Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ

143 
giderilemediği takdirde davayı “dava şartı yokluğundan usulden red”de götürebilecek 
öneme haizdir.
570
 
Kısıtlı  olmayan  karı  ve  koca,  tam  dava  ehliyetine  sahip  olduklarından 
birbirlerine  karşı  dava  açabilirler  ve  bu  davayı  kendileri  veya  vekilleri  aracılığıyla 
takip  edebilirler.  Benzer  şekilde  kısıtlanmaları  için  yeterli  sebep  bulunmamakla 
birlikte  korunmaları  için  kendilerine  yasal  danışman  atanan  sınırlı  ehliyetlilerin  de, 
TMK  429.  maddesinde  belirtilen  9  husus  içerisinde  boşanma  davası  açmaktan 
bahsedilmemiş  olması  ve  Yargıtay’ın  fiil  ehliyetlerinin  bulunduğu  yolundaki 
uygulaması  doğrultusunda  dava  ehliyetlerinin  tam  olduğu  söylenebilir.
571
  Ancak 
sınırlı ehliyetsizler ile tam ehliyetsizlerin dava ehliyetleri konusunda özellik arzeden 
durumlar bulunmaktadır. 
 
B.
 
Sınırlı Ehliyetsizlerin Durumu 
TMK Md. 16 hükmü yasal temsilcilerinin rızası olmaksızın, kendi işlemleriyle 
borç  altına  giremeyen  ayırt  etme  gücüne  sahip  küçükler  ve  kısıtlıların  kişiye  sıkı 
sıkıya bağlı haklarını kullanırken bu rızaya ihtiyaçları olmadığını belirtmektedir. Bu 
anlamda  sınırlı  ehliyetsizlerden  “ayırt  etme  gücüne  sahip  kısıtlılar”  yasal 
temsilcilerinin  iznine  tabi  olmadan  bu  haklarını  bizzat  kullanabilirler.  Ayırt  etme 
gücüne  sahip  küçükler  ise  evlendikleri  takdirde  TMK  Md.  11/2  gereğince  ergin 
sayılacaklarından, boşanma konusunda dava ehliyetleri tamdır.
572
 
Öğretide  boşanma  davası  açma  hakkı  kişiye  sıkı  sıkıya  bağlı  bir  hak 
olduğundan ayırt etme gücüne sahip kısıtlı karı ve kocanın yasal temsilcisinin iznine 
                                                           
570
   Bkz. HMK  Md. 114, 115.
 
571
   “….Davacı  kocaya  yasal  danışman  atanmış  olup,  fiil  ehliyeti  bulunmaktadır.  Toplanan 
delillerden evlilik birliğinin temelinden sarsılmasına neden olan olaylarda tarafların eşit kusurlu 
bulundukları  anlaşılmaktadır.  Gerçekleşen  bu  durum  karşısında  davalı-karşı  davacı  kadının  da 
davasının kabulü gerekirken yazılı şekilde reddi bozmayı gerektirmiştir.”(Y 2 HD, 06.12.2004, 
13360-14474(Gençcan, s. 1321, dn. 229)).
 
572
   Akıntürk/Karaman, s. 278; Gençcan, s. 1321.
 

---

144 
bağlı olmaksızın bu haklarını bizzat kullanabileceği gibi açılan boşanma davasında da 
bizzat yer alabileceği konusunda görüş birliği bulunmaktadır.
573
 
Oysa Yargıtay, ayırt etme gücüne sahip kısıtlıların boşanma davalarını bizzat 
takip edemeyecekleri görüşündedir.
574
 Benzer şekilde Gençcan
575
 da boşanmanın, salt 
kişiye  sıkı  sıkıya  bağlı  bir  hakkın  kullanımı  şeklinde  dava  açmaktan  ibaret 
olmadığını,  davaya  bağlı  olarak  veya  karşılık  dava  sebebiyle  davanın  taraflarına  bir 
takım mali yükler getireceğinden,  dolaylı yoldan davanın yasal temsilci aracılığıyla 
takibinin uygun olacağına değinmiştir. 
 
C)  Tam Ehliyetsizlerin Durumu 
Tam  ehliyetsiz,  yani  ayırt  etme  gücü  bulunmayan  eşin  dava  ehliyeti 
bulunmayacağından  boşanma  davasını  bizzat  açamayacaktır.  Öte  taraftan  boşanma 
davası  açma  hakkının  kişiye  sıkı  sıkıya  bağlı  haklardan  olması  nedeniyle  yasal 
temsilcinin  de  bu  hakkı  tam  ehliyetsiz  adına  kullanamaması  gerekir.  Bir  başka 
deyişle, boşanmada dava açma konusunda temsil hükümleri olmaz.
576
 
Ancak  doktrinde
577
,  kişiye  sıkı  sıkıya  bağlı  hakların  tam  ehliyetsizlik 
durumunda  hiçbir  istisna  olmaksızın  kullanılmamasının,  gerek  kişiliğin  saygınlığı, 
gerekse tam  ehliyetsizin  korunma ihtiyacı  açısından elverişli  olmayan sonuçlara  yol 
açabileceği ihtimali göz önünde bulundurularak, dava açma hakkının tam ehliyetsizin 
                                                           
573
   Akıntürk/Karaman,  s.  278;  Dural/Öğüz/Gümüş,  s.  124;  Öztan,  (Yeni  Aile)  s.  437;  Tekinay,  s. 
245.
 
574
   Y 2 HD, 24.5.2001, 2001/6587 Esas 2001/8135: “….Boşanma münhasıran şahsa bağlı haklardan 
ise de, Hukuk sistemimiz ancak dava yolu ile boşanmaya imkan verdiğinden boşanma davasını 
münhasıran  bu  şahsi  hakkın  kullanılması  niteliğinde  kabul  etmek  mümkün  değildir.  Davaya 
bağlı olarak veya  karşılık dava  sebebiyle  davanın taraflarına  bir takım  mali  külfetin  yönelmesi 
muhtemeldir.  İşte  bu  sebeple  mümeyyiz  mahcurlar  dahi  boşanma  davasını  bizzat  (MK.405) 
(Y.2.H.D.nin 8.10.1985 günlü ve  7164/7948 sayılı-22.2.1994 günlü 1417-1882 sayılı kararları) 
takip edemezler. Hele kendilerini vekil ile temsil ettirmeleri söz konusu olduğunda mutlaka akti 
ilişkinin  vasileri  tarafından  kurulması  zorunludur.  (MK.16.)  (Y.2.H.D.nin  23.10.1992  tarihli 
8875/10177 
ve 
9.12.1992 
tarihli 
11697/12235 
sayılı 
kararları)…” 
(http://www.turkhukuksitesi.com/showthread.php?t=77905(erişim tarihi: 26.01.2013).
 
575
   Gençcan, s. 1322.
 
576
   Akıntürk/Karaman, s. 278. 
 
577
   Akıntürk,  Karaman,  s.  278;  Öztan,  s.  438,  439;  Dural/  Sarı,  s.  145;  Oğuzman/  Dural,  s.  135;  
Gürdoğan, s. 211. 

---

145 
yasal  temsilcisi  tarafından  kullanılması  gerektiğine  ilişkin  görüşler  bulunmaktadır. 
Anılan  gerekçelerle  doktrinde
578
,  kişiye  sıkı  sıkıya  bağlı  hakların  ikiye  ayrılarak 
değerlendirilmesi gerektiği ve sadece mutlak anlamda kişiye sıkı sıkıya bağlı haklarda 
yasal temsilin mümkün olamayacağının kabulü savunulmaktadır. Buna karşılık, nispi 
anlamda kişiye sıkı sıkıya  bağlı haklarda  yasal  temsil  yolunun  açık  olması  en başta 
tam ehliyetsizin menfaatleri açısından gerekli görülmektedir. 
Mutlak kişiye sıkı sıkıya bağlı haklarda, yasal temsil kesin olarak işlemez. Bu 
bakımdan  ayırt  etme  gücünün  yokluğu  halinde,  yasal  temsilci  bu  hakları  tam 
ehliyetsiz  adına  kesin  olarak  kullanamaz.  Mutlak  anlamda  kişiye  sıkı  sıkıya  bağlı 
haklara  örnek  olarak;  nişanlanma,  evlenme,  evlilik  dışı  doğan  çocuğun  tanınması, 
babalık davası açma, soybağının reddi ölüme bağlı tasarruf yapma ve bunu geri alma, 
zina yapan eşi af, evlat edinme gibi haklar verilmektedir. 
Nisbi  kişiye  sıkı  sıkıya  bağlı  haklarda  durum  farklıdır.  Şöyle  ki;  bu  hakları, 
ayırt etme gücüne sahip olması halinde hak sahibi bizzat kullanır. Buna karşılık, hak 
sahibi  ayırt  etme  gücüne  sahip  değilse,  hak,  yasal  temsilci  tarafından  onun  adına 
kullanılır.  Nisbi  kişiye  sıkı  sıkıya  bağlı  haklara  örnek  olarak,  kişiliğin  korunmasına 
ilişkin  dava  açma,  ergin  kılınma  istemi,  tanımaya  itiraz  ve  evlat  edinme  örnek 
gösterilmektedir. 
Diğer  yandan,  doktrinde  mutlak  anlamda  kişiye  sıkı  sıkıya  bağlı  hakların 
çevresinin geniş tutulmasının tam ehliyetsizi hak ehliyetinden yoksun hale getireceği 
gerekçesi  ile,  kanunda  aksine  açık  hüküm  olmayan  hallerde  kişiye  sıkı  sıkıya  bağlı 
hakların yasal temsilci tarafından kullanılması da kabul görmektedir
579
. 
Dural/Öğüz/Gümüş
580
  burada  boşanma  sebeplerinden  yola  çıkarak;  zina, 
hayata kast, pek kötü ve onur kırıcı davranış, suç işleme, haysiyetsiz hayat sürme ve 
terk sebeplerinden biri varsa, yasal temsilcinin boşanma davası açabilmesi gerektiğini 
belirtmiştir.  Öte  taraftan,  evlilik  birliğinin  temelinden  sarsılmasına  ilişkin  boşanma 
sebeplerinde ise farklı bir sonuca ulaşarak; her iki eşin hakim huzurunda boşanmayı 
                                                           
578
   Oğuzman, Kemal/ Seliçi, Özer/ Oktay – Özdemir, Saime: Kişiler Hukuku, İstanbul 2005, s. 68. 
 
579
   Oğuzman/ Seliçi/ Oktay – Özdemir, s.68 ve dipnot 195’te anılan yazarlar.
 
580
   Dural/Öğüz/Gümüş, s. 125.
 

---