Atatürk üNİversitesi TÜRKİyat araştirmalari enstiTÜSÜ dergiSİ Sayı / Number 57 Güz / Autumn 2016
Yüklə 16,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
1640 * TAED
57
Gülçin TANRIBUYURDU
O’nun varlığı ve kudretinin yüceliğine işaret eder: Ki hergiz evveliŋe ibtidā yoķ Ki hergiz āħiriŋe intihā yoķ [b.3] İlerleyen beyitlerde tasavvufun özünü teşkil ettiği bilinen “sen olmasaydın, sen olmasaydın felekleri yaratmazdım” mealindeki “levlâke levlâk lemâ halaktü’l-eflâk” 10 kutsî
hadîsine işaret ederek âlemlerin yaratılış sebebi ve Hz. Muhammed’de tecellî eden ezelî aşktan bahseden şair, Hz. Âdem, Hz. Nûh, Hz. İbrâhim, Hz. Îsâ ve Hz. Mûsâ’nın isimlerini anarak onların mucizelerine gönderme yapar: Ŧutup ǾĪsā feleklerde mekānı Gözedüp dįde-i encümden anı [b.23] Beyânî, Hz. Muhammed ve Kerbela şehitleri olarak anılan Hz. Hasan ve Hz. Hüseyn övgüsüne yer verdikten sonra peygamber ve ehl-i beyte salât ve selamda bulunup Hak Teâlâ’nın onlardan razı olması için dua ederek bu bölümü sonlandırır. Münâcât bölümünden hemen sonra yirmi beyitten oluşan ve TazarruǾat olarak başlıklandırılan bölüm gelmektedir. Bu bölümde şair, güzellere tutkun olduğu için birtakım dînî görevleri yerine getirememenin pişmanlığıyla Allah’a yakarıp aczini dile getirir ve affını ister: Ŧapuŋa yüz süregeldüm İlāhį Ķabūl it cürmümi bu Ǿöźr-hˇāhı [b.52] Sıfat-ı Şeb ve Sebeb-i Nazm-ı Şehr-engîz başlıklı bölüm, şairin eserini yazma sebebini okuyucusuyla paylaşacağı sebeb-i teǾlîf faslıdır. Bu fasıl, Beyânî’nin eserini yazmaya karar vereceği günün gecesinin ve o gece rüyasında göreceği güzelin tasvirine ayrılmış on beş beyit ihtiva eder. Yıldızların parlak ışıklarıyla süslü aydınlık bir gecede gökyüzünde bir eğlence meclisinin tasvir edildiği tablonun figürleri rengârenk kumaştan dikilmiş elbisesi ve elinde çengiyle Zühre, feleğin Zühre’ye eşlik etmek üzere eline alıp çalması hayaliyle tefe teşbih edilen dolunay, meclisi süslemek üzere yer yer asılmış kandillere benzetilen yıldızlar ve hoşça sohbet edip raks eden meclis erbâbıdır.
10
Mehmet Yılmaz ,
Edebiyatımızda İslami Kaynaklı Sözler , Enderun Kitabevi, İstanbul:1992, s. 113; Annemarie Schimmel, İslamın Mistik Boyutları , Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2004, s. 230.
Beyânî’nin Sinop Şehrengizi
TAED
57* 1641
Felek deffāf olup devr içre ol an Aŋa bir dāireydi māh-ı tābān [b.60] Şair, böylesine aydınlık ve güzel bir gecede rüyasına giren ay yüzlü güzelin hayaliyle o gecenin sabahına uyanır. Sıfat-ı Rûz ve Hasb-i Hâl-i Dil-i Pür-Sûz başlıklı bu fasıl otuz iki beyitten oluşmaktadır. Pırıl pırıl güneşli bir günün tasvirine ayrılan beyitlerden sonra, Açıldı rūy-ı Ǿālem oldı ġarrā Śıfātı śanki mir’āt-ı mücellā [b.74] şair rüyasında gördüğü güzeli arayıp bulmak için yollara düştüğünü ve belde belde dolaşırken yolunun eşsiz güzellikteki Sinop şehrine uğradığını söyler. Bu bölüm şairin dostların ricası üzerine bu eseri yazdığını ifade ettiği beyitlerle son bulur. Ki yaǾni bu sevād-ı şehr-i aǾžam Ki SİNOB ile meşhūr u müsellem [b.85] ǾAcāib şehr imiş bu şehr-i zįbā Bulınmaz Ǿālem içre buŋa hem-tā [b.86] Eserin bundan sonraki bölümleri Der-Evsâf-ı Şehr-i Sinob ve KalǾa-i Mergûb, Der Vasf-ı CâmiǾ, Der- Medh-i Bâğçe-i Pür Handek ve
TaǾrîf-i Bozdepe başlıkları ile Sinop 11
seyyah edasıyla Sinop’u anlatır. Şehrin genel vasıflarının ve kalesinin anlatıldığı bölümde şair, bu şehrin deniz tarafından kuşatılmış olduğuna dikkat çekerek bu şehri eşi bulunmaz bir Aden incisine benzetir ki bu inciyi koynunda saklayıp koruyan da Sinop Kalesi’nin burçlarıdır. Milattan önce 220'de Pontus Kralı II. Mithridates tarafından zapt edilen şehre ilk defa bu dönemde inşa edildiği
11 Sinop, Anadolu'nun kuzey yönünde uç noktası olan İnceburun'a doğu yönünden bağlanan Boztepe Burnu berzahında bir kale şehir olarak kurulmuş ve bir liman şehri konumunda tarih boyunca doğu yönünde gelişmiştir. Berzahın kuzeydoğusundaki dış liman fırtınalara açık olduğu ve denizcilik bakımından kullanışlı sayılmadığı hâlde Antikçağ'da daha çok bu limanın kullanıldığı bilinir. Yarımadanın güney yönündeki liman ise rüzgarlara kapalı konumuyla ve sakin deniziyle Karadeniz'in Anadolu kıyılarının en önemli doğal limanı olup Akliman ismini almıştır. Sinop’un eski adı Yunanca Sinopolli’dir. Müslüman yazarlar şehrin adını “Sanub” olarak yazmışlardır. Erken Osmanlı kroniklerinde ise bu ad “Sinab” veya “Sinub” şeklinde geçer. Şehrin adının kökeni konusunda çeşitli görüşler vardır. Yunan efsanelerinde şehrin kurulması meşhur Argonautlar’dan Tesalyalı Autolykos’a atfedilir ve adının da bir Amazon kraliçesinin isminden geldiği söylenir. Şehrin adının Asur tanrılarından Sin’den, Hititçe Sinova’dan geldiğini öne sürenler olduğu gibi milâttan önce I. yüzyıla ait bir kaynak, Irmak Tanrısı Osopos’un Apollo tarafından yakalanarak getirildiği yere (Sinop) adını veren Sinopi isimli kızından geldiğini yazmıştır. (Ayrıntılı bilgi için bk . Mehmet Öz, “Sinop”, DİA , Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C 37, Ankara 2009, s. 252-256). Yüklə 16,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|