Article · April 023 citations reads 280 authors


Iste’mol xarajatlariga ta’sir etuvchi omillar dinamikasi



Yüklə 0,89 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə5/5
tarix11.12.2023
ölçüsü0,89 Mb.
#143918
1   2   3   4   5
istemolxarajatlaritahlili

Iste’mol xarajatlariga ta’sir etuvchi omillar dinamikasi 
Yillar 
Aholi 
jon 
boshiga 
iste’mol 
(AQSH 
dollari)* 
Aholi 
jon 
boshiga 
YaIM 
(AQSH 
dollari)** 
Markaziy 
Bankning 
asosiy 
stavkasi, 

(oʻrta 
qiymatlarda)*** 

X
1
 
X
2
 
2000 
422,17 
558,23 
28,3 
2001 
350,71 
456,71 
24 
2002 
292,82 
383,34 
30 
2003 
291,68 
396,38 
26 
2004 
320,63 
465,12 
19 
2005 
362,38 
546,78 
16 
2006 
427,03 
654,28 
15 
2007 
559,52 
830,41 
14 
2008 
713,57 
1 082,29 
14 
2009 
849,16 
1 213,27 
14 
2010 
1 315,63 
1 742,35 
14 
2011 
1 512,66 
2 051,13 
12 
2012 
1 708,23 
2 267,62 
12 
2013 
1 889,25 
2 419,72 
12 
2014 
2 029,91 
2 628,46 
10 
2015 
2 181,68 
2 753,97 

2016 
2 194,22 
2 704,68 



Journal of Economy, Tourism and Service
Vol. 2, No. 4, 2023 ISSN: 2181-435X 
10 
2017 
1 483,63 
1 916,76 
11,5 
2018 
1 212,84 
1 597,07 
14,5 
2019 
1 359,94 
1 784,01 
16 
2020 
1 321,00 
1 749,66 
15 
2021 
1 519,12 
1 983,06 
14 
Manba: *Jahon Banki, 
https://data.worldbank.org/indicator/NE.CON.TOTL.CD [17].
**Jahon Banki, 
https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD
 [20]. 
***Oʻz.Res. Mark. Bank, 
https://cbu.uz/oz/monetary-policy/refinancing-rate/# [16].
 
Tahlil va natijalar. 
Dastlab biz omillar oʻrtasida korrelatsiya matritsasini Gretl dasturi yordamida shakllantirdik (2-
jadval). 
2-jadval 
Omillar orasidagi korrelyatsiya koeffitsientlari matritsasi 
 
 
 
4-rasm. Omillar oʻrtasidagi korrelyatsion bogʻlanish 
Korrelatsion tahlil natijalari (2-jadval) shuni koʻrsatadiki, iste’mol xarajatlari (Y) va daromadlar 
(X
1
) oʻrtasida kuchli chiziqli (toʻgʻri) bogʻliqlik mavjud. Korrelatsiya koeffitsienti 0,99 boʻlib, bu 
Cheddok shkalasiga koʻra korrelatsiya koeffitsienti 0,7 dan oshsa, kuchli korrelayatsion bogʻlanish 
X

X


1,0000 
-0,7977 
0,9979 
X

1,0000 
-0,7726 
X

1,0000 



Journal of Economy, Tourism and Service
Vol. 2, No. 4, 2023 ISSN: 2181-435X 
11 
hisoblanadi. Shuningdek, iste’mol xarajatlari (Y) va foizlar (X
2
) oʻrtasida kuchli chiziqli (teskari) 
bogʻliqlik mavjud. Korrelatsiya koeffitsienti -0,77. Tahlillar natijasiga koʻra X
1
va X
2
omillarining 
𝑌
ga 
ta’siri statistik ahamiyatga ega ekanligi aniqlandi. Model boʻyicha koʻp omilli chiziqli regressiya 
natijalar quyida aks etgan (3-jadval). 
3-jadval 
Koʻp omilli chiziqli regressiya natijalar (Eng kichik kvadratlar usuli boʻyicha) 
koeffitsient 
Standard 
xatolik 
t statistika 
P-qiymat 
const 
−241,849 
56,4153 
−4,287 
0,0004 
*** 
X1 
0,842627 
0,0160013 
52,66 
<0,0001 
*** 
X2 
7,21010 
2,22876 
3,235 
0,0044 
*** 
R-kvadrat 
0,997257 
Algebraik koʻrinishda 3-jadvalda keltirilgan model quyidagicha boʻladi: 
𝑌 = 0,84𝑋
1
+ 7,21𝑋
2
− 241,84
5-rasm. Chiziqli regressiya modeli 
 
 


Journal of Economy, Tourism and Service
Vol. 2, No. 4, 2023 ISSN: 2181-435X 
12 
Xulosa. 
3-jadvaldan koʻrishimiz mumkinki, har bir omil p qiymatning qiymatlariga koʻra 99% ishonchlilik 
darajasida statistik ahamiyatga ega. Model natijalarni quyidagicha izohlash mumkin: daromadlar (X
1

darajasining 1 AQSH dollariga oshishi iste’mol xarajatlarining (Y) 0,84 AQSH dollariga oshishiga
foizlarning (X
2
) 1 foizga ortishi iste’mol xarajatlarining (Y) 7,21 AQSH dollariga kamayishi bilan 
kuzatiladi. Yuqorida shakllantirilgan model R kvadrat qiymatiga koʻra erksiz oʻzgaruvchi: Y-iste’mol 
xarajatlari koʻrsatkichi oʻzgarishining 99%ni tushuntirib beradi.
Tadqiqotimiz natijasiga koʻra iste’mol xarajatlariga daromadlar darajasi eng kuchli ta’sir 
koʻrsatadi. Foizlarning oʻzgarishi ham iste’mol xarajatlarining oʻzgarishida muhim ahamiyatga ega 
ekan. 
 
Adabiyotlar / References: 
1.
Keynes, John Maynard. 1936. The General Theory of Employment, Interest and Money. 
London: Macmillan 
2.
Friedman, Milton. 1957. A Theory of the Consumption Function. Princeton: Princeton 
University Press. 
3.
Ando, Albert, and Franco Modigliani. 1963. The life cycle hypothesis of saving: Aggregate 
implications and tests. American Economic Review 53: 55–84. 
4.
Modigliani, Franco, and Richard Brumberg. 1954. Utility analysis and the consumption 
function: An interpretation of cross-section data. In Post-Keynesian Economics. Edited by 
Kenneth K. Kurihara. New Brunswick: Rutgers University Press, pp. 388–436. 
5.
Carroll, Christopher D. 1994. How does future income affect current consumption? Quarterly 
Journal of Economics 109: 111–47. 
6.
Gourinchas, Pierre-Olivier, and Jonathan A. Parker. 2002. Consumption over the life cycle. 
Econometrica 70: 47–89. 
7.
Alp, Esra, and Ünal Seven. 2019. The dynamics of household final consumption: The role of 
wealth channel. Central Bank Review 19: 21–32. 
8.
, Edgar G. 2005. Life cycle approaches to sustainable consumption: A critical review. 
Environmental Science and Technology 39: 4673–84. 
9.
Kaplan, Greg, and Giovanni L. Violante. 2014. A model of the consumption response to fiscal 
stimulus payments. Econometrica 82: 1199–239. 
10.
Van Tran, Nguyen. 2022. Understanding Household Consumption Behaviour: What do we 
Learn from a Developing Country? B.E. Journal of Economic Analysis and Policy 22: 801–
58. 
11.
Cloyne, James, Clodomiro Ferreira, and Paolo Surico. 2020. Monetary policy when 
households have debt: New evidence on the transmission mechanism. Review of Economic 
Studies 87: 102–29. 
12.
Navarro, Manuel León, and Rafael Flores de Frutos. 2015. Residential versus financial wealth 
effects on consumption from a shock in interest rates. Economic Modelling 49: 81–90. 
13.
Kozlov, Roman. 2023. The Effect of Interest Rate Changes on Consumption: An Age-


Journal of Economy, Tourism and Service
Vol. 2, No. 4, 2023 ISSN: 2181-435X 
13 
Structured Approach. Economies 11: 23. 
14.
John Y. Campbell & N. Gregory Mankiw, 1989. "Consumption, Income, and Interest Rates: 
Reinterpreting the Time Series Evidence," NBER Chapters, in: NBER Macroeconomics 
Annual 1989, Volume 4, pages 185-246. 
15.
N.Bekmurodov, J.Tuxtabaev, Sh.Yuldashev, A.Usmanov, Sh.Yarmatov, U.Nurullayev, 
H.Hasanov. (2022). Makroiqtisodiyot. Toshkent: Bookmany print. 
16.
Fazliddin, N. (2022). The Necessity of Structural Changes in The Development of the 
National Economy. Indonesian Journal of Innovation Studies, 19. 
17.
Hasanov, H., & Norbekov, F. (2018). Innovatsion rivojlanish sharoitida intellektual mulk 
himoyasining zarurligi. 
18.
Hasanov, 
H. 
(2021). 
TADBIRKORLIK 
INFRATUZILMASINI 
RAQAMLASHTIRISHNING IQTISODIY SAMARALARI. DEVELOPMENT ISSUES OF 
INNOVATIVE ECONOMY IN THE AGRICULTURAL SECTOR, 257. 
19.
Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy Banki , 
https://cbu.uz/oz/monetary-policy/refinancing-
rate/#
  
20.
Jahon Banki, 
https://data.worldbank.org/indicator/NE.CON.TOTL.CD
  
21.
Shuhrat Kuvandikov, & Khabibullo Khasanov. (2022). The Impact of Government 
Performance Indicators on the Business Environment: The Case of Uzbekistan. Modern 
Journal of Social Sciences and Humanities, 9, 98–103. 
22.
Auzina Emsina, Astra & Počs, Remigijs. (2010). Impact of income changes on private 
consumption expenditure and its structure. 579-585. 10.3846/bm.2010.077. 
23.
Jahon Banki, 
https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD
 
View publication stats

Yüklə 0,89 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə