Amaliy mashg‘ulot №1 Mavzu: Tarmoq simulyatorlari bilan ishlash. Ishning maqsadi

---

Amaliy mashg‘ulot №1 
Mavzu:
Tarmoq simulyatorlari bilan ishlash. 
Ishning maqsadi: 
Ushbu laboratoriya ishi quyidagilar uchun mo‘ljallangan: 
- Tarmoq simulyatorlari va emulyatorlarini o‘rganish. 
Qisqa nazariy ma’lumotlar: 
Tarmoq muhandislari va ma’murlari kompyuter tizimlarini loyihalash, monitoring qilish 
yoki tahlil qilish uchun turli xil vositalardan foydalanadilar. Haqiqiy tarmoqlarda tajriba 
o‘tkazmaslik uchun (tarmoq infratuzilmasi ishlamay qolishi yoki ishdan chiqishi bilan to‘la) 
tizim ma’murlari buning uchun tarmoqni modellashtirish vositalaridan foydalanadilar. 
Simulyator tizimning harakatini va uning interfeysini simulyatsiya qiladi. Emulator va 
simulyator o‘rtasidagi farqni tushunish lozim. Emulyator kompyuter yoki boshqa qurilma 
modelini yaratish va uning ichida dasturiy ta’minotni ishga tushirish imkonini beradi. 
Qurilmaning barcha asosiy komponentlari, jumladan, protsessor, xotira va kiritish/chiqarish 
qurilmalarini yaratish imkonini beradi. Cisco misolida emulyator marshrutizatorning modelini 
yaratadi va uning ichida haqiqiy Cisco IOS operatsion tizimini ishga tushiradi. Shunday qilib, biz 
to‘liq ishlaydigan routerga ega bo‘lamiz. 
Graphical Network Simulator
- so‘zma so‘z tarjima qilinganda grafik tarmoq 
simulyatorini anglatadi, lekin aslida bu emulyator. Bu to‘g‘ridan-to‘g‘ri kompyuteringizda turli 
xil tarmoq topologiyalarini yaratishga imkon beradi. Ko‘pincha GNS laboratoriya dastgohi 
sifatida ishlatiladi, bu yerda u yoki bu texnologiya yoki sxemani sinab ko‘rish mumkin (1-rasm). 
1.rasm. GNS3 Emulyatori 
GNS3
 - bu turli tarmoq topologiyalarida tarmoq qurilmalarining o‘zaro ta’sirini kuzatish 
imkonini beruvchi eng mashhur tarmoq emulyatsiyasi dasturlaridan biridir. Bu xalqaro 
sertifikatlashtirish o‘qitish tarmog‘ining integratsiyalashgan segmenti bo‘lgan dasturiy ta’minot. 
Muvaffaqiyatli tarmoq modellashtirish haqida gap ketganda, ushbu dasturiy vosita qanchalik 

---

zamonaviy va keng qamrovli ekanligini ko‘rsatish uchun bu faktning o‘zi kifoya. O‘rnatish va 
amalga oshirish oson, bu ham havaskorlar, ham professional darajadagi mashhur tanlovdir. 
EVE-NG:
Emulated Virtual Environment Next Generation yoki EVEN-NG - bu kichik 
biznes va jismoniy shaxslar uchun mo‘ljallangan yagona tarmoq simulyatori. Ushbu virtual 
tarmoq simulyatsiya vositasini amalga oshirish ham pullik, ham bepul. Bepul versiyada har bir 
laboratoriya uchun 63 tugun chegarasi mavjud. Tarmoq qurilmalarini virtualizatsiya qilish, 
bog‘lash va sozlash uchun serverdan tashqari qo‘shimcha ilovani yuklab olish va o‘rnatishning 
hojati yo‘q. Tarmoq topologiyalarining barcha dizayni, ulanishi va boshqaruvi integratsiyalangan 
HTML5 mijozi yordamida osongina bajarilishi mumkin (2-rasm). 
2.rasm. EVE-NG -simulyatori 
EVE-NG ni tarmoqni modellashtirishning eng yaxshi vositalaridan biriga aylantiruvchi 
muhim omil shundan iboratki, u bir vaqtning o‘zida tarmoq topologiyasiga o‘zgartirishlar kiritish 
imkonini berib, vaqtni tejaydi. Bundan tashqari, u Ethernet va ketma-ket interfeyslar uchun ham 
mos keladi. 
Cisco Packet Tracer - bu Cisco Systems tomonidan ishlab chiqarilgan ma’lumotlar 
tarmog‘i simulyatori. Ishlaydigan tarmoq modellarini yaratish, (Cisco IOS buyruqlari 
yordamida) marshrutizatorlar va kalitlarni sozlash, bir nechta foydalanuvchilar o‘rtasida (bulut 
orqali) o‘zaro ishlash imkonini beradi. 
Simulyatorda (3-rasm) Cisco 800, 1800, 1900, 2600, 2800, 2900 marshrutizatorlari va 
Cisco Catalyst 2950, 2960, 3560 kalitlari, shuningdek, ASA 5505 xavfsizlik devori amalga 
oshiriladi. nuqtalar va uyali minoralar. Bundan tashqari, DHCP, HTTP, TFTP, FTP, DNS, AAA, 
SYSLOG, NTP va EMAIL serverlari, ish stantsiyalari, kompyuterlar va routerlar uchun turli 
modullar, IP telefonlar, smartfonlar, hublar, shuningdek, WANni taqlid qiluvchi bulut mavjud. 
Tarmoq qurilmalari har xil turdagi kabellar, masalan, oldinga va teskari yamoq kabellari, optik 
va koaksial kabellar, ketma-ket kabellar va telefon juftlari yordamida ulanishi mumkin. 

---

3.rasm. Cisco Packet Tracer Simulyatori 
Bu sizga hatto murakkab tarmoqlar sxemalarini yaratishga, tarmoq topologiyasini ishlash 
qobiliyatini tekshirishga imkon beradi. Biroq, qurilmalarning amalga oshirilgan funksionalligi 
cheklangan va haqiqiy uskunaning barcha imkoniyatlarini ta’minlamaydi. Cisco Packet Tracer 
Cisco Networking Academy dasturi a’zolariga bepul taqdim etiladi. 
Cisco Packet Tracer ning GNS3 ga nisbatan o‘quv jarayonida asosiy afzalligi shundaki, 
GNS3 da hech qanday kalit yo‘q, GNS3 tizimi resurslariga ham yuqori talablarga ega. Shuning 
uchun “Kompyuter tarmoqlari” fanidan amaliy mashg‘ulot darslari Cisco Packet Tracer 
simulyatoriga asoslangan.