Arı-başkanlık sistemi, gerek terminoloji gerekse ülkelerin sınıflandırılması bakımından

Rusya
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı
196
197
sonra oluşacak Duma, seçimlerden sonra bir yıl geçmeden Anayasa’nın 
117’nci  maddesindeki  gerekçelere  dayanarak  feshedilememektedir 
(m.109/3).  Devlet  başkanına  yönelik  suçlamalarda  (impeachment), 
Federasyon  Konseyi  konu  hakkında  karar  verinceye  kadar  devlet 
başkanı Duma’yı feshedememektedir. Son olarak devlet başkanı, Rusya 
Federasyonunun  tümünde  sıkıyönetim  veya  olağanüstü  hal  varken 
ve  görevinin  bitmesine  altı  ay  kala  Duma’yı  feshedememektedir  (Any. 
m.109/4-5).
Başkanın proaktif olarak kullanabileceği önemli yasama yetkilerden 
birisi, kararname ve emirler çıkarma yetkisidir. Anayasa gereğince Rusya 
Federasyonu topraklarında bağlayıcı olan kararname ve emirler, Anayasa 
ve federal kanunlara aykırı olmamalıdır (m.90). Ancak devlet başkanının 
kararname çıkarma yetkisi genel bir yetki değildir. Zira Anayasa’ya göre, 
federal bütçe, vergi ve harçlar, finans, kur, kredi ve gümrük, para konuları 
ile vatandaşlığın kazanılması ve kaybedilmesi, temel hak ve hürriyetler, 
idari yapı, seçim kuralları gibi pek çok konunun sadece federal kanunla 
düzenlenebileceği  belirtilmektedir.  Kanunla  düzenlenmesi  gereken  bir 
alanda kararname değil kanun hükümleri geçerlidir.
26
 
Son olarak başkan, 
federal  anayasal  kanunla  belirlenen  kurallar  çerçevesinde  referandum 
ilan etme yetkisine sahiptir (Any. m.84/1-c).
Devlet  başkanının  bahsedilmesi  gereken  önemli  yetkilerinden  birisi 
de  federe  birimdeki  valilerin  atanması  ile  ilgilidir.  2004  yılında  yapılan 
değişikliklerle  valilerin  doğrudan  federe  birimlerdeki  halk  tarafından 
seçilmesi yöntemine son verilmiş, devlet başkanına dolaylı da olsa valileri 
atama  yetkisi  tanınmıştı.
27
  2012  yılında  Devlet  Başkanı  Medvedev’in 
girişimiyle kabul edilen Kanunla sistem yeniden değiştirilmiş ve valilerin 
doğrudan seçimlerle belirlenmesi öngörülmüştü. Bu değişiklikte 2011 yılı 
parlamento seçimlerinin akabinde patlak veren protesto hareketlerinin 
26
  Donaldson, “Russia,” s.237. 
27
  Rusya’da devlet başkanlarının önemsedikleri konulardan birisi valilerin atanmasıdır. 2004 yılında 
kabul edilen kanunla, devlet başkanına, dolaylı da olsa valileri atama yetkisi verilmiştir. Söz konusu 
kanuna göre, devlet başkanı tarafından federe birim yasama organına sunulan vali adayı, yasama 
organı üyelerinin yarıdan fazlasının onayı ile vali olarak atanmaktaydı. Devlet başkanının gösterdiği 
adayın iki kez reddi durumunda ise, devlet başkanı vekâleten bir vali atamakta ve federe birim ya-
sama organını bir kararname ile feshedebilmekteydi. Anayasa Mahkemesi de söz konusu kanunun 
“mevcut tarihi koşullar içerisinde” anayasaya aykırı olmadığına hükmetmiştir. (Richard Sakwa, Rus-
sian Politics and Society
 (New York: Routledge, 2008), s.277).

---

Rusya
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı
198
199
de etkisi olmuştur.
28
  Ancak Putin’in başkanlığı döneminde 2013 yılında 
kabul edilen yeni bir kanunla
29
 federe birim yasama organlarına doğrudan 
seçimlerden vazgeçme ve devlet başkanının göstereceği üç aday arasından 
birini vali olarak seçme yetkisi tanınmıştır.
30
 
4.1.3. Devlet Başkanının Sorumluluğu ve Görevden Alınması
Anayasa’nın  91’inci  maddesine  göre  devlet  başkanı  dokunulmazlığa 
sahiptir. Bu dokunulmazlığın kapsamı ise kanunla düzenlenmiştir.
Buna  göre,  süreç,  Duma  üye  tamsayısının  üçte  birinin  vereceği 
önerge  üzerine  başlamaktadır.  Devlet  başkanının  vatana  ihanet  (high 
treason)
 ve başka bir ağır suçu (grave crime) işlediği yönündeki isnadın 
yapılması için, Duma üye tamsayısının üçte ikisinin kararı gerekmektedir. 
Ardından  Yüksek  Mahkemenin,  Duma  tarafından  isnat  edilen  suçların 
varlığına  ve  Anayasa  Mahkemesinin  de  suç  isnadına  ilişkin  kuralların 
gözetildiğine dair karar vermesi gerekir. Son olarak, Federasyon Konseyi 
üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu  ile devlet başkanı suçlandırılır ve 
görevden alınır (m.93).
4.2. Federal Meclis
Rusya Federasyonunun “temsil ve yasama organı” çift meclisli Federal 
Meclis’tir. Meclisin alt kanadı Devlet Duması 450 üyeden oluşmaktadır. 
Üst kanadını oluşturan Federasyon Konseyinde ise, biri yasama organı 
diğeri  yürütme  organından  olmak  üzere  federe  birimlerin  her  birini 
temsilen ikişer üye bulunmaktadır (Any.m.95).
Anayasa,  her  iki  meclisin  çalışma  düzeni  ile  ilgili  hükümler 
içermektedir. Anayasa uyarınca, Duma ve Federasyon Konseyi ayrı ayrı 
toplanır. Toplantılar kamuya açıktır. Gizli toplantı yapılabilir. Rusya Devlet 
Başkanının,  Anayasa  Mahkemesi  başkanının  veya  yabancı  ülke  devlet 
28
  “Medvedev endorses law on direct governor elections”, 02.05.2012, RT News, http://rt.com/politi-
cs/endorses-law-direct-elections-405/, Erişim:24.05.2014.
29
  “Putin  signs  law  to  allow  him  to  pick  Russian  governors”,  02.04.2013,  Reuters,  http://
www.reuters.com/article/2013/04/02/us-russia-elections-idUSBRE9310GR20130402, 
Erişim:25.06.2014.
30
  Resmi  açıklama,  bu  değişiklikle  bölgelerdeki  azınlıkların  korunmasının  amaçlandığı  yönündedir. 
Ancak, federe birim yasama organlarında Kremlin yanlısı Birleşik Rusya Partisinin hâkimiyeti dü-
şünüldüğünde, seçim sonuçlarının arzulanan sonucu vermeme ihtimalinin belirmesi halinde, dü-
zenlemenin Kremlin’in çıkarları doğrultusunda kullanılabileceği aşikârdır. (Regina Smyth, “Beyond 
United Russia, The Kremlin’s Efforts to Engineer Ruling Majorities”, 2013, http://www.ponarseura-
sia.org/sites/default/files/policy-memos-pdf/Pepm_302_Smyth_Sept2013.pdf,  Erişim:26.05.2014, 
s.3).

---