“Ortaokul Öğrencileri İçin Dinleme Stratejileri Ölçeği”nin Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması
TAED
57* 1889
dinleme becerisine sahip birey sayısının oldukça sınırlığı olduğu düşünüldüğünde öğrencilerin
dinleme süreçleri hakkında bilgi sahibi olunması oldukça önemlidir, denilebilir.
Araştırmanın Amacız
Araştırmanın amacı, ortaokul (5, 6, 7 ve 8. sınıf) öğrencilerinin dinleme becerilerine
yönelik dinleme öncesi, sırası ve sonrası stratejileri kullanma durumlarını belirlemek üzere
geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirmektir.
Yöntem
Çalışmada ortaokul (5, 6, 7 ve 8. sınıf) öğrencilerinin dinleme becerilerine yönelik
dinleme öncesi, sırası ve sonrası stratejileri kullanma durumlarını ölçen, beşli likert tipi modele
uygun (Köklü, 1995) şekilde tasarlanmış bir ölçek geliştirmek amacıyla geçerlilik ve
güvenirlilik işlemleri gerçekleştirilmiştir.
Çalışma Grubu
Çalışma grubunu oluşturan sayının belirlenmesinde Tabachnick ve Fidell’in (1996)
faktör analizi için verdiği kriterler dikkate alınmıştır. Yazarlara göre faktör analizi için 300 kişi
“iyi”, 500 kişi “çok iyi” ve 1000 kişi “mükemmel”dir. Çalışma grubunda yer alan öğrencilerin
öğrenimlerine devam ettikleri sınıf seviyelerinin sayısal dağılımı aşağıdaki tabloda yer
almaktadır:
Tablo 1. Çalışma Grubuna Yönelik Sayısal Dağılım
Sınıf Düzeyi
F
%
Okul Sayısı
5. sınıf
96
24
4
6. sınıf
91
22,7
7. sınıf
174
43,5
8. sınıf
100
25
Toplam
400
100,0
Tablo 1’e göre Kars ili Merkez ilçesinde 2015-2016 eğitim öğretim yılında, 4 okulda 5,
6, 7 ve 8. sınıflarda öğrenim gören 400 öğrenciden veri toplandığı ve bu sayının faktör analizi
için “iyi” düzeyde olduğu söylenebilir.
Çalışma grubunun 5, 6, 7 ve 8. sınıftan oluşması, araştırmaya şu açıdan katkı
sağlamaktadır: Çalışma grubunun ve dolayısıyla ölçeğin benzer gruplar için temsil gücünün yaş
1890
* TAED
57
Tazegül DEMİR ATALAY - Deniz MELANLIOĞLU
bakımından varyansı geniş olacaktır. Sınıf düzeylerinde, her ne kadar oranların farklı olması söz
konusu olsa da, bu durumun araştırma kapsamında kabul edilebilir olduğu söylenebilir.
İşlemler
Ölçeğin geliştirilmesinde aşağıdaki süreçler izlenmiştir.
Maddelerin Hazırlanması
Ortaokul öğrencilerinin Türkçe derslerinde kullandıkları dinleme stratejilerini
belirlemeye yönelik ölçme aracının geliştirilmesi sürecinde ilk aşamayı konuyla ilgili
kaynakların gözden geçirilmesi oluşturmaktadır. Daha sonra Türkçe derslerinde dinleme
becerisini geliştirmek üzere dinleme öncesi, sırası ve sonrasında yapılan uygulamaları ortaya
çıkarabilecek ifadelerden bir madde havuzu oluşturulmuştur. Maddelerin dil bilgisi bakımından
herhangi bir anlatım bozukluğu içerip içermediği Türkçe dil bilgisi kurallarına uygunluk
açısından kontrol edilmiştir.
Böylece ortaokul öğrencilerinin dinleme becerisine yönelik kullandıkları dinleme
öncesi, sırası ve sonrası stratejileri ortaya çıkarabilecek 65 madde yazılmıştır. Deneme
maddelerinin sayısının olabildiğince fazla olmasına dikkat edilmiştir. Araştırmacının amacı
önceden belirlenmiş bir yapıda ölçek geliştirmek olmadığından herhangi bir şekilde
öğrencilerin, Türkçe derslerinde geliştirmeye çalıştıkları dinleme öncesi, sırası ve sonrası
stratejilerini ortaya koyacak olası bütün maddelerin alınması yoluna gidilmiş ve sonunda 65
madde üzerinde karar kılınmıştır.
Uzman Görüşünün Alınması (Kapsam Geçerliliği)
Hazırlanan ölçeğin kapsam (içerik) geçerliği açısından yeterliliği bu aşamada
incelenmiştir. Bir ölçme aracının, bireylerin davranışlarını tahmin etmedeki başarısı büyük
ölçüde geçerli ve güvenilir olmasına bağlıdır (Büyüköztürk vd., 2004). Bir ölçme aracının,
ölçtüğünü öne sürdüğü değişkeni, ne derece doğru ölçtüğü geçerlilik olarak ifade edilir. Kapsam
(içerik), uyum ve yapı geçerliliği olmak üzere üç çeşit geçerlilik vardır (Tyler, 1971). İçerik
geçerliği, ölçme aracının kullanılacağı amaç için uygun olup olmadığına dair uzman görüşlerine
başvurularak ölçülmek istenen alanı temsil edip etmediğinin kararlaştırılmasıdır (Karasar,
2002). Araştırmada ölçeğin kapsam (içerik) geçerliliğine bakılmıştır. Hazırlanan 65 madde,
araştırmacılar dışında dördü Türkçe Eğitimi, ikisi de Ölçme Değerlendirme alanında çalışan altı
uzman tarafından biçim, anlatım özelliği, yanlış anlamalara sebep olabilecek ifadelerin var olup
“Ortaokul Öğrencileri İçin Dinleme Stratejileri Ölçeği”nin Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması
TAED
57* 1891
olmadığı ve dinleme öncesi, sırası ve sonrasında kullanılan stratejiler bakımından uygun olup
olmaması açısından incelenmiştir. Uzman görüş ve önerileri doğrultusunda içerik ve biçim
açısından düzeltmeler yapılmış ve taslak ölçek ön deneme aşamasına hazırlanmıştır. Hazırlanan
ölçme aracının kapsam (içerik) geçerliği bu sayede sağlanmaya çalışılmıştır.
Ön Deneme Uygulaması (Pilot Uygulama)
Uzmanların görüş ve önerileri doğrultusunda geliştirilen taslak ölçekteki maddelerin
öğrenciler tarafından kullanılan dinleme öncesi, sırası ve sonrası stratejilerine uygun olup
olmaması açısından, Kars ili merkez ilçesinde çeşitli okullarda öğrenim gören 30 öğrenciden
oluşan bir öğrenci grubuna sorulmuştur. Bu uygulamanın ardından öğrencilerin yanıtladığı her
bir ölçek maddesi üzerindeki görüş ve önerileri dikkate alınarak ölçek maddeleri üzerinde
gerekli düzeltmeler yapılmıştır.
Araştırmacı tarafından bu maddelere yönelik 5 dereceli Likert tipi bir ölçme formu
hazırlanmıştır. Böylece ölçeği cevaplayan öğrenciler için her bir maddeye beş alt düzeyde
cevaplayabilecekleri seçenekli bir yapı oluşturulmuştur. Araçta bulunan maddeler 5-4-3-2-1
şeklinde puanlanmıştır. Böylece her bir veri toplama aracı için dinleme öncesi, sırası ve sonrası
stratejileri alt boyutlarında belli bir puan elde edilmiştir. Puanın alt boyutlar bazında yüksek
olması, öğrencilerin Türkçe derslerinde dinleme öncesi, sırası ve sonrası stratejileri
kullandıklarını göstermektedir.
Bulgular ve Yorum
Yukarıda özellikleri belirtilen veriler üzerinde yapılan analizler, asıl ölçek maddelerini
ve bu maddelerin özelliklerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Önce bu 65 maddeden madde
toplam korelasyonuna dayanarak madde seçilmiş, toplam puanı ,45’in altında ilişki gösteren 18
madde, faktör analizine alınmamıştır. Kalan 47 maddenin madde toplam korelasyonu (MTK) şu
şekildedir:
Tablo 2. Ölçek Maddelerinin Madde Toplam Korelasyonları
Madde
MTK
Madde
MTK
Madde
MTK
Madde
MTK
M21
,720
M3
,555
M15
,607
M57
,513
M35
,695
M19
,541
M50
,581
M34
,506
M60
,661
M32
,496
M25
,571
M59
,463
M31
,655
M6
,493
M51
,565
M62
,661
M1
,640
M56
,478
M40
,563
M38
,584
M30
,639
M22
,475
M33
,557
M17
,564
M2
,628
M8
,468
M58
,548
M12
,562
M20
,592
M23
,458
M65
,545
M16
,535