Aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ
Yüklə 7,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
252
Oidium, unlu şeh və yaxud külləmə üzüm tənəklərinin ən təhlükəli və qorxulu göbələk xəstəliklərindən biridir. Bu xəstəliyin törədicisi Uncinula necator Burrill (çanta mərhələsi) və yaxud Oidium Tuckeri Berk. (konidi mərhələsi) göbələyidir. Xəstəliktörədici vegetasiyanın bütün dövrlərində üzüm tənəklərinin bütün yaşıl orqanlarını sirayətləndirir. Patogen üzüm tənəklərinin, ancaq canlı toxumalarında parazitlik edərək, obliqat xarakterli göbələkdir. Göbələk mitseli halında zədələnmiş tumurcuqlarda, zoğlarda və gövdə yarıqlarında qışlayır. Abşeron yarımadasında becərilən üzüm bağlarında xəstəliyin ilk əlamətləri özünü daha tez göstərir. Tumurcuğu zədələnmiş zoğların üzəri göbələk mitselilərinin ağ örtüyü ilə örtülərək, onların inkişafdan qalmasına səbəb olur. Temperaturu nisbətən aşağı olan bölgələrdə xəstəliyin ilk nişanələri (simptomları) gec müşahidə olunur, ona görə də yarpaq və salxımlarda zəif ağ ləkəli örtük əmələ gəlir. Patogenin aktiv inkişafı üçün optimal temperatur 20-25 0 C, nisbi rütubət isə 70-80% olmalıdır. Bu optimal şəraitdə yarpaqların alt və üst tərəfini örtən örtük intensiv əmələ gəlir və daha parlaq olur. Göbələk çoxlu miqdarda konididaşıyanlarda oval zəncirşəkilli sporlar əmələ gətirir və sporlar bütün vegetasiya dövründə külək vasitəsilə yayılaraq, daim yeni-yeni sirayətlənmə təhlükəsi yaradır. İnfeksiyanın erkən inkişafı zamanı çiçəklər və cavan salxımlar zədələnərək quruyur. Üzünm tənəklərinin çox şiddətli şəkildə sirayətlənməsi zamanı yarpaqlarda, bəzi hallarda “iylənmiş balıq” qoxusu müşahidə olunur. Yağışlı havalar xəstəliktörədicinin inkişafını ləngidir. Unlu şeh xəstəliyi ilə sirayətlənmiş üzüm tənəklərinin keyfiyyət və kəmiyyət göstəriciləri aşağı düşür, tənəklərin inkişafı zəifləyir və qışlama halını pisləşdirir [11; 12; 13; 14; 15].
Bir sıra tədqiqatçılar tərəfindən Abşeron şəraitində oidium xəstəliyinə qarşı aparılacaq mübarizənin daha da təkmilləşdirilməsi və səmərəsinin artırılması məqsədi ilə konkret şəraitdə xəstəliktörədicisinin bəzi bioloji xüsusiyyətləri tədqiq edilmişdir [16].
Bəzi müəlliflər tədqiqatlar nəticəsində Abşeron şəraitində oidium xəstəliyinə qarşı kimyəvi mübarizə zamanı bayleton və fundazol fungisidlərindən istifadə etməklə müsbət nəticələr və yüksək səmərə əldə edildiyini qeyd edirlər [17].
Eyni zamanda tədqiqatlarla Abşeron şəraitində vegetasiya dövründə oidium xəstəliyinə qarşı topaz, dinokal, trifmin və triadementol fungisidlərinin müxtəlif dozaları sınaqdan keçirilmiş və onların optimal normaları müəyyənləşdirilmişdir. Aparılan tədqiqat zamanı sınaqdan keçirilən preparatlar içərisində ən yüksək səmərəliliyin (985-88%) topaz fungisidinin göstərdiyi aşkar edilmişdir [18].
Bəzi tədqiqatçılar mildiu və oidium xəstəliklərinə qarşı mübarizə məqsədi ilə müxtəlif fungisidlərdən mikal, skor, topaz, ridomil, saprol, impakt və bayletondan istifadə etməklə, üzüm bağlarında yüksək texniki səmərə əldə edildiyini göstərirlər [19].
miklotane və topaz fungisidlərindən istifadə etməklə, yüksək səmərə əldə olunduğunu qeyd etmişlər. Eyni zamanda göstərilən preparatlardan Abşeron şəraitində üzüm tənəklərini oidium xəstəliyindən mühafizə etmək üçün istifadəsini tövsiyə edirlər [10].
253
Həmçinin bir sıra tədqiqatçılar tərəfindən Abşeron şəraitində oidium xəstəliyinə qarşı mübarizə məqsədi ilə balkaton fungisidi sınaqdan keçirmişdir. Aparılan tədqiqat nəticəsində preparatın ən səmərəli istifadə norması (dozası) və texniki səmərəliliyi müəyyən edilmişdir [20].
Genetik Ehtiyatlar İnstitutunun Abşeron Elmi-Tədqiqat Bazasında üzüm bağında aborigen və introduksiya olunmuş üzüm sort və formalarının genofondunun yaradılması, yeni sortlarla zənginləşdirilməsi, yaxşılaşdırılması, onların beynəlxalq deskriptorlar əsasında müxtəlif xəstəlik və zərərvericilərlə sirayətlənməsinin fitopatoloji və immunoloji qiymətləndirilməsinin aparılması və mühafizəsi istiqamətində elmi araşdırmaların tədqiqi həyata keçirilir. Aparılan fitopatoloji və immunoloji qiymətləndirilmələr nəticəsində özünü tolerant və davamlı göstərən üzüm sort və formaları seçilərək, onlardan seleksiya proqramlarında əsas göbələk xəstəliklərinə (mildiu, oidium, boz çürümə, antraknoz) və zərərvericilərə (kök fillokserası) qarşı tolerant reaksiya göstərən üzüm sortlarının yaradılmasında davamlılıq donoru kimi istifadə olunması nəzərdə tutulur.
Hal-hazırda AETB-nin üzüm genofond bağında Azərbaycanın müxtəlif bölgələrindən və digər xarici ölkələrdən toplanmış 200-dən çox yerli və intoduksiya olunmuş üzüm sort və formaları becərilir. Üzüm tənəklərini xəstəlik və zərərvericilərdən mühafizə etmək üçün müxtəlif mübarizə tədbirlərindən istifadə olunur. Unlu şeh xəstəliyidir Abşeron şəraitində üzüm bağlarına daha böyük ziyan vurduğundan patogen konkret olaraq bu şərait üçün daha xarakterik səciyyə daşıyır. Tədqiqat zamanı üzüm tənəklərini unlu şeh xəstəliyindən mühafizə etmək üçün topaz fungisidindən istifadə olunmuşdur.
2015-ci ildə Abşeronda vegetasiya dövrünün həddindən artıq isti və quraq keçməsi ilə əlaqədar olaraq, üzüm bağında patogenin güclü inkişafı və şiddətli yayılması üçün əlverişli hava şəraiti yaranmışdır, lakin erkən yazda havaların bir qədər yağışlı keçməsi digər bir göbələk xəstəliyinin mildiunun inkişafı üçün əlverişli şərait yaranmışdır, sonra isə havaların isti və quraq keçməsi mildiu xəstəliyinin inkişafının və yayılmasının qarşısını almışdır. Bu zaman oidium xəstəliyi inkişaf etmiş və yayılmağa başlamışdır. May ayının üçüncü ongünlüyündə üzüm tənəklərində oidium xəstəliyinin nişanələri təzahür etməyə başlamışdır. Üzüm bağında topaz preparatı ilə (0,02%-li məhlulu ilə) birinci çiləmə may ayının 25-də həyata keçirilmişdir. 2-ci çiləmə yenə də topaz fungisidi ilə, oidium xəstəliyinə qarşı həmin dozada iyun ayının 15-də həyata keçirilmişdir. Üzüm bağında üçüncü çiləmə unlu şeh xəstəliyinə qarşı mübarizə tədbiri kimi avqust ayının 5-də topaz fungisidindən (0,02%-li məhlulu ilə) istifadə etməklə yerinə yetirilmişdir.
Hal-hazırda kənd təsərrüfatı bitkilərindən sağlam, yüksək əmtəəlik görünüşünə malik və beynəlxalq standartlara cavab verən məhsul əldə edilməsi üçün kimyəvi mübarizədən birdəfəlik əl çəkmək mümkün deyildir. Ona görə də üzüm bağlarından yüksəkkeyfiyyətli məhsul əldə edilməsi məqsədi ilə Azərbaycanda, o cümlədən Abşeron şəraitində oidium xəstəliyinə qarşı kimyəvi mübarizədə topaz fungisidindən istifadə olunmasını məqsədəuyğundur. Bütün vegetasiya dövründə cəmi 3 dəfə çiləmə aparmaqla yüksək məhsul əldə etmək olar. Yüklə 7,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|