Aydin talibzadə
Yüklə 2,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
______________Milli Kitabxana_______________ 65 ibarət olan təzətərkibli kollektiv yaranmışdır. Lakin ikinci məsələ, yəni repertuar tərtibi məsələsində teatr bir sıra ciddi nöqsanlara yol vermişdir ki, bu nöqsanların davam etməsi gələcək iş üçün təhlükəlidir. Buna görə repertuarımızdakı prinsipsizliyin və təsadüfi halların ləğvi bu ilin vəzifəsidir. 1943- cü il bu işdə bir dönüş yaratsın deyə, yeni ilin repertuar planında əsas iki prinsip nəzərdə tutulmuşdur. Bir tərəfdən repertuar tərkibindəki təsadüfilik və başqa teatr repertuarının mexaniki surətdə təkrarı kənar edilməli, ikinci, Kirovabad teatrının öz yaradıcılıq imkanlarına və yerli tamaşaçılarına uyğun olan repertuar xətti aparılmalıdır. Odur, repertuarımızda əsas yeri mürəkkəb və fəlsəfi mündəricəli dramlara verməklə bərabər məişət temasında yazılmış müasir psixoloji pyeslərə və sadə hadisələrdən qurulmuş klassik əsərlərə də yer verdik”. 56 Aydın məsələdir ki, bu bəyanatla Mehdi Məmmədov cavan bir bədii rəhbər kimi öz teatr siyasətinin hüdudlarını cızır və bu teatr siyasətində tam müstəqilliyə can atır. O, Azərbaycan Dövlət Dram Teatrının repertuarının mexaniki surətdə təkralanması, imitasiyası əleyhinədir və repertuarın müasirləşdirilməsini, Gəncə camaatının tələblərinə cavab verməsini dəstəkləyir. Ancaq Mehdi Məmmədov bu zaman yadından çıxarırdı ki, Ədil İskəndərov da repertuarla bağlı təqribən eyni cürə düşünür və hər vasitədən istifadə edir ki, teatra çağdaş ədibləri cəlb etsin. Azərbaycan da bir elə böyük məmləkət deyil ki, dramaturqları bol olsun və istedadlı müasir pyeslər tez-tez yazılsın. Yəni Azərbaycanda teatrlar artdıqca təkrarlar, imitasiyalar qaçılmaz fakt olur. Sözümün canı bu ki, hələ 1941-ci ildə Mehdi Məmmədov “Madrid” pyesinə quruluş verərkən bilirdi ki, bu əsər 1938-ci ilin 29 noyabrında Əzizbəyov adına teatrda oynanılıb. Bilirsiniz “Madrid” tamaşasının rejissoru kim olmuşdu onda? Rza Təhmasib!!! Yenə də o!!! Mən qətiyyən şübhə eləmirəm ki, müasir pyes axtarışlarında olan Mehdiyə “Madrid”i məhz Rza Təhmasib məsləhət görmüşdü. Monoqrafiyada gümanlar gəlib qəribə şəkildə bir-birilə bağlananda, faktlara çevriləndə və sənətçinin həyat mənzərəsini saralmış, cadarlı fotoşəkillər ______________Milli Kitabxana_______________ 66 kimi ilğım-ilğım vizuallaşdıranda tədqiqatçı içində hayqıran bir sevinclə işıqlanır. Deməli, Azərbaycan teatrında, həqiqətən, belə bir sənət tandemi, sənət birliyi olub: Rza Təhmasib - Mehdi Məmmədov. Mən şəxsən buna inandım. Onlar bir-birini qarşılıqlı surətdə dəstəkləyib, bir-birinə lazım olublar. Soruşacaqsınız, bəs qısqanclıq? Əsla, bunun mümkünatı yox idi. Nədən ki, Rza Təhmasib qədərincə öz gücünə, intellektinə arxayın idi. O, Azərbaycanın bir nömrəli teatrının direktoru vəzifəsində çalışarkən (1922-24; 1937-38) rejissor kadrların kasadlığı ucbatından tamaşalara quruluş vermək üçün əcnəbi rejissorların teatra dəvət edilməsinə tərəfdar olmuşdu. Ol səbəbdən o, Mehdini özünə rəqib saymırdı, əksinə, Mehdiyə ümid bəsləyirdi, milli teatrın gələcəyini bu rejissorun adı ilə əlaqələndirirdi, ona öz maarifçiliyinin səviyyəsindən yanaşırdı. “Madrid”in Əzizbəyov adına teatrda 1939-cu ildə oynanıldığını səhv yazır Cəfər Cəfərov. Mehdi “Madrid”ə müraciət eləyəndə artıq bu tarixçədən üç ilə yaxın bir müddət keçirdi. Yazıçı Mirzə İbrahimovun pyesi bir dram əsəri kimi səhnədə oynanılmaq üçün bir elə də effektli deyildi. Pyesdə səthilik, bəsitlik, plakatvarilik, qəzetçilik əlamətləri vardı. Bunu müəllifin özü belə düşünmüşdü: çünki “Madrid” siyasi- təbliği xarakter daşıyırdı, yazıçının kommunist məfkurəsini, ideoloji platformasını güzgüləyirdi. Elə pyesin adı dünya tarixini az-çox bilənlərə mövzu haqqında, hadisələr haqqında, personajlar haqqında birbaşa ismarıc idi. Əgər Mirzə İbrahimov sovet siyasətinin təbliğ etdiyi ideologiya içində çömçə kimi hərlənirdisə, Mehdi Məmədov bu ideologiyanın periferiyası ilə Hamletin atasının ruhu kimi aram-aram, ustufca gəzişirdi. Ona görə də rejissor pyesin təbliğatçı pafosunu xeyli yığışdırmışdı, şüar kimi səslənən ifadələrin emosional bəraətini tapmağa çalışmışdı. İnqilab Kərimov yazır ki, “Madrid” müharibənin ilk aylarında oynanılıb. Bu da ya iyun olacaq, ya iyul: avqust ola bilməz; teatr camaatı bu ay məzuniyyətə gedir; teatr camaatı bu ______________Milli Kitabxana_______________ 67 ay nə premyera göstərir, nə də premyeraya baxır. Nədən bu əcələ? Ondan ki, “Madrid” 1936-37-ci illərdə ispan xalqının alman faşizminə qarşı apardığı mübarizəni sərgiləyirdi, onun əzmkarlığını eyhamlaşdırdı. M.İbrahimovun pyesi müəyyən mənada imitasiya xarakteri daşıyırdı: belə ki, 1936-cı ildə sovet dramaturqu A.Afinogenov “Sənə atəşin salam, İspaniya” adlı bir əsər ortaya qoymuşdu və digər sovet yazıçıları da bu aktual mövzuya reaksiya verməyi, dünya burjuaziyasının siyasətinə qarışmağı, ispan xalqını müdafiə etməyi öz vətəndaş borcları saymışdılar. 1941-ci ildə isə bir daha “Madrid”ə müraciətin siyasi-ideoloji məramı II Cahan Savaşına yenicə qoşulmuş sovet insanlarına qələbə ruhu, döyüş ruhu aşılamaq idi. Pyesin sakinlərinin hamısının siyasi mənsubiyyəti vardı: yazıçı Xoze (K.Sultanov) kommunistləri, rəssam Karlos (S.Tağızadə), doktor Karton (M.Məmmədov), sadə qız Lina (R.Veysəlova) respublikaçıları təmsil edirdilər. Rejissor əsərin mətninə İspaniyanın ictimai həyatının gündəmində olan məsələləri də, publisistik məqamları da əlavə eləyib boyaları sanki təzələmişdi. O, aktyorların ifasında ispan çılğınlığını və ispan mərdliyini “sadə fiziki hərəkətlərin səmimiyyəti, inandırıcılığı” 57 vasitəsilə aktuallaşdıra bilmişdi. Mehdi Məmmədov heç bir personajı öz tamaşasının qəhrəmanına çevirməmişdi: bu çətin azadlıq mübarizəsində onun əsl qəhrəmanı xalqın özü idi. Odur ki, rejissor bütün diqqətini kütləvi səhnələrə yönəltmişdi. Bu kütləvi səhnələr Madrid küçələrinə yığışan haylı-küylü ispanların həyat lövhələrini tablolaşdırırdı. Lakin onları donuq, statik tablolar adlandırmaq olmazdı. Çünki quruluşçu rejissor kütləvi səhnələrə güclü ritm və dinamika vermişdi. Ona görə də “Madrid” tamaşasına baxan-baxan kütləvi səhnələrdən heyranlıqla danışırdı. Pyesin müəllifi Mirzə İbrahimov da tamaşadan çox razı qalmışdı və İnqilab Kərimovun yazadığına görə Mehdiyə öz təşəkkürünü bildirərək demişdi ki, sənin xəcalətindən necə çıxım? Mehdi də dərhal (əslində, Mehdi “dərhal” heç nə söyləmirdi; görünür, bu Yüklə 2,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|