Gürcüm, B. H. ve Arslan, A. (2016). Süfraj Hareketini Hazırlayan Etmenlerin Tekstil Sanayi Bağlamında İrdelenmesi. idil, 5 (25), s.1305-1350.
.
www.idildergisi.com
1318
Tekstil sektörü 19. yüzyılda kadınların mürebbiyelik, hizmetçilik dışında (izafi
olarak tabii) “iyi şartlarda” çalışabileceği üçüncü bir meslek alanı sunmaktadır. 1800
civarında İngiltere’de önde gelen sektör olan tekstil sanayiinde örneğin yün
sanayisinde işgücünün % 75’ini kadınlar ve her iki cinsiyetten çocuklar oluşturuyordu.
Pamuk, ipek ve dantel sanayiinde bu oran daha az olmadığı gibi, Birmingham’ın metal
üretiminde daha da yüksekti. Bock (2004:118) kadın ve erkeklerin birlikte çalıştıkları
işletmelerde kadınlara verilen ücretin erkeklere verilen ücretten daha düşük olarak
hesaplandığını ifade eder. Buna örnek olarak 1860 civarında Kuzey İngiltere’de
Halstead kasabasında yaşayan işçi kadınların ücretlerinin diğer tekstil merkezlerine
göre daha az ama Halstead’deki diğer işlere göre daha çok olduğunu; kadınların
dokumacı, makara sarıcı, kırpıcı ve eğirmeci olarak farklı ücretler aldıkları Courtauld
İpek Fabrikası’nda erkeklerin ücretlerinden daha düşük ücretlere çalışmakta
olduklarını kaydeder. Pektaş (2006:143) 19. yüzyılın sonlarına doğru tüketim
mallarını üreten işçi sınıfının genel olarak ürettikleri metaları satın alamayacak
ekonomik düzeyde olduklarını ve işçi ailelerinin gelirlerinin yarısından fazlasının
yiyecek giderlerinin oluşturduğunu ifade etmektedir.
Tüketim toplumuna giden yol, temel olarak üretimin bireyden bağımsızlaşması
ve düzenli tüketen bir toplumun oluşturulmasıyla ilgilidir. Sanayileşme ile birlikte
ülke genelinde ekonomik gücü artan bir sınıf da oluşmuştur. Gelişen ulaşım imkânları
nedeniyle orta sınıf ve üst sınıfın artan hareketliği insanların görgü, bilgi ve
deneyimlerini zenginleştirmiş ve dünya konusundaki farkındalıklarını arttırmıştır.
Fotoğraf, daktilo, telefon, telgraf ve gazete dağıtımının gelişimi uzun mesafe
iletişimini kolaylaştırarak ulusal ve uluslararası politikayla ilgili haberlerin daha hızlı
yayılmasına neden olmuştur (Özen, 2013:166).
Sosyal bir değişime yol açan yeni tüketim biçimi ürünlerin bir stil, sosyal bir
statü önermesi anlamına gelmektedir. Dikiş makineleri, otomobiller, bisikletler vs. 19.
yüzyıl ve sonraki zamanları biçimlendiren ve kullanıcısına modern bir statü getiren
buluşlar olarak Amerikan ve ardından da İngiliz pazarında yerini bulmuştur. Bu
dönemde yeni pazarlama anlayışı içinde değişik stratejiler de benimsenmiştir. Örneğin
tekstilde fiyat çeşitlemesi yerine, tasarım çeşitlemesine gidilerek tüketiciye pek çok
seçenek sunulmuştur. Victorian dönemde (1837-1901) buharlı makineler ile
desteklenen tekstil endüstrisi, bezayağı dokumalar için ilk elektrikli tezgâhları
geliştirerek tafta gibi birçok farklı kumaşın ortaya çıkmasını sağlamıştır. Japon
ipekçiliği bu endüstriye hammadde sağlarken, Fransa da ipeğin ve desenli ipek
kadifenin en büyük imalatçısı olmuştur. Toplumun nesneler dünyası ile ilişkisinin,
farklı ve çeşitli ürünlere sahip olma isteğinin artmasıyla gerçekleşen gelişmeler
büyüyen pazar ihtiyacına cevap veren endüstriyel üretim metotları o döneme kadar
DOI: 10.7816/idil-05-25-01 idil, 2016, Cilt 5, Sayı 25, Volume 5, Issue 25
1319
www.idildergisi.com
görülmeyen çeşitte ürün yelpazesi, pazarda ve sosyal hayatta tasarımın belirleyici bir
faktör olması gibi gelişmeleri de beraberinde getirmiştir. Terlikli (2013:55) “küresel
üretime ait ürünler bağlamında artan önemiyle tasarım, gitgide toplumsal arenada
ihtiyaçların, tüketim eğilimlerinin, toplumsal lezzet ve sosyal statünün göstergesi
haline gelmeye başlamıştır” şeklinde belirtir.
Kadınların toplumsal özgürlüğünün artması ve gelişmiş ulaşım sistemi,
alışverişin bir boş zaman faaliyeti olmasını sağlamış, büyük kentlerde sayıları artmaya
başlayan büyük mağazalar, vitrinlerdeki göz kamaştırıcı tüketim ürünleriyle,
kadınların yanlarında refakatçileri olmaksızın gezinirken pelerin, şal, bol kesimli
manto gibi prova gerektirmeyen hazır giyim ürünlerini ve markalı moda ürünleri satın
alabildikleri güvenli alanlar sağlamıştır (Fogg,2014 :149). 19. yüzyılda açılan alışveriş
merkezleri de orta sınıf tüketiciye dinlenme ve yazı odaları gibi imkânlar sunarak bu
mekânları sosyal anlamda cazip hale getirmiştir (Sağocak, 2003: 13). Tuhafiyeciler ve
terziler tasarım danteller ve süslemeler üzerinde birlikte çalışarak üst sınıf kadını
giyimiyle toplumda yüceltmişler ve moda kavramını üst sınıf ile birleştirmişlerdir.
ABD’de Köleliğin Kaldırılması ve Göçmenlerle İlgili Sorunlar
Avrupa’da yaygın olmamakla birlikte 19.yüzyıl Amerika’da yoğun bir kölelik
problemini de birlikte getirmiştir. Heater (2007:119) modern bir toplum olduğunu ilan
eden Amerika’nın koloniler dışında sınırları içerisinde yaşayan nüfusun altıda
birinden fazla olan siyah toplumu dışlamasıyla özgür ve eşit yurttaşlardan oluşan bir
devlet kavramından uzak olduğunu ifade etmektedir. 1865 yılında yapılan On
Dördüncü Anayasa Değişikliği ile Amerika’da köleliğin kaldırılışı onanmış ve dört
milyon Amerikalı siyah köle “ABD’de doğan veya ABD yurttaşlığını kabul eden ve
Birleşik Devletler’in yetkesine tabi olan herkes ABD’nin ve yaşadıkları eyaletlerin
yurttaşıdır. Hiçbir eyalet Birleşik Devletler’in yurttaşlarının ayrıcalık veya
dokunulmazlıklarını sınırlayacak bir yasa yapamaz ve uygulayamaz.” yasası ile
yurttaş olmuştur. Heater (2007:141) bu konuda şunları söylemektedir:
Amerikalı siyahların çektikleri, Bağımsızlık Bildirgesi’nde Amerikalıların
yurttaşlık hakları olarak sıralanan eşitlik, yaşama, özgürlük ve mutluluğa erişme
haklarının acı bir yorumuydu. Şu da var ki, beyaz ırktan olmayan insanın durumu, tüm
insanların eşit olarak yaratıldığını söyleyen on sekizinci yüzyıl öğretisinin apaçık inkârı