eń sońǵi mustamlaka);
Okeaniyada
jańa ma`mleketler – Mikroneziya Federativ Shtatlari (Karolin
atawlari), Marshall atawlari Respublikasi payda boldi;
- 1993 jil 1 yanvarda burinǵi Chexoslovakiya tarqalip, eki
ga`rezsiz ma`mleket - Chexiya ha`m Slovakiya payda boldi;
- 1993 jil Eritreya ma`mleketiniń (Efiopiyaniń Qizil teńiz
qirg’ag’indaǵi burinǵi provintsiya) erkinligi xabar qilindi.
Dostları ilə paylaş: 
