Arı-başkanlık sistemi, gerek terminoloji gerekse ülkelerin sınıflandırılması bakımından

Rusya
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı
198
199
başkanlarının dinlenmesi için iki meclis birleşik oturum düzenleyebilir 
(m.100).
Duma  ve  Federasyon  Konseyi  üyeleri,  görevleri  süresince 
dokunulmazlığa sahiptir. Anayasa’nın 98’inci maddesine göre, hiçbir üye, 
suçüstü durumu hariç, tutulamaz, tutuklanamaz ve sorgulanamaz; başka 
kişilerin güvenliğini sağlamak amacıyla kanunun izin verdiği haller dışında 
kişisel olarak aranamaz. Üyenin dokunulmazlığının kaldırılmasına, Rusya 
Federasyonu Başsavcısının önerisi üzerine parlamentonun ilgili kanadı 
karar vermektedir.
4.2.1. Devlet Duması
Devlet  Duması  (Duma)  450  üyeden  oluşmaktadır  (Any.  m.95/3). 
Duma’nın görev süresi 5 yıldır. 21 yaşından büyük ve seçilme yeterliliğine 
sahip  Rusya  Federasyonu  vatandaşları  Duma  üyesi  seçilebilmektedir 
(Any. m.97).
Devlet Duması Üyelerinin Seçilmesi Hakkındaki Kanun’a
31
 göre, Duma 
üyeleri, nisbî temsil sistemine göre seçilmekteydi (m.3/2). Nitekim 2011               
yılındaki son parlamento seçimleri söz konusu Kanun’a göre yapılmıştır.
32
 
Ancak 2014 Şubat ayında kabul edilen yeni bir kanunla seçim sisteminde 
önemli  değişiklikler  yapılmıştır.  2016  Duma  seçimlerinde  uygulanacak 
olan yeni sistemde, 2007 yılında yapılan değişiklikle kaldırılan tek-isimli 
çoğunluk  sistemi  yeniden  getirilmiştir.  Buna  göre,  Duma  üyelerinin 
yarısı parti listelerine dayalı nisbi temsil, diğer yarısı tek isimli çoğunluk 
sistemine  göre  seçilecektir.  Partiler  için  seçim  barajı  ise  %7’den  %5’e 
düşürülmüştür. Seçimlere, ülke çapında en az 200.000 seçmenin imzalı 
desteğine  sahip  olan  veya  bir  önceki  seçimlerde  oyların  %3’ünü  alan 
veya federe birimlerin yasama organlarından birinde temsil edilen siyasi 
partiler katılabilecektir. 
31
  “Federal Law on the Election of Deputies of the State Duma of the Federal Assembly of the Russian 
Federation”, Merkezi Seçim Komisyonu İnternet Sitesi,  
http://www.cikrf.ru/eng/law/FL-51-FZ.html, Erişim:15.04.2013.
32
  Söz konusu Kanuna göre, siyasi partilerin Duma’da temsil edilmeleri için, ülke genelinde kullanılan 
toplam oyların en az %7’sini almış olmaları gerekiyordu (m.82/4).  Diğer taraftan, seçimlerde %5 
ilâ %6 arasında oy alan siyasi parti bir, %6 ilâ %7 arasında oy alan siyasi parti iki sandalye ka-
zanabilmekteydi. Seçimlerde sadece kayıtlı siyasi partiler yarışabilmekteydi ve bağımsız adayların 
ve seçim ittifaklarının seçimlere katılması yasaktı. (“Russian Federation, Elections to State Duma, 4 
December 2011,” AGİT (Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Örgütü) İnternet Sitesi, http://www.osce.org/
odihr/86959?download=true, Erişim:09.04.2014, s.4-5).

---

Rusya
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı
200
201
Yeni  düzenleme  ile  parti  listelerinde  adayların  %50’sini  aşmayacak 
şekilde bağımsız adaylara yer verilmesine imkân tanınmıştır. Tek-isimli 
seçim bölgelerinde ise bağımsız adayların seçimlere katılabilmeleri için, 
seçim  bölgelerindeki  seçmenlerin  %3’ünün  imzalı  desteğini  sağlaması 
veya  100.000’den  az  seçmene  sahip  seçim  bölgelerinde  3.000  imza 
toplaması gerekmektedir.
33
Anayasa’ya göre, Duma’nın görev ve yetkileri şunlardır (m.103/1): 
•  Devlet başkanı tarafından atanan başbakana onay/rıza vermek,
•  Hükümete yönelik güvenoyu talebi hakkında karar vermek,
•  Duma’nın  gündeme  getirdiği  konular  dâhil  hükümetin  faaliyet 
sonuçları hakkındaki yıllık raporları görüşmek,
•  Merkez Bankası başkanını atamak ve görevden almak,
•  Hesap Kurulu başkanını ve denetçilerin yarısını atamak ve görevden 
almak,
•  İnsan Hakları Komiserini atamak ve görevden almak,
•  Genel af ilan etmek,
•  Devlet  başkanına  yönelik  suçlandırma  sürecinde  suç  isnadında 
bulunmak.
33
  “Putin signs law on mixed election system of lower house of parliament”, 24.02.2014, Itar-Tass News 
Agency, http://en.itar-tass.com/russia/720657, Erişim:26.05.2014. 
Duma Binası

---

Rusya
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı
200
201
Anayasa,  Duma’nın  iç  işleyişine  yönelik  hükümler  de  içermektedir. 
Buna göre, Duma, üyeleri arasından bir başkan seçer (m.101/1). Başkan, 
Duma’nın birleşimlerini yönetir ve iç işleyişten sorumludur (m.101/2). 
Duma komisyon kurabilir ve yetki alanındaki konularda görüşme yapabilir 
(m.101/3). Duma, çalışma usul ve esaslarına ilişkin kuralları belirler ve 
usule ilişkin meseleleri çözüme kavuşturur (m.101/4). Duma, Anayasada 
farklı bir çoğunluk öngörülmemişse, üye tamsayısının çoğunluğu ile karar 
alır (m.103/3). 
Anayasa,  Duma’nın  yürütme  erki  üzerindeki  denetim 
mekanizmalarından bahsetmemektedir.
4.2.2. Federasyon Konseyi
Anayasaya  göre,  her  bir  federe  birim  Federasyon  Konseyinde  iki 
üye ile temsil edilmektedir. Bu üyelerden birisi federe birimin yasama 
organından olmak zorundadır (m.95/2).
Dolayısıyla  Federasyon  Konseyinde  85  federe  birimden  170  üye 
bulunmaktadır.
34
Federasyon Konseyinin üyeleri doğrudan seçimlerle halk tarafından 
belirlenmemektedir.  Federasyon  Konseyi  üyelerinin  nasıl  seçilecekleri 
2000 yılında yürürlüğe giren bir Kanunla düzenlenmiştir.
35
 Bu Kanuna 
göre, federe birimin yasama organı bir üyeyi; başkanı
36
 veya üyelerin üçte 
biri tarafından gösterilen adaylar arasından gizli oyla seçmektedir. Diğer 
üye ise, federe birimin yürütme organı başkanı tarafından atanmaktadır. 
Ancak bu karar federe birimin yasama organının onayına sunulmaktadır. 
Yasama organı bu kararı üçte ikioy çokluğu ile onaylarsa kişi Federasyon 
Konseyi  üyesi  sıfatını  kazanmaktadır.  Her  iki  üyenin  de  görev  süresi, 
kendisini  seçen  organın  görev  süresinin  bitmesi  veya  kendisini  seçen 
organın kendisini geri çağırması ile sona ermektedir.
37
34
  83  olan  federe  birim  sayısı,  Kırım  Cumhuriyeti  ve  Sivastopol  şehrinin  katılımıyla  85’e;  Federas-
yon  Konseyi  üye  sayısı  ise  166’dan  170’e  yükselmiştir.  (“Russian  constituent  territories  grow  to 
number 85, Federation Council to have 170 members”, 26.03.2014, Russia Beyond the Headlines,  
http://rbth.co.uk/news/2014/03/26/russian_constituent_territories_grow_to_number_85_federa-
tion_council_to__35378.html, Erişim:17.05.2014).
35
  Söz konusu Kanun yürürlüğe girmeden önce Federasyon Konseyi üyeleri 1995 tarihli bir Kanuna 
göre belirlenmekteydi. Bu Kanun, federe birimin yasama organı ve yürütme organı başkanlarının 
doğrudan Federasyon Konseyi üyesi olmasını öngörmekteydi. Bu düzenlemeye göre, Federasyon 
Konseyi üyeleri, aynı zamanda federe birimdeki görevlerine devam etmekteydi.
36
  Yasama organı çift meclisliyse meclis başkanları sırayla aday gösterirler.
37
  “About the Council of Federation”, Federasyon Konseyi İnternet Sitesi,  
http://www.council.gov.ru/en/, Erişim:07.05.2013. 

---