Azad Yazarlar Ocağının kitabxanası
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
78 etmək Abbas Mirzəninmi planı olmuş? Yalnız bu şəkildə bir plan dildən-dilə düşməmək şərti ilə məqbul və uğurlu ola bilərdi. Sonrakı Qacariyyə-Rusiya münasibətlərini çox dərindən etkiləyən bu savaşın bir çox yönü bəlirsiz olaraq qalmaqdadır. Yağmurun yağdığı bir gecədə, şumlanmış torpaqlarda ansızın həmlə edib düşməni mühasirəyə almaq mümkün idi? Cahangir Mirzənin verdiyi məlumata görə Abbas Mirzə son anda qərarını dəyişdirmək istəyirmiş. Lakin bu məlumat yetərli deyil və bu yanlış taktiyə bəraət qazandıra bilmir. Bəzi alaylar gecənin qaranlığında yollarını azıb və başqa səmtə tərəf yürümüşlər. Nəm torpaq və zığ irəliləməni əngəlləyirdi. Yolunu azmış bəzi alaylar qarşı-qarşıya gələrək irəliləməni əngəlləyir və bir-birinə girərək intizamsızlıq yaradırdı. Gün doğduğunda istiqamətlər bəlli oldu. Yorğun düşmüş əsgərlər atəş yaxıb və özlərini qurutmaq istəyirdilər. Yağmur altında islanmış silahlarını qurutmaq və silmək zorundaydılar. Rus qərargahında ordunun durumu bambaşqa idi. İsti bir yeməkdən sonra yaxşıca istirahət etmiş əsgərlər təbil səsi ilə meydanda toplaşdılar. Qısa sürədən sonra Şahzadənin də ordusunda təbillərin gurultusu eşidilməyə başlandı. Rus ordusu iyirmi mindən artiq inzibatlı nəfərə sahib idi. Bunların içində yaxşı təlim görmüş qazaqlar da var idi. Rus kəşfiyyatçıları xəbər gətirdilər ki, Abbas Mirzənin ordusunu görmüşlər. Kəşfiyyatçılar hətta Şahzadənin ordusunun sayı haqda da bilgi verdilər. On səkkiz alaydan və hər bir alayın min nəfərdən oluşduğunu qeyd edirdilər. Aralıqlarla üç və ya dörd qəbzə top nəzərdə tutulmuşdu. Arxada ehtiyatda olan yüngül topxanalarla bərabər Şahzadənin özəl qvardiyası yerləşmişdı. Təqribən iyirmi min süvari iki cinahda mövqe tutmuşdu. 41 1826-cı il sentyabr ayının 15-ci gününün sabahı idi. Uzun intizardan sonra savaş saat doqquzda başladı. Gəncə savaşında iştirak edən Cahangir Mirzənin söylədiklərini olduğu kimi burada gətiririk: “Rus ordusunun saldatları və topxanası Qacar orduları ilə qarşı-qarşıya durmuşdu. Qacar dövlətinin rəmzi olan, üzərində günəş və aslan rəsmi olan bayraq Şahzadənin başının üstündə dalğalanırdı. Baş keşikçi Məhəmməd Əmin Xan Qacar öz nəfərləri ilə Şahzadəni qorumaqla görəvli olduğu üçün ordunun mərkəzində sakin idi. Rus sərdara Abbas Mirzənin bulunduğu yer məlum olmuşdu. Abbas Mirzənin bayraqların altında olduğu Paskeviç tərəfindən təsbit edilmişdi. Bu üzdən də bütün top atışlarını və saldatların hücumunun o mərkəzə doğru olmasını istəmişdi. Bu arada bəlli oldu ki, rus ordusu tutduğu pozisyonu dəyişdirmədən savunma durumunda qalacaqdır. Qacar orduları da ya hücuma keçməli, ya da bəkləməli idi ki, rusların təpkisini öyrənsinlər. Böyük ehtimala görə on gün də 41 Qacar ordusunun miqdarını Paskeviç iyirmi min, Cahangir Mirzə isə otuz beş min olaraq qeyd etməkdədir. 79 Qacar ordusu bəkləyəcək olsaydı, rus ordusu yenə də pozisyonunu dəyişdirməyəcəkdi. Şahzadə orduya hücum əmri verdi. Savaş və hücum təbilləri və zurna çalındı. Piyadələr öndə yavaş-yavaş ruslara qarşı yürüməyə başladı. Marağa alayının on iki qəbzə topu ordunun mərkəzində hazır durumda idi. Digər on iki qəbzə böyük top Şahzadə ilə Məhəmməd Xan Əmirnizamın dirək əmirləri altında idi. Şahzadədən əmr gəlmədən atış haqları yox idi. İki ordunun bu qədər bir-birinə yaxınlaşmasına rəğmən ruslar tərəfindən heç bir təpki görünməməkdə idi. Abbas Mirzə toplara atış əmri verdi. Topların atışının yanı sıra Mirzə Əli Gəraylının əmrindəki süvarilər hücuma başlayıb və rus süvarilərinin düzənini pozdular. Bu anda rusların da topları atışa başladı. Ruslar Abbas Mirzənin durduğu yeri təsbit edib və bütün mərmilərini o yerə atırdılar. Hədəfləri Şahzadə və ordunun qəlbi olan mərkəzi dağıtmaq idi. Bu zaman Şahzadədən mənə bir əmr gəldi. Bizim alay toplarını sürətlə irəli çəkib və güllələrin ruslara çatacağı yerdə yerləşdirib və dərhal atışa başlamalıydıq. Silahlı piyadələrimizlə ruslarla döş-döşə savaşmalıydıq. Şahzadənin duaçısı olan bu bəndə də alayımla bərabər atlardan enib baş komandirin əmrini uyqulamağa başladıq. Mənim alayım sürətli bir hücuma başlayıb saldatlarla artıq tam üz-üzə silah və süngü savaşına başlamışdı. Rus toplarının güllələri bizim başımızın üstündən keçib Şahzadənin bulunduğu yerə isabət edirdi. Abbas Mirzə bu durumu gördüyündə Asəf-əd Dövlənin ordusunun önündə rusların olmadığını öyrənib və onları köməyə çağırdı. Asəf-əd Dövlə ağır davrandığı və sürətlə özünü yetişdirmək istəmədiyi üçün Şahzadə savaş meydanının sağ tərəfinə çəkilmək zorunda qaldı. Şahzadənin savaş meydanının sağ tərəfinə çəkilməsinə rəğmən rus topxanaları daha sürətli və ardıkəsilməz bir şəkildə ordunun mərkəzini hədəf alaraq atışlarını davam edirdi. Rus toplarının atəşi altında düzənini itirən Avşar və Marağa alayları yavaş-yavaş savaş qabiliyyətlərini itirirdilər. Bu vəziyyəti müşahidə edən ruslar ön cəbhədə savaşan əsgərlərə yardım göndərdilər. İki min saldat Marağa topxanasını almaq üçün hücum etdilər. Hamısı birdən “hura” çəkərək Marağa alayını mühasirə etməyə başladılar. Marağa alayı komutanının bir saldat tərəfindən öncə qolları kəsildi və sonra ürəyinə bir güllə sıxılaraq öldürüldü. Sonra da Marağa alayının bayraqdarları hədəf alınaraq öldürüldülər. Qoruyucum mənə xəbər gətirdi ki, arxamızdakı alaylarımız məğlub edilmiş və bizim bu az sayda nəfərlərimizlə savaşmağımızın anlamı yoxdur. Əgər bizim toplarımız da işdən düşsə hamımız ruslar tərəfindən əsir alınacağıq. Mən tabeliyimdə olan orduya geri çəkilmə əmri verdim. Geri çəkildiyimizdə gördüm ki, arxada olan bütün nəfərlərimiz qaçmışlar. Mənim də atımı xidmətçim minmiş və qaçmışdır. Əgər ilk hücumda rus süvariləri darmadağın edilməsə idi, bu savaşdan bir nəfərimiz belə diri çıxmayacaqdı. Bu savaşda iki qəbzə top düşmənə qalsa da qalanlarını geri çəkə bildik. Şahzadə mənim atımın xidmətçi tərəfindən qaçırıldığını öyrəndiyində iyirmi süvari ilə bir yedək atı mənim ya cənazəmi, ya da canımı savaş meydanından qurtarmaq üçün görəvləndirmişdi. Mən bu yedək at Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|