Az rbaycan m LL elml r akadem yasi

 
88 
Haz rda insitutun böyük elmi i çisi Esmira Orucova 
“Erm nistan–Az rbaycan müharib si zaman
sir  v   girov 
götürülmü    xsl rin müdafi sin  dair beyn lxalq hüquq 
normalar ” adl  dissertasiya i i üz rind  i yir, Da q Qaraba  
münaqi si   ç rçiv sind  humanitar f lak tin ba  verm si 
istiqam tind  t dqiqat apar r.  
 “Miqrantlar n  hüquqlar   v   onlar n  probleml rinin 
dqiqi”  (1.6.3.) mövzusuna (icra müdd ti 2012-2016) dair elmi 
dqiqatlar, o cüml
n “Az rbaycanda miqrasiya problemi v  
onun qanunvericilikd
ks olunmas ” adl  i  üzr  ara
rmalar 
apar lm
r,  h min ara
rmalara  “Az rbaycanda  miqrasiya 
probleminin  h lli  zaman   dövl tl raras   beyn lxalq-hüquqi 
kda
n daxili ganunvericilik üçün  
miyy ti” m rh
si 
daxil edilmi dir.  Mövzu il  ba  v  m rh
 müvafiq olaraq 
 
 
”, “
 
 
 
”, “
-
 
”, “
 
: 
 
” adl  m qal
r n r olunmu dur. Haz rda bu m rh
 üzr  
planla
lm  t dqiqatlar ba a çatd lm
r. 
 “ ctimai t hlük sizlik nöqteyi-n
rind n din azadl  
rinin ara
lmas ” (1.6.4.)  adl  mövzu il
laq dar 
institutun Din  v  ictimai t hlük sizlik   öb si t
find n 2013-cü 
il üçün n
rd  tutulan  hat li plan na  sas n   “Beyn lxalq 
terrorçulu a qar  mübariz
 din amilinin rolu” adl  i in  
“Dini dözümsüzlük v  ekstremizm probleml rin  islam 
prizmas ndan yana ma”    v   “Din  v
qid   z minind  
diskriminasiya v  zorak q” m rh
ri yekunla maq üzr dir.  

---

 
89 
min m rh
r üzr  t dqiqat zaman  göst rilmi dir ki, 
uzun müdd t din v    qid   azadl  sivil c miyy td  mühüm bir 
prinsip kimi t hlil edilirdi. Lakin bu gün  ks r dövl tl rd  bir çox 
insan öz günd lik h yat nda din v
qid    sas nda ayr -seçkiliy  
ruz qal r. Onlar n mülki, iqtisadi, siyasi v  ictimai hüquqlar  
qanunsuz olaraq m hdudla
r. Bu cür ayr -seçkilik hallar na 
dövl t t hsilin , tibbi xidm tl
 v  dövl t qullu una daxil 
olmaqda rast g lm k olar.  n pis hallarda din v
qid  z minind  
dini icma üzvl ri h bs oluna v  ya öldürül  bil r. 
Birl mi  Mill tl r T kilat  yaranmas n ilk günl rind n 
etibar n öz f aliyy tind  bu m
 il  ba  probleml
 xüsusi 
diqq t yetirir. Bel  ki, din  sas nda ayr -seçkiliy  qada a insan 
hüquqlar na dair  bir çox  sas beyn lxalq sazi
rd
ks olunub. 
Bel  beyn lxalq 
miyy tli s
dl rd n biri olan BMT-nin “Din 
 ya  qid
sas nda dözümsüzlük v  ayr -seçkiliyin bütün 
növl rinin aradan  qald lmas na  dair  B yannam si”nin  2-ci 
madd sinin 1-ci b ndin
sas n  “heç k s din v
qid
sas nda 
r hans  dövl t, mü ssis , bir  xs v  ya qrup t
find n ayr -
seçkiliy  m ruz qalmal  deyil”. 
Bu s
bd n dövl tl r h r hans  din v  ya  qid
sas nda 
bir  xs v  ya qruplara qar  ayr -seçkilikd n imtina etm lidirl r; 
onlar h mçinin bu cür ayr -seçkiliyin qar
 almal rlar; 
dövl tl r  razil rind  ya ayan h r bir  xsin heç bir ayr -seçkilik 
olmadan bütün insan hüquqlar ndan praktiki olaraq istifad  etm k 
imkan  t min etm k  m qs dil   bütün z ruri t dbirl ri 
görm lidirl r. 
mçinin mövzu il  ba  institutun Din v  ictimai 
hlük sizlik  öb sinin  mudiri  s.e.d.  G. brahimova  t
find n  
nternational terrorism, terrorists and torture”   adl  m qal  
haz rlan b,  “Az rbaycan v   az rbaycanl lar”  jurnal nda cap 
olunmu dur.  
“
 
” adl   i in    “Din-dövl t 
münasib tl rinin  dinamikas   v   siyasi  modernl
 

---

 
90 
prosesl ri”    “Y hudi icmas
n Az rbaycan n ictimai-siyasi 
yat nda i tirak , tolerantl q v  multikulturalizmin nümun si 
kimi” 
rh
ri yekunla maq üzr dir.  
“Din-dövl t  münasib tl rinin  dinamikas   v   siyasi 
modernl
  prosesl ri”  adlanan II m rh
 d  i nib ba a 
çatd lm
r. Bu m rh
 2 hiss
 yerin  yetirilmi dir. “Din-
dövl t  münasib tl rinin  dinamikas ”  adlanan   I  hiss
 
göst rilir ki, din v  dövl t münasib tl rinin t nziml nm si müasir 
dünyada qlobal xarakter almaqdad r. Düny vi dövl t modeli nec  
olmal r?;  dövl tin  siyasi  sistemind   m sçidin  (kils nin) 
mövqeyinin konstitusion möhk ml ndilm si ölk
rin regional, 
konfessional v  dig r xüsusiyy tl ri il  n  d
 ba
r?; dini 
nl rin t drisi t hsil sah sind  dövl t siyas tind  nec  yer tutur? 
 s. istiqam td  apar lan t hlill r v  mövcud z ruri faktorlar din-
dövl t münasib tl rini t hlil ed rk n çoxyönlü bax  t rzinin 
aktuall
  labüd  edir  v   müasir  dövrd   din-dövl t 
münasib tl rinin dinamikas  mü yy nl dirm
 imkan verir. 
“Siyasi modernl
 prosesl rind  din v  dövl t” adlanan II 
hiss
 qeyd edilir ki, ya ad
z dövrd  din sivilizasiyan n  sas 
markeridir. Bütün mövcud beyn lxalq münaqi
rd   aç q-a kar 
 ya dolay  il  din amili  sas yer tutur. Diqq t etdikd  ayd n 
olur ki, münaqi
r müxt lif sivilizasiyalar aras nda deyil, 
müxt lif h yat t rzi v  müxt lif dini dünyagörü ü v  dini icmalar 
aras ndad r, dig r t
fd n d  düny vilik ideologiyas   v  düny vi 
miyy t aras ndad r. Düny vilik ideologiyas  din il  ba  h r 
eyi h yatdan k narla
rsa da n tic
   ksi ba  verir: müasir 
dünyada dinin rolu  art r. Odur ki, dind n imtina, yoxsa, bütün 
dinl rin yana  mövcud olmas  istiqam tind  apar lan t hlill rd  
ks r analitikl r bütün dinl
 b rab r yana ma modelini daha 
yüks k qiym tl ndirirl r v  hans sa zorak
a gör  dinin t nqid 
 t hqir h
fi seçilm sinin  yolverilm zliyini q bul edirl r. 
Dind n siyasi arenada t siredici faktor olaraq nec  istifad  
olunmas ; dini geni
nm nin c miyy tin sosial v  siyasi 
yat n formala mas  amili kimi 
miyy tinin t yin edilm si; 

---