Aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ

 

 

306 

 

tərəfindən (1980) təklif olunan metodiki göstərişlər əsasında öyrənilmişdir. Aprarılan 

tədqiqatlar  nəticəsində  məlum  oldu  ki,  bu  il  Qobustan  BTS-də  öyrənilən  arpa 

bitkisində  nəzarət-1,  nəzarət-2  və  musabiqəli  sort  sınağı  pitomniklərində  kollanma 

fazasında  torvari  helmintosporioz  və  unlu-seh  xəstəliklərinin  ləkələri  müşahidə 

olunmuşdur. Mum yetişmə dövründə isə rinxosporioz və sarı pas xəstəlik törədiciləri 

yayılmağa başlamışdır. Öyrənilən pitomniklərdə göstərilən xəstəliklərin sirayətlənmə 

səviyyəsi müxtəlif olmuşdur. Belə ki, nəzarət-1 pitomnikində olan 55 nümunənin 18 

ədədi iki cərgəli arpa, 37 ədədi çox cərgəli arpa  olunmuşdur. Bu 55 nümunədən 19 

nümunə(5ms-20s) yəni 34,5% sarı pasa həssas və orta həssas, 36 nümunə isə yüksək 

davamlı  (R)  65,5%  olmuşdur.  Unlu  seh  xəstəliyinə  10  nümunə  (5-7  bal)  18,2% 

həssas,  45  nümunə  isə  81,8%  davamlı  və  orta  davamlı  olmuşdur.  Torvari 

helmintosporioz xəstəliyi ilə 23 nümunə (5-7bal) 41,8% həssas, 32 nümunə (2-4 bal) 

52,8% davamli və orta davamlı olmuşdur. Rinxosporioz xəstəliyi ilə 21 ədəd nümunə 

(5-8 bal) 38,2% həssas 34 nümunə(2-4 bal) 61,8% davamlı və orta davamlı olmuşdur.  

Nəzarət-2  pitomnikində  öyrənilən  10  ədət  nümunədən  5  ədədi  rinxosporioz 

xəstəliyinə (5-8 bal) 50% həssas, 5 nümunə (3 balla) 50% faiz orta davamlı olmuşdur. 

Helmintosporioz  xəstəliyi  ilə  bir  nümunə  (6  bal)  10%  həssas,  9  nümunə  (2-4  bal) 

90%  davamlı  və  orta  davamlıliq  göstərmişdir.  Nəzarət  2  pitomnikində  unlu  seh  və 

sarı pas xəstəlikləri müşahidə olunmamışdır.  

Cədvəl 1. 

Aparılan müşahidələrdən məlum oldu ki, bu pitomniklərdə cəmi 10 nümunə 

bütün xəstəliklərə yüksək davamlı olmuşdur. Davamlı nümunalər aşağıdakı 

cədvəldə göstərilmişdir 

 

s/s 

 

Pitomniklərin adları 

Sarı 

pas 

Unlu 

seh 

Helmintos-

porioz 

Rinxos-

porioz 

1 

Vmorales 

R 

2 

2 

2 

2 

Merzaga (orgeo77) Alanda-01İCB98-0908-OAP-13AP-OAP-3TR-

10AP-OAP 

R 

2 

2 

2 

3 

Adey  -1/5  chicm/  An57//Albert/3/  İCB-10 379/4/Gk  Omegaa 

İCB02-1654-0AP-4AP-0AP 

R 

1 

3 

2 

4 

Cyclone/cb 100002//Alanda 

R 

0 

3 

2 

5 

Viktoria/Mal 1-4-3094-2//Harmal-3AP-0AP İCB02-2927-0AP 

R 

0 

2 

2 

6 

JLB70-01/5/Deir 

Alla106//DL70/Pyo/3/RM1508/4/ 

Arizona5908/Aths//Avt/attiki/3/Alger/6/alanda  İCB04-0173-0AP-

38AP-0AP 

R 

0 

2 

2 

7 

Antares/Ky68-1294/3/Roho//Alger 

R 

0 

2 

3 

8 

949431-101N/QCX8-9N 

sterile// 

Dunday/3/Alpha//Cum/CWB117-77-9-7 ICB05-1167-0AP 

R 

0 

2 

3 

9 

Harmal-02/Arabi  Abiad-2/4Soufara-02/RM1508  Por//W.12269  

ICB91-0343-0AP-0AP-0AP-122AP-0AP  

R 

0 

2 

2 

10 

Viktoria/Mal  1-4-3094-2//Harmal-3AP-0AP  İCB02-2927-0AP-

3AP-0AP 

R 

0 

2 

3 

 

Musabiqəli sort sınağı pitomnikində olan 13 nümunənin 7 ədədi (5-7 bal) yəni 

53,8%  faiz  həssas,  6  nümunə  isə  (3-4  bal)  46,2%  orta  davamli  olmuşdur.  13 

numunənin  hamisi  (3-4  balla)  100%  helmintosporioz  xəstəliyinə  orta  davamlı 

olmuşdur. Rinxosporioz xəstəliyi ilə 7 nümunə (5-7balla) 53,8 % həssas, 6 nümunə 

---

 

 

307 

 

isə (3-4 balla) 46,2% orta davamlı olmuşdur. Unlu seh və sarı pas xəstəlikləri qeydə 

alınmamışdır. 

Nəticə  olaraq  qeyd  edək  ki,  cari  ildə  Qobustan  BTS-də  78  arpa  sort  və 

nümunələrinin xəstəliklərini müşahidəsi zamanı məlum oldu ki, bolgədə əsasən arpa 

bitkisinə  sarı  pas,  unlu-seh,  helmintosporioz,  rinxosporioz  və  septorioz    xəstəlikləri 

ziyan  vurur.  BTS-də  əsasənrinxosporiozxəstəliyi  digər  xəstəliklərə  nisbətən  aktiv 

olmuşdur.  Belə  ki,  təcrübə  sahəsin  də  olan  sort  və  nümunələrin  52%-i  bu  xəstəliyə 

hssas olmuşdur. 

 

ƏDƏBİYYAT 

 

1.Тамразов    Х.Ч.  Листовые   болезни    ячменя    в  Азербайджанской   ССР.Рига, 

1986. 

2. İbrahim Cəfərov. Fitopatologiya. –Bakı:  “ Şərq-Qərb” Nəşriyyat evi,2012.  

3.Афанасенко  О.С.Трофимовская  А.Я.  «Дифференциация  мировой    коллекции  

ячменя  на устойчивость  к  болезням». Бюллетень  ВИЗР, 1980, № 47,8. 10. 

4.Кривченко В.И. Суханбердина Э.Х. Вершинина В.А. Изучение устойчивости 

злаковых культур  к  мучнистой росе. Методическиеуказание, Ленинград 1980.  

5.Instruction  for  the  Management  and  Reporting  the  results  for  the  FAWWON 

Prepared  and  dictributed national  wheat  Improvement  Program of  Turkey. 

CIMMYT. ICARDA. Oregaon  State University, 1955. 

6.Təmrazov  X.Ç.,  Əhmədov  S.A.,  İbrahimov  E.R.  Azərbaycanda  arpa  bitkisinin 

helmintosporioz 

xəstəliklərinin 

törədilməsinin 

bioloji 

xüsusiyyətləri. 

//Az.E.T.Əkinçilik İnstitutunun elmi əsərləri məcmuəsi. XXIV cild. 

 

 

ИССЛЕДОВАНИЕ ЛИСТОВЫХ БОЛЕЗНЕЙ ЯЧМЕНЯ  

 

Ş.Р.Kаримова

1

, Э.Р.Ибрагимов

1

,  Б.М.Ахмедов

2

,  Г.Н.Гамидов

2

 

1-Научно-Исследовательский Институт Земледелия, пос Пиршаги, Совхоз 2, 

Аз.1098, Баку; 2-Гобустанский ЗОС 

 

В  статье  дана  информация  о  образцах  ячменя  отобранных  2015-года 

вегетации по устойчивости к желтой ржавчине, мучнистой росе ринхоспориозу, 

гельминтоспориозу  в  1-ом  и  2-ом  контрольном,  а  также  конкурсном 

питомниках.  Показано  продолжающееся  распростронение  возбудителей  выше 

названных грибковых болезней ячменя. 

 

INVESTIGATION  OF BARLEY FOLIAR DISEASES 

 

Sh.R.Karimova

1

, E.R.Ibrahimov

1

, B.M.Ahmadov

2

, H.N. Hamidov

2  

1-Research Institute of Crop Husbandry, Pirshaqi set., Sovhoz 2, Az.1098 Baku;       

2-Gobustan RES 

 

---