Beyânî’nin Sinop Şehrengizi
TAED
57* 1645
Şairin şehrin fiziki görünümüne ilişkin bu ayrıntılı betimlemeleri Osmanlı sosyal
yaşamına dair notlar da içermektedir. Eserde anılan Hızır-İlyas ve Bilâl-i Habeşî türbeleri halk
kültürü ve inanışlarına dair ipuçları vermesi bakımından önemlidir. Ayrıca Sinop kalesinin
anlatıldığı bölümdeki betimlemeler, dönemin savunmaya yönelik askerî uygulamalarına tanıklık
etmesi açısından değerlidir. Zira şehrin fiziki görünümüne damga vuran bu kalenin, şairin
hisarcı olarak andığı bir meslek grubuna da ev sahipliği ettiği görülmektedir.
Genel olarak değerlendirildiğinde, şehrengiz metinlerinde şehrin güzelleri, onların
isimleri, meslekleri ve lakaplarına ilişkin betimlemelerin yapıldığı fasıl diğer fasıllardan daha
uzun tutulmuş ve daha ayrıntılı tasvir etme yoluna gidilmiştir. Beyânî’nin eserinde ise şehrin
güzellerinin anlatıldığı bu son bölüm Sinop’un tarihî ve doğal güzelliklerine ayrılan bölüm
kadar zengin değildir. İki ya da üç beyitle anlatılan ve geneli şehir esnafından olan genç
delikanlıların çoğunun mesleği söylenmiş ve mahbûbun mesleğini çağrıştıran kelimelerle
güzellikleri ve âşıklarda yarattıkları duygu hâli ifade edilmiştir. Asıl maksadı şehirdeki güzelleri
tasvir etmekten ziyade Sinop şehrinin tabii güzelliklerini anlatmak olduğu izlenimi yaratan
şairin bu hususta başarılı olduğu ve özgün bir eser vücuda getirdiği ortadadır.
ŞEHR-ENGĪZ-İ SİNOB
MefāǾįlün mefāǾįlün feǾūlün
+ - - - / + - - - / + - -
Münācāt
[35a] 1. İlāhį Ķādir ü Ĥayy-i tüvānā
ǾAlįm ü ǾĀlim ü Dānā vü Bįnā
Raĥįm ü Rāĥim ü Raĥmān sensin
Kerįm ü Ġāfir ü Ġufrān sensin
Ki hergiz evveliŋe ibtidā yoķ
Ki hergiz āħiriŋe intihā yoķ
Getürdüŋ Ǿālem-i mevcūda cānı
ǾAdemden eyledüŋ bįdār cihānı
5. Ki cūduŋdan gelüp her şey vücūda
Hem anı eyledüŋ lāyıķ sücūda
Virürsin ħalķa niǾmet rāygāne
İdersin luŧf u iĥsān bį-bahāne
Taśavvurdan münezzeh Ĥaķ’sın elĥaķ
İki ‘ālemde ĥākimsin çü muŧlaķ
1646
* TAED
57
Gülçin TANRIBUYURDU
Saŋa eksük yoķ olmasa cihāndār
Eger var ola fażluŋ ola ižhār
Fenā bulur cihānuŋ ŧumŧurāķı
Ki sensin yine ancaķ Ĥayy ü Bāķį
10.
Senüŋ ķapuŋda Ǿālem pādişāhı
Olupdur gūyiyā şaŧranc şāhı
Şeh oldur şehliginde dāim ola
Ki dāim salŧanatda ķāim ola
Selāŧįn-i cihān ħāk-i cenābuŋ
Yedi gök ĥalķasıdur hem o bābuŋ
Kimin irişdürürsin Ǿįzz ü cāha
Bıraġursın kimin ķahr ile çāha
Senüŋ emrine ‘ālem cümle tābiǾ
Senüŋ ĥükmiŋe ya kim ola māniǾ
15.
Cihānuŋ cemǾ ola ger nüktedānı
Vücūduŋ künhine bulmaz nişānı
İdemez vaśfını ħalķ-ı zamāne
Bulamaz ħalķ-ı ħāliķden nişāne
Çü bildük vaśfına ĥadd yoķ Ħudā’nuŋ
Biraz da medĥini ķıl Musŧafā’nuŋ
Didi ĥaķķında Ĥaķ
levlāke levlāk
Ol olmasa yaradılmazdı eflāk
Niçe eflāk bil ki cümle Ǿālem
Niçe Ǿālem yaradılmazdı Ādem
20. Bulımaz idi ŧūfāndan necātı
İrişmeseydi Nūĥ’a müfcirātı
Ħudā İbrāĥįm’e idüp nedāmet
Anuŋ nūrıyla nārın ķıldı cennet
Daħı hem Ĥażret-i Mūsā Ǿaśāyı
Anuŋ Ǿizzine itdi ejdehāyį
Beyânî’nin Sinop Şehrengizi
TAED
57* 1647
Ŧutup ǾĪsā feleklerde mekānı
Gözedüp dįde-i encümden anı
İne tā ĥaşr olınca yine gökden
Ola ol da Muĥammed ümmetinden
25. Bulardan baǾżı oldı gerçi aĥrā
Velį Aĥmed ķamudan oldı aķżā
Eger ol aķżā olmasaydı iy cān
Getürmezdi aŋa Cibrįl Ķur’ān
Muĥammed’dür iki Ǿālemde sulŧān
Odur hem-derd ü bį-dermāna dermān
Bulup andan śırāŧ-ı şerǾ-i dįni
Yola geldi cihānuŋ müslimįni
Sipeh-sālār-ı cünd-i enbiyādur
Daħı güm-rāh olanlara nümādur
30. ŞefāǾat ister iseŋ ol hümāmı
Śalāt it dāim aŋa vir selāmı
Olar durduķça evvel var beķā da
Ħudā raĥmetlerin ide ziyāde
Ĥüseyn ile Ĥasan iki hümādur
Şehįdān-ı belā-yı Kerbelā’dur
Bulardur hem imāmeyn-i hümāmeyn
Olardur hem şehįdeyn-i saǾįdeyn
Selām olsun hem aśĥāb-ı rasūle
Daħı etbā-ı aĥbāb-ı rasūle
35. Ħuśūśā çār-yār-ı pāk-meşreb
Olardur çār rükn ü çār meźheb
Bulardan rāżı olsun Ĥaķ Teālā
Bulardur yādigār aǾlā vü evlā
TażarruǾāt
Ħudāyā Ǿāşıķ u zār u zebūnem
Giriftār-ı belā-yı çerħ-i dūnem
1648
* TAED
57
Gülçin TANRIBUYURDU
İlāhį nā-tüvān ü bį-mecālem
Hücūm-ı nefs elinden pāymālem
Başumda Ǿışķ sevdāsı belādur
Ĥabāb-āsā derūnum pür hevādur
40. Göŋül bir yirde ķılmaz hįç ķarārı
Ŧutup dāim hevā-yı zülf-i yārı
Alup pįr-i muġāndan ter ayaġı
El almam nāśıĥa ŧutmam ķulaġı
İdüp mescįd yolında Ǿöźr-i lengį
Reh-i meyħānede urmaķda nengį
Namāža ŧoġrulup ķılam ķıyāmı
Rükūnum egri keŝr olur tamāmı
Baķup miĥrāba dil eyler ħayāli
O yāruŋ śanuram ķaşı hilāli
45. Muĥaśśal bu ħayālāt ile her bār
Geçer Ǿömrüm bu boş vaķt içre nāçār
Çü ŧāǾat itmege yoķ bende ŧāķat
Meger sende ola luŧf u Ǿināyet
Elüm al baĥr-i Ǿiśyāna ġarįķem
Meded ķıl āteş-i cürme ĥarįķem
Bu mürde cismüme sensin viren cān
Bu ħaste göŋlüme sen eyle dermān
Eger ben bendenüŋ çoķdur günāhı
Ki iĥsānuŋ daħı çoķdur İlāhį
50. Reh-i Ǿışķuŋda tevfįķüŋ refįķ it
Yem-i iĥsānuŋa cānum ġarįķ it
[35b]
Beni Ǿışķ-ı mecāzįden rehā ķıl
Göŋül murġın o daldan bį-nevā ķıl
Ŧapuŋa yüz süregeldüm İlāhį
Ķabūl it cürmümi bu Ǿöźr-hˇāhı
Dostları ilə paylaş: |