Andijon davlat universiteti

Tadqiqot metodlari haqidagi bilimlarini va ilmiy tafakkurini belgilash

Bilish. Gnoseologiya va ontologiya. Epistemiologiya. Empirik bilish shakli. Hissiy va idrokiy bilish munosabati. Ilmiy bilimning struktur komponentlari. Ilmiy bilim va amaliy bilim. Fan. Fanning turlari. Fanning muhim belgilari. Fanlar sistemasi va uning tasnifi. Fanlar sistemasida lingvistikaning o‘rni. Metod. Metodika, metod va metodologiya tushunchalari.

Falsafiy metodlar. Sinergetika. Uning asosiy belgilari. Fenomenologik metod. Germenevtik metod. Metafizik metod. Dialektik metod. Dialektik metod qonuniyatlari. Analiz va sintez.
Tamoyil tushunchasi. Ilmiy tadqiqotlarda ustuvor tamoyillar. Tarixiylik tamoyilining asosiy talablari. Zidlanish tamoyili. Ilmiy tadqiqot aspektlari. Tilshunoslik aspektlari. Tadqiqot aspektlari hamkorligi.
Tilni o‘rganish metodlari. Tavsifiy metod. Qiyosiy metod. Tarixiy-genetik metod. Rekonstruksiya. Glottoxronologik metod va uning xususiyatlari. Kvantitativ metod. Lisoniy tip tushunchasi. Struktura tushunchasi. Struktur tilshunoslik. Struktur tilshunoslikning tarmoqlari. Glossematika va uning asosiy tamoyillari. Distributiv tahlil metodi. Distributsiya va uning turlari. Bevosita ishtirokchilar metodi. Transformatsion metod. Transformatsiya turlari. Oppozitiv metod. Oppozitsiya turlari.
Yo‘nalish bo‘yicha horijda va respublikada mavjud ilmiy yo‘nalishlar va muammolarni bilish darajasini aniqlash

Fizik kattaliklar va ularni o’lchash, o’lchov birliklari. Koordinatalar sistemalari. Moddiy nuqta va qattiq jism kinematikasi. Moddiy nuqta harakatini tavsiflash usullari. Tezlik va tezlanish. Burchak tezlik va burchak tezlanish. Galiley almashtirishlari. Vaqt va fazo haqidagi zamonaviy qarashlar. Moddiy nuqta dinamikasi. Nyuton qonunlari. Saqlanish qonunlari. Qattiq jism dinamikasi. O’zgaruvchan massali jism harakati. Tortishish kuchi maydonidagi harakat. Tebranma harakat. Qattiq jismlardagi kuchlanishlar va deformatsiyalar. Suyuqlik va gazlar mexanikasi. To’lqinlar. Tovush.

Atom va molekulalarning massalari va o’lchamlari. Modda miqdori. Moddaning agregat holatlari. Molekulalarning tezliklar bo’yicha taqsimoti. Boltsman, Fermi-Dirak va Boze-Eynshteyn taqsimotlari. Mendeleyev – Klapeyron tenglamasi. Broun harakati va energiyani erkinlik darajalari bo’yicha taqsimoti. Ish. Issiqlik. Ichki energiya. Issiqlik sig’imi. Izotermik, izobarik, izoxorik va adiabatik jarayonlar. Entropiya. Termodinamika qonunlari. Ikki fazali holat. Sirt taranglik. Qattiq jismlarning mexanik xossalari. Erish va kristallanish. Ko’chish jarayonlari.
Kulon qonuni, Gauss teoremasi, nuqtaviy zaryad potentsiali. Elektr maydonida o’tkazgichlar va dielektriklar. Elektr maydon energiyasi, elektr maydondagi kuchlar. O’zgarmas elektr toki, Joul-Lents qonuni, Kirxgoff qoidalari. Metallar, yarimo’tkazgichlar va dielektriklarning energetik sathlari. Statsionar magnit maydon, Bio-Savar-Laplas qonuni, Amper qonuni. Tokli kontur magnit maydon energiyasi, induktivlik, magnit maydonidagi kuchlar. Elektromagnit induktsiya. Maksvell tenglamalari va elektromagnit maydonning asosiy xossalari. Elektromagnit to’lqinlar.
Yorug’likning elektromagnit tabiati, yorug’lik bosimi, turg’un to’lqinlar, qutblanish. Asosiy fotometrik tushunchalar. Yorug’likning tarqalishi, sinishi va qaytishi. Interferentsiya. Fraungofer tipidagi difraktsiya, difraktsion panjara. Frenel tipidagi difraktsiya, yorug’likni anizotrop muhitlarda tarqalishi. Yorug’likning sochilishi. Fotoeffekt. Issiqlik nurlanish qonunlari. Lazerlar, nochiziqli optik hodisalar, Doppler effekti
Atom spektrlaridagi qonuniyatlar. Elektr zaryad tushunchasi va elektronning kashf etilishi. Atomning yadroviy modeli, yadro zaryadi va massasi, ularni tajribada aniqlash. Nurlarning yutilish va nurlanish jarayonining diskretligi. Bor postulatlari. Frank va Gerts tajribalari. Atomning Bor modeli. Aylanma orbitalar va ularning tafsilotlari. Bor–Zommerfeldning kvantlash qoidasi. Atomlarning magnit hossasi, Shtern va Gerlax tajribalari. Spin.
Yadro va elementar zarrachalar fizikasining asosiy rivojlanish bosqichlari. Mikroolam hodisalari o’lchami, atom yadrosining umumiy hossalari, Rezerford tajribasi, yadro-proton va neytronlar sistemasi, yadro massa soni va zaryadi, izotoplar, bog’lanish energiyasi. Bozonlar va fermionlar, Pauli printsipi, yadro modellari. Kuchli o’zaro ta’sir, adronlar strukturasi. Kuchsiz o’zaro ta’sir va ularning universalligi, elementar zarrachalar bir-biriga aylanishining asosiy turlari. Kuchsiz, elektromagnit va kuchli o’zaro ta’sirlarning birlashgan yagona nazariyasini yaratish muammosi. Kosmik nurlar.