Akbar bahromov shavkat sharipov manzura nabiyeva

OY – YERNING TABIIY YO‘LDOSHI
Biz yashayotgan sayyoraning tabiiy yo‘ldoshi 
marta aylanib chiqadi. Uning Yerdan uzoqligi 
kilometrdan ortiq masofada joylashgan. Oy Quyoshga 
qaraganda bizga 390 marta yaqin. Shuning uchun 
u Quyoshdan katta bo‘lib ko‘rinadi.
Oy ham Yer kabi shar shaklidadir (11-rasm). Uning 
diametri 3
-
Oy sirti Yernikiga o‘xshamaydi. Oyda o‘simliklar 
ham, hayvonlar ham yo‘q. Uning sirtida jonsiz tabiat 
hukm suradi. Chunki Oyda hayot uchun zarur bo‘lgan 
havo ham, suv ham mavjud emas.
shundan kelib chiqqan. 
10-rasm.
Oyning Yer 
11-rasm.
Oyning 
ko‘rinishi.
Oy
Yer

---

23
Oyda havo yo‘q. Shuning uchun uning sirtiga 
ko‘plab meteoritlar tushib turadi. Son-sanoqsiz 
meteorit larning urilishidan Oyning sirtida ko‘plab 
chuqurliklar hosil bo‘lgan.
Yerdan qaraganda Oyning ko‘rinishi turli holatda 
bo‘ladi. Ba’zida kechasi Oy ko‘rinmay qoladi. Bir 
necha kun o‘tib, ingichka ko‘rinishdagi hilol oy 
ko‘rinadi. Kunlar o‘tishi bilan hilol oy kattalashib, 
yarim oyga aylana boradi. Yarim oy kundan kunga 
to‘lishib, bir haftadan keyin to‘lin oyga aylanadi
(12-rasm). Bir necha kundan keyin to‘lin oyning yana 
kichrayib borayotganini kuzatish mumkin. Shu tarzda 
to‘lin oy yana yarim oyga, so‘ngra hilol oy ko‘rinishiga 
kelib qoladi. 
Yana bir necha kundan keyin Oy umuman ko‘rinmay 
qoladi. Yana bir necha kun o‘tishi bilan tunda osmon 
gumbazida hilol oy paydo bo‘ladi. Oy shu tariqa o‘z 
ko‘rinishini o‘zgartirib turadi.
Oy o‘zidan nur chiqarmaydi. U Quyosh nurlarini qayta-
radi. Oyning Quyoshga qarab turgan yarmisi yorug‘,
12-rasm.
Oyning ko‘rinish holatlari: 1
–
1
2
3

---

orqasi esa qorong‘i bo‘ladi. Tunlari bizga faqat 
Quyosh yoritib turgan yorug‘ qismi ko‘rinadi, xolos. 
1.
Stol lampasini yoqib, uning nuri yo‘liga koptokni 
qo‘ying. Lampani Quyosh deb, koptokni esa Oy deb 
tasavvur qiling. Koptokka lampa tomondan qarang. 
Bunda koptokning yoritilgan sirtini to‘liq ko‘rasiz. 
To‘lin oy shunday hosil bo‘ladi.