Akademikin Son eseri
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
çıxarılanların günahı da ancaq türk olmalarıdır. Ziyalılarımız, sərhəd boyu yaşayanlarımız, din xadimləri, milli hökuməti quranlar, onların övladları... Kim bunların hamısını düşmən saya bilər? Onların hamısı bəraət alıb, həm də indi yox, illər öncə! – Varmı bəraət kağızın? – Nə kağız, xanım, sürülən babam olub, bəraəti də o alıb. Mən normal Sovet vətəndaşıyam! Sizin kimi! Heç bir fərqimiz yoxdur! Bu sözlə elə bil qadına od qoydu: – Necə yəni mənim kimi, bəlkə mənə bir dərs də deyəsən? Qadın donquldana-donquldana onun sənədlərini götürdü, ancaq qabiliyyət imtahanında yolu kəsildi. Nə özü ilə gətirdiyi şəkillərə, nə yoxlama zamanı çəkdiyi natürmorta ciddi yanaşıldı. Geriyə qayıda bilməzdi, yaxşı ki, rəssamlığın qabiliyyət imtahanı iyun ayının ortalarında, başqa ali məktəblərin imtahanlarından xeyli əvvəl olmuşdu. Sənədlərini götürüb tərəddüd edə-edə Bakı Dövlət Universitetinə verdi və heç bir çətinlik çəkmədən tarix fakültəsinə qəbul olundu. Düzünə qalanda, daha ali məktəbə girib-girməməyi vecinə deyildi, öz yerini tapmışdı, ana dilində danışan nəhəng bir şəhər, küçələrində boş-boşuna veyillənsə belə, gözündə ən böyük məktəb idi. Universitetin qarşısında, Akademiya bağında səhərdən-axşama mübahisə edən gənclər onun gözləntisinin üstündə idi. Qazaxıstan çöllərində də türklərin arasında yaşamışdı, di gəl, orda bir məhkumluq xofu vardı. Bu heç bir var-dovlətlə, xoş yaşayışla, toy-düyünlə, yeyib-içməklə unudulan ovqat deyil. Öz uzaq qəsəbələrini Bakının azadlığı ilə tutuşduranda çaşıb qalırdı; sevinsin, kədərlənsin, neyləsin? Əlbəttə, daha çox sevinir, həm də lap ürəkdən sevinir, eyni zamanda, içini qüssə bürüyür; səbəbi sadədir, sabahdan-axşama deyib-gülən, işləyən, imtahan verən, mübahisələrdən yorulmayan, dünyanın o başındakı bir futbol yarışını yarım gün dartışmağa hazır olan, tanınan müğənnilərin nə yeyib- içdiklərinə, nə geydiklərinə qədər bütün həyat təfərrüatlarını bilən tay-tuşlarının o sürgün həyatı, daha doğrusu, orda gözüyolda yaşayan, uzaqdan-uzağa vətənlə nəfəs alan on minlərlə insan haqqında heç bir bilgisi yoxdur. Hamı bir-biri ilə maraqlanır: hansı fakültəyə girmək istəyirsən, hansı məktəbi bitirmisən? Onun Qazaxıstandan gəlməsinə təəccüblənirlər: “Orta məktəbi orda bitirmisən?”, “Qohumlarınız var orda?”, “Azərbaycanlı çoxdur?” Bəli, gənclər orda öz soylarından olan insanların varlığını bilmirlər. Bunu bilmirlərsə, onların talelərini, nə çəkdiklərini, öz həyatlarını ölümün cəngindən alıb davam etdirdiklərini hardan biləcəklər? Sözün açığını desək, Bakıya düşəndən sonra babasının vəsiyyətini də, kökünün bağlı olduğu yerləri də, qonşuların verdiyi sifarişləri də unutmuşdu, imtahanları verib qurtaranadək bu barədə düşünmək istəmirdi, bu qayğıları sonrakı günlərə saxlamışdı. İmtahan verən kimi teleqram vurub atasını muştuluqladı. Əsas Azərbaycanda oxumaqdır, sonra qalan işlərlə məşğul olmağa gen-bol vaxt olacaq. İstər-istəməz, tanış adlara, tanış sözlərə daha həssas yanaşmalı olursan. Ətrafdakıların “hansı rayondansan” sual-cavabında bir sözə diksindi. Cavab verən gənc deyəsən yanındakı dostlarının da əvəzinə Muradın böyüklərinin doğulub-yaşadığı rayonun adını çəkmişdi. “Bizim də əslimiz ordandır”, – deyə söhbətə qarışmışdı. “Bəs “Qazaxıstandan gəlmişəm!” deyirdin?” Şahin adlı oğlan sual dolu baxışlarını ona zillədi. “Nə olsun? Qazaxıstanda doğulmuşam, ancaq babam sizin yerdəndir! Ordan gedib, daha doğrusu, ordan yola salıblar”, – dedi. Şahin ayıq oğlandı, söhbətin kimlərdən getdiyini anladı. “Belə de! Bəlkə də elə bizim kənddən sürülənlərdənsiniz? Bizimkiləri də didərgin salıblar; indi-indi tək- tək qayıdanlar var”. “İcazə verillər?” “Hə, daha maneçilik yoxdur, ancaq qayıdan azdır”. Hələ heç universitetə girməmiş yerliləri ilə tanış olması da Allahın işiydi. Bir neçə gün sonra yeni tanışları onu oteldən çıxarıb öz yanlarına, kirayə qaldıqları mənzilə apardılar. Tibb Universitetinin arxasında Samsun adlı bir erməninin həyətinə. Geniş bir otaqdır, qabağında balaca mətbəxi var. Həyətin ortasında su gecə-gündüz açıqdır, şırhaşırla axır və Muradı təəccübləndirir. Bu ev sahibi demir ki, su heyifdir. Hamam, ayaqyolu ümumidir, ancaq onsuz da bura gecədən-gecəyə, yatmağa gəlirlər. Ayın axırında bəlli oldu ki, Şahin jurnalistikaya, o biri iki dostu hüquq fakültəsinə giriblər, ancaq söz yox, hamıdan çox onun qəbul olunmasına sevinirlər. Elə həmin günlərdə birdən Şahin gülə-gülə onu qucaqladı: – Dost, atam sizin nəsli yaxşı tanıyırmış, hətta evinizin yerini də xatırlayır, çox təkid edir ki, rayona gedəndə səni də özümlə aparım. Murada bundan böyük bəxşeyiş ola bilməzdi, ancaq öncə qonşularının ismarıcını yerinə yetirməli, sonra Qazaxıstana gedib pasport, qeydiyyat işlərini sahmana salmalı və bu dəfə uzun müddətə, bəlkə də həmişəlik Vətənə gəlməli idi. *** Ata-anasının yanına böyük həyəcanla qayıtdı. Tilsim qırılmışdı. Kəndin ali təhsilliləri çox olsa da, Muradın Bakıda oxuyacağı ayrı bir əhvalatdı, Vətənlə araya yeni körpü salınırdı. Əlican kişi ondan heç nə soruşmadı, oğlu imtahandan çıxan kimi Qazaxıstana gəlib, köhnə yurdlarına getsəydi, özü deyərdi. Beləcə ikisi üçün də son dərəcə maraqlı olan və sanki ailələrinin taleyinə yeni bir qapı açacaq mövzuya toxunmadılar. Murad hazırlaşıb avqustun axırlarında, artıq tələbə kimi, Bakıya qayıtdı. Dərslər ağır, müəllimlər əzazil, bircə dərs də buraxa bilməzsən. “Birinci kursda bünövrə yaxşı qoyulmadısa, sonrakı kurslara gəlməsəz də olar, nə qədər oxusaz da, heç nə anlamayacaqsız” – deyə onları qorxudurlar. Rus bölməsində oxusa da, müəllimlərin çoxu azərbaycanlıdır və Qazaxıstandan gəldiyini biləndə münasibətlər dəyişilirdi. Bu qayğıkeşliyin hansı köklərlə, hansı duyğularla bağlı olduğunu dərk edəndə Murad kövrəlirdi. Tək-tək kənar müəllimlər də vardı, azərbaycanlı soyadı eşidəndə elə bilirdin kimsə onun atasını söyür, əlbəttə, bunu hiss edən və hətta dekanlığa şikayət etmək istəyən tələbələr də vardı. Murad onları sakitləşdirirdi: “Müəllimlərimiz haqlıdır, demək istəyirlər ki, Azərbaycan bölməsi ola-ola sizin burda nə işiniz var? Mənə baxmayın, qürbətdə başqa imkan yox idi, amma sizi və valideynlərinizi anlaya bilmirəm. Öz məktəblərimizdə niyə oxutdurmayıblar sizi?” Söz yox ki, onun bu atmacalarına fikir vermirdilər, versələr də nəyi dəyişəcəklər? O illərdə dil məsələsi ali məktəb tələbələrinin əsas müzakirə və hətta millətin ölüm-dirim məsələsi qədər zəruri sayılan mövzulardandı. Bəzi ali məktəblərin rus bölmələrində oxuyan erməni, rus tələbələrin həyasızlığı haqqında söhbətlər tələbə auditoriyasına alov kimi düşürdü: “Bəy dediyin nədir, bəyənmədiyin nə? Mənim ölkəmdə yaşayıb millətimə, dilimə, tariximə üstdən aşağı baxmaq haqqını – haqq yox, şərəfsizliyini – kim verib sizə? Gəmidə oturub gəmiçi ilə dalaşmaq cəsarətini hardan tapmısınız?” Bir neçə il əvvəl institutların birində tələbələrin fikir verməyəcəyinə arxayın olub institut qəzetində “brəza” dili haqqında yazıların verilməsi, cavanları gecdən gec qəzəbləndirmişdi. Gör necə arın-arxayın yaşayan, sinəmdə at oynadan düşməndir ki, “azərb” sözünü bu cür təhqir edə bilir, camaatı heçə sayır. Murad belə mübahisələrə qarışmır, qarışanda da qəzeti o şəkildə buraxanları qınamırdı: Dilinin qədrini bil! Kim öz adının belə ixtisar formasına dözər – Azərb. Bu sözün kökü Azərdir, sən də Azər yaz, yoxsa Azərb. nə deməkdir. Əvvəl özün-özünə, dilinə, torpağına hörmət bəslə ki, qarşındakılar da sənə baxsınlar. Yataqxanada yer almışdı. Yanvar imtahanlarına qədər vaxt göz qırpımında keçdi; Yenigündən sonra Bakı həyatı onu qoynuna elə aldı ki, heç özünə gəlib ata yurdu haqqında düşünməyə imkanı qalmadı. Ancaq universitet, özəlliklə də yataqxana həyatı elə bir güzgüdür ki, təkcə ölkədə yox, bütün dünyada baş verənləri izlədir. Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|