Avqust benton
Yüklə 1,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Prolok dağı
. Gecəni Prolok dağının yanında keçirdik. Bu dağ yerli xalqın əfsanə və tarixində məşhurdur. O, allahların mə- kanı və yerli əhalinin əcdadlarının türklərə qarşı apardıqları tarixi müharibələrin yeridir. Bu müharibələrlə bağlı səhnələrin yer aldı- ğı dastandakı qəmli və birtonlu mahnıların güclü və gur sədalarnıı Dalmas dağlarında hər zaman eşitmək olar. İndi də bəzən bu mah- nıların avazı qulağımda cingildəyir. Dalmas dağlarından keçmək bizim üçün unudulmaz bir şey oldu. Çünki burada güclü bir tufana düşdük və bədbəxtlikdən bir dəstə türk tacirlə rastlaşdıq. Onlar Bosniyadan 9 Dalmasa taxıl, də- mir, mis, iri və xırdabuynuzlu heyvan aparırdılar. Biz yeganə dar bir keçidin qarşısında qarın altında 1,5 saat onların keçməsini gözləməli olduq. Dağın cənub hissəsində çox gözəl palıd ağacları bitmişdi. Keçilər çöl kolları kimi onları hələ yeyə bilməmişdilər. Dalmasda təbiətin qorunması ilə bağlı gələcəyə yönəlik planlama yoxdur və heç kim keçilərin təbiətə vurduğu ziyanın qarşısını almır. Ona gö- rə də bir gün gələcək ki, Dalmasda ağac qalmayacaq. Dağın ba- şında sərv ağacları görünür. Onun şimal tərəfində isə sellərin aç- dığı dərələr var. Yolun bu hissəsində ilk türk postu mövcuddur. Osmanlı döv- lətinin məmurları ilə ilk rastlaşma bizi həqiqi mənada vahiməyə salırdı. Ağır və səliqəli uniformalar geymiş təqribən 12 nəfər uzunboylu, silahlı, kəskin baxışlı əsgər bir kəlmə kəsmədən bizi balaca və tüstülü bir otaqda məhbus etdi. Otağın ortasında sərv 9 Bosniya-1879-cu ilə qədər Osmanlı inperiyasının tərkibində olmuş dağlıq bir ölkədir. 18 odunundan qalanmış bir ocaq yanırdı. Ocağın tutqun işığında əs- gərlərin siluetləri daha da qorxulu görünürdü. Bizi 15 dəqiqə bu- rada saxladılar. Yəqin ki, bunun səbəbi özlərinin güclərini və bi- zim zəifliyimizi nümayiş etdirmək və bunun dadını çıxartmaq idi. Nəhayət bizə bir müşahidəçi qoşdular ki, gecəni bizi o ərazidə saxlasın. Bizə çox pis bir şam yeməyi verildi və sui-istifadə edi- lərək əvəzində çox pul alındı. Növbəti gün Helivno adlı kiçik bir türk şəhərinə yola daüş- dük. Bu şəhərin hakimi “Ağa” adlanırdı və o, Dalmasla ticarət edənlərin hesabına külli miqdarda sərvət toplamışdı. Yol yoldaşlarım məndən istədilər ki, Bosniyanın eslavon ad- lanan yerli dilinə bələd olan türk xidmətçilərindən birinin vasitəsi ilə “Ağa”dan at kirayə edərək yolumuza davam etməyimizə və vəzirin yanına getməyimizə icazə verməsini istəyim. “Ağa” razı- lıq verdi. “Ağa” o qədər təkəbbürlü idi ki, sanki, Osmanlı dövlə- tinin baş sultanı idi. Ümumiyyətlə, yolu bu tərəflərə düşən hər bir xarici dərhal müsəlmanların necə təkəbbürlü olduqlarının fərqinə varır. Bu mə- sələ onlara işin düşəndə daha çox hiss olunur. Bu regionda şəhər azdır. Bosniyanın qaraqabaq əhalisi mərkəzdən uzaq dağ kəndlə- rində yaşayır. Əksəriyyəti də qonşuları ilə müharibə etdiklərindən Avropanın digər xalqlarından daha geridə qalmışlar. Bu vəziyyət- də dünyadan xəbərsiz olduqlarına görə belə hesab edirlər ki, qə- dimdə ölkələrini igidlik və şücaətlə fəth etdikləri kimi, indi də qəhrəmandırlar. Rastlaşdığımız bir hadisə yerli əhalinin bu xislə- tini bir daha göstərdi. Belə ki, qarın arası ilə yol gedərkən bir nəfər süpürgə satana rast gəldik. O, gözləyirdi ki, biz 6 nəfər atlı yoldan çəkilərək ona yol verək və hətta bizi hədələdi. Lakin biz ona əhə- miyyət vermədik və yolumuza davam etdik. Mən qabaqda getdi- yimə görə onu itələdim. Bu zaman orada olan və hər cəhətdən bizdən güclü 6 nəfər silahlı türk ovçudan ehtiyat edərək onlara yol verməkdən ötrü yoldan kənara çıxmağa məcbur olduq. Trunik . 6 günlük soyuq, yorğunluq, yerli əhalinin təhqirləri və müxtəlif məhrumiyyətlərlə dolu yolçuluqdan sonra, axır ki, mart ayının 20-də Trunikə yetişdik. Buradakı Fransa konsulu Da- vud ağanın bizi qarşılaması və yerli paşanın bizə ehtiramından 19 xeyli məmnun olduq. Bizim xoş qarşılanmamızın səbəbi general Marmunun bizə verdiyi ezamiyyət məktubu idi. Paşanın ona bö- yük hörməti var idi. Yusif Məhəmməd paşa Qahirədə ezamiyyətdə olarkən, kiçik bir ordu ilə Misiri fəth etmiş 10 qəhrəman fransız hərbçilərinə və onun imperatoruna rəğbət bəsləmişdi. Fransızlar Misiri tərk etmə- mişdən qabaq onun komandanlığına keçmiş və ona xidmət etmiş- dilər. Paşa indi də özünü fransızların hamisi bilirdi. Ümumiyyət- lə, Yusif paşa çox vəfalı və səxavətli bir şəxs idi. Misirdə kiçik bir qalada mühasirədə olanda və əsgərlər ara- sında müqavimətin faydasız olduğu fikri dolaşdığını öyrənəndə və müəyyən ödəmələr müqavilində düşmənin mühasirəni dayan- dırmağa razı sala biləcəyi halda cəvahirat, qiymətli parçalar və əşyalarla dolu sandığını gətirməyi və əsgərlərin gözü qarşısında ona od vurulmasını əmr etmiş və demişdir ki, mən sərvətimi qo- rumaq üçün deyil, şərəfimi qorumaq üçün döyüşürəm. Yusif paşa böyük bir cah-cəlalla bizi qarşıladı, bizə çox lütf elədi və ehtiram göstərdi. Onun söhbəti çox incə, dəyanətli və ma- raqlı idi. Qəhvə və qəlyandan başqa, bizə mürəbbə və şərbət də verildi. Ancaq ənənəyə görə biz müxtəlif mürəbbələrin hər birin- dən bir qaşıqdan artıq yemədik. Sonra su gətirdilər və biz əlimizi yuduq və ağzımızı yaxaladıq 11 . Bizə verilən zərli işləməli cod dəsmallarla əlimizi və ağzımızı quruladıq. Paşa hər cür müharibə və hərbi idman oyunlarının azarkeşi idi və bu sahələrdə böyük məharətə malikdi. O, özünə Misir məm- lüklərindən 12 bu sahədə fərqlənən xüsusi mühafizlər gətirmişdi. Biz onların məşqlərinə də tamaşa etdik. Onlar qılınclarla pambıq- 10 Napoleon Bonapart 1798-ci ildə Misiri fəth etmiş, sonrakı ildə Suriyaya qoşun yeridərkən ingilislərə məğlub olmuş və Fransaya geri qayıtmışdır. Lakin ordusunun bir hissəsi 1801-ci ilə qədər Misirdə qalmışdır. 11 Belə bir adət bəzi Şərq ölkələrində indi də mövcuddur, yəni yeməkdən əvvəl və sonra çiynində dəsmal olan xidmətçi əlində ləyən və sutökən ilə daxil olaraq hər bir qonağın əlini yuması və ağzını yaxalamasını təmin edir. 12 Məmlük-Misirdə türk xidmətçilərə (qulamlara) məmlük deyirlər. Onların yaratdığı dövlət isə tarixə Məmlukilər kimi düşmüşdür. 20 dan düzəldilmiş qurama kəllələrə hücum edir və onları bədənlərin- dən ayırır, tüfəng və tapançalarla atəş edir, 3-4 addım uzunluqda çubuqdan hazırlanmış və bir başı daha enli olan, nizəyə oxşar “cə- rid” adlanan mızraqı atırdılar. Müharibə zamanı bu çubuğun başına bir parça kəsici dəmir bağlayır və ondan silah kimi istifadə edirdi- lər. Tamaşa göstərən süvarilərin məharəti xüsusi ilə təsirli idi. Paşanın imarəti taxtadan tikilmişdi. O, kənd qəsrinə oxşayırdı. İmarətin yerləşdiyi kiçik şəhər dar bir dərənin sonunda yerləşmişdi. Buradakı bütün evlər ağacdan tikilmişdi. Məncə, buranın əhalisi səliqəsiz və yoxsul idi. Biz burada ancaq bir neçə yaşlı qadınla rast- laşdıq. Paşa və onun məmurları ilə birlikdə olmağımıza baxmaya- raq bu qadınlar bizə qarşı xoşagəlməz sözlər söylədilər. Buranın paşaları çox varlıdırlar və onlara “vəzir” deyilir. Onlar Trunikdə və Bosna sarayda 13 yaşamağa üstünlük verirlər. Trunik gözdən-qulaq- dan aralı olduğundan paşalar buranı daha çox sevirlər. Bosnasarayda müharibə və müharibə idman oyunlarını sevən paşaları sevmirlər. Burada türk paşalarının çoxu qapalı həyat sü- rür. Xalq onları zalım və istibdadçı kimi tanıyır. Ancaq onlara qarşı etiraz etmirlər, çünki onlara yarım müqəddəs kimi baxırlar. Paşaların bu regiondakı hərbi xidmətlərinin müddəti qısa olur və onların əksəriyyəti bu müddətdən maksimum istifadə etməyə ça- lışırlar. Yüklə 1,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|