Azerb dili 6-01 Layout 1

Düşün v  cavab ver
2. Neman şahı daha d qiq xarakteriz  ed n sözü seçin.
A) x sis
B) xudbin
C) t l bkar
Yazı
3. M tnin sonluğunu (Simnarın cavabından sonra) d yişin.
Dil qaydaları
4. M tnd  göy r ngl  verilmiş cüml nin  vv lin  hansı köm kçi sözl r
artırıla bil r? Cavabınızı  saslandırın.
*
5. Aşağıdakı deyiml rd  feilin qrammatik formasından asılı olaraq
onun arzu, yoxsa  mr ş k lin d  olduğunu mü yy nl şdirin. Alqış
v  qarğışları f rql ndirin.  
1. Ağ günlü, ağ çör kli olasan.
2. M rdlik taxtında oturasan.
3. F l kd n ağ gün ist y s n, qara günl r gönd r .
4. Müx nn t qapısına getm y s n.
5.  ör k atlı olsun, s n piyada.
6. S n olan gün  qara daş düş ydi.
7. O gün olsun,  ll rin  xına yaxım. 
8.  ll rinin xınasını gözl rinin yaşı yuyub aparsın.
9.  kdiyin ağacdan b h r yem y s n.
10. Allah başından bir tük d   skik el m sin.
11. B r k tini qara yel aparsın.
12. H r açılan s h rind n yarıyasan.
6.
Kaş, g r k, t ki, barı sözl rind n istifad  etm kl  arzularınızı
yazın. Feill rin altından x tt ç kin. 
Feilin arzu ş klind  h r k tin icrası arzu edilir. Arzu ş kli feilin
kökün  v  ya başlanğıc formasına 
-a
2
(-ya
2
) ş kilçisini artırmaqla
düz lir: 
g l- , oxu-ya.
Bu zaman, ad t n, feild n  vv l 
kaş, g r k, t ki, barı sözl ri  iş l  -
nir:
kaş g l- , g r k bax-a, t ki gör- , barı söyl -y . 
Yadda saxla!     
FEİLİN ARZU Ş KLİ
123
İNCƏSƏNƏT
 Çap üçün deyil

---

USTADIN
MƏSLƏHƏTİ
Hindistanda Ranqa adlı məş -
hur bir rəss am var idi. Ranqa incə -
sənət mək təbi aç mışdı və orada
tələ bə lərə rəs samlıq sə  nətinin in -
cəliklərini öyrədirdi. Bu mək təb də
dəqiq müəyyən olun 
muş təhsil
müddəti yox idi. Ran qa hər hansı
bir tə 
lə bənin is 
te  dadına, biliyinə
tam əmin ol 
duq dan sonra onun
məktəbi uğurla bi 
 tir diyini elan
edirdi. 
Ranqanın istedadlı tələbələri çox idi. Lakin Rac adlı tələbə di gər lə -
rindən çox fərqlənirdi. Müəllimi də onun biliyindən, çalışqanlığından razı
idi. Rac səbirsizliklə müəlliminin onu rəssam kimi sənət dünyasına təqdim
etməsini gözləyirdi. 
Bir gün Rac müəlliminin yanına gəlib soruşdu:
– Müəllim, mən nə zaman məzun ola bilərəm?
Ranqa dedi:
– Rac, sən çox qısa zamanda rəssamlıq sənətinə yi yə lən misən. Artıq
sonuncu imtahanını verə bilərsən.
– Bəs bunun üçün mən nə etməliyəm? 
– Sən gözəl bir əsər 
çək...sən
. Bu elə bir əsər 
ol...dır
ki, hər kəsi
heyran etsin. Get və tələsmədən əsərini yarat.
Rac gecə-gündüz çalışdı və gözəl bir əsər çəkərək Ranqaya təqdim
etdi. Ranga şəkli bəyəndi və Raca tapşırıq verdi:
– Rəsmin, həqiqətən, çox gözəldir. İndi əsərin aşağısına böyük hərf -
lərlə bu sözləri yaz: “Rəsmdə səhv görənlərdən xahiş olunur ki, hə min
yerə “x” işarəsi qoysunlar”. Sonra rəsmi aparıb şəhərin mərkəzi mey da -
nına qoy.
Rac Ranqanın dediklərinə əməl etdi. Bir neçə gündən sonra ustad
şagirdindən gedib rəsmi gətirməsini istədi. Rac böyük həyəcanla şəhər
meydanına getdi. Ancaq gördüyü mənzərə onu məyus etdi: əsər “x”
işarəsi ilə dolu idi. Rac istedadsız olduğunu və bunun bütün şəhər tərə -
findən təsdiq olunduğunu düşündü. 
1. “R ssamlıq s n tinin inc likl ri” dedikd  n  başa düşürsünüz? 
124
IV BÖLMƏ
 Çap üçün deyil

---

O qayıdıb gördüklərini müəlliminə danışdı. Ranqa gülümsədi, ona
ümid sizliyə qapılmamağı və yeni bir əsər çəkməyi məsləhət gördü. Lakin
bu də fə şagirdinə rəsmin yanına boya ilə fırça qoymağı və aşağısına belə
bir cümlə yazmağı tapşırdı: “Rəsmdə müəyyən etdiyiniz səhvləri ləvazi -
mat lar dan istifadə edərək düzəltməyiniz xahiş olunur”. 
Rac belə də etdi. Bir neçə gündən sonra yenidən şəhər meydanına
ge dən Rac rəsmi görüb heyrətləndi: rəsmə nə bir işarə əlavə olunmuş,
nə də yanındakı ləvazimatlara toxunulmuşdu. Rac çox sevindi və usta -
dının ya nına gəlib hər şeyi ona danışdı. Ranqa gülümsəyərək tələbəsinə
dedi:
– Rac, bu gün sən sonuncu dərsini almaqla təhsilini başa vurdun. Artıq
məktəbimizin məzunusan. Unutma ki, hər hansı bir sahədə sənəti mü -
kəm məl bilmək kifayət deyil, həm də dözümlü olmaq lazımdır. Sən 
bil -
...sən
ki, insanlar peşəkar olmadıqları mövzularda belə tənqid etməyə hər
zaman hazırdırlar. Sən əvvəlcə əsərində səhvləri göstərmələri üçün in-
sanlara fürsət verdin və onlar böyük həvəslə bunu etdilər: əsərin “x”
işarələri ilə doldu. Ancaq hə min insanlardan səhv ləri düzəltməyi xahiş
etdikdə heç kim buna cürət et mədi. Çünki onların heç biri bu sahədə
səndən bilikli və qabiliyyətli deyil. 
Әziz oğlum, sənin biliyin, qabiliyyətin çox çalışmağının, səy göstər -
məyinin nəticəsidir. Sənə deyilən haqlı və ya haqsız tənqidlərə görə heç
vaxt həvəsdən düşmə, özünə inamı itirmə. İlk tənqidçin özün ol və özünü
qiymətləndir. Amma bu zaman ədalətli və dürüst ol. Səni əmin edirəm ki,
belə etsən, hər zaman uğur qazanacaqsan. Get, oğlum, Tanrı səni
qorusun!
Racın gözləri yaşarmışdı. Bu sonuncu dərs onun üçün əsl həyat dərsi
oldu. 
(Qədim hind hekayəti)
Söz ehtiyatı
3. Lüğ td n istifad  ed r k “m zun” v  “peş kar” sözl rinin m nalarını
araşdırın.
Düşün və cavab ver
4. M tn  ç kilmiş illüstrasiya il  bağlı t nqidi qeydl rinizi söyl yin.
Özünüz bu m tn  illüstrasiya ç kin v  müqayis  edin. 
5. Ustadın Raca verdiyi m sl h tl ri ş rh edin.
2. Sizc , n  üçün Racın ç kdiyi r sm  s ri “x” işar si il  dolu idi?
125
İNCƏSƏNƏT
 Çap üçün deyil

---