Aylana va burchaklarni teng boʻlaklarga



Yüklə 326,39 Kb.
səhifə10/14
tarix22.03.2024
ölçüsü326,39 Kb.
#181433
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14
AYLANA VA BURCHAKLARNI TENG BOʻLAKLARGA BOʻLISH MAVZUSINI OʻQITISH

12-Shakl 13-Shakl



14-Shakl
Ichki tutashmada R va R1 radiusli tutashuvchi yoylar O va O1 markazi R radiusli tutashtiruvchi yoyning ichki tomonida bo’ladi (2,16-shakl). Bunday tutashmani yasash uchun birinchi tutashma markazi O topiladi. Buning uchun berilgan R radiusdan R1 va R2 radiuslar olib tashlanadi va O1 markazdan R-R1 yoy va R-R2 yoy chizilib O nuqta topiladi. O bilan O1 ni tutashtirib 1 va O bilan O2 tutashtirilib 2 tutashuv nuqtalari topiladi. O nuqtada R radius orqali 12 nuqtalarga yoy chiziladi


16-Shakl


  1. Sirkul yordamida chiziladigan egri chiziqlar. Sirkul yordamida aylanalar oval va ovaidlar egri chiziqlar chiziladi. Oval xar xil radiusli aylana yoylaridan tuzilgan yopiq va ravon egri chiziq bo’lib shaklan O xarfiga o’xshaydi. Bunday ovallar ovaid deyiladi. 2,17-shaklda ovalning katta va kichik o’qlarining uzunligi AB va CE berilgan ovalni chizish ko’rsatilgan. Buni chizish uchun o’zaro perpendikulyar chiziq o’tkaziladi va ularning kesishgan nuqtasi O aniqlanadi. Bu O nuqta ovalning markazi bo’ladi. O

nuqtadan bir biriga perpendikulyar chiziqlarga oval o’qlari kattaligining yarmi
ya’ni R= AB va r= CE kesma o’lchab qo’yiladi yoki radiuslar bilan aylanalar
2 2
chiziladi. So’ngra C va B uchlar to’g’ri chiziq bilan birlashtiriladi. BC kesmada CM kesma ayriladi va N nuqta topiladi. NB ga perpendikulyar 12 to’g’ri chiziq o’tkaziladi. Bu to’g’ri chiziq AB o’qi O2 nuqtada CE o’qni esa O3 nuqtada kesadi hosil bo’lgan OO2 va OO3 masofalar O nuqtadan o’qlar bo’yicha chap tomon va yuqoriga o’lchab qo’yiladi.Topilgan O1, O2, O3, va O4 nuqtalar ovalni tuzuvchi yoylar markazi bo’ladi. Agar nuqtalar o’zaro birlashtirilsa yoylarni chegaralovchi
O1 O4, O1 O3, O2 O3, va O2 O4, to’g’ri chiziqlarga ega bo’lamiz. Endi O1, O2, O3, va O4 markazlarda R1=O1 A=O2B va R2=O3C =O4E radiuslar chiziladi natijada xosil bo’lgan 3A4,4C6, 6B5, va 5E3 yoylar yig’indisi ovalni tashkil qiladi.
2,18-shaklda AB to’g’ri chiziq kesmasi bo’yicha ovaid yasash ko’rsatiladi.

  1. Lekala egri chiziqlar. Egri chiziqlar bir necha nuqtalar orqali berilgan bo’lib bir-biriga ravon o’tadigan radiusning uzunligi xar-hil o’lcham sirkulda chizib bo’lmaydigan ko’pgina yoylar ko’rinishida berilgan bo’lsa bunday egri chiziq lekala egri chizig’i deyiladi.

Konus kesimlarining egri chiziqlari. Ellips, parabola, giperbola to’g’ri doiraviy konusning konus o’qiga turlicha joylashgan tekisliklar bilan kesishuvidan xosil bo’ladi.
Ellips. To’g’ri doiraviy konusni uning o’qiga perpendikulyar bo’lmagan ammo birdaniga hamma yasovchilarni kesadigan xar qanday tekislik bu sirt bilan kesishib ko’rinishi ovalga o’xshash ellips hosil qiladi (2,19-shakl).

Parabola. To’g’ri doiraviy konusni kesuvchi tekislik shu konusning yasovchilaridan birortasiga parallel qilib o’tkazilsa ular o’zaro ochiq ravon egri chiziq bo’yicha kesishadi. Begri chiziq parabola deb ataladi.



Yüklə 326,39 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə