Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
27
N.N.Nərimanov RK(b)P MK-n ın Qafqaz Bürosuna, AK(b)P MK-ya müraciətlərindən birində Azərbaycanda yaranmıĢ ağır vəziyyəti təsvir edərək, 1920-c i ilin yayında yazmıĢdı: "Buna görə də aydındır ki, mən höku mət in baĢında duraraq iĢimi daha davam etdirə bilmərəm. Həm də təkcə bu deyil, məni bu barədə danıĢmağa məcbur edən bir sıra baĢqa məsələlər var: əgər Ġcraiyyə Ko mitəsi və partiya bu zəmində dayanırlarsa, ali hakimiyyət ilə Ġcraiyyə Ko mitəsi arasında daimi ixtilaflar olacaq ki, bu da belə bir məsuliyyətli dövrdə arzu ed ilməzdir. Mən isə pərdə ro lunu oynamaq istəmirəm" 49 . Ölkədəki ö zünəməxsus və mürəkkəb Ģəraitdə ü mu mi ko mmun ist siyasətinin həyata keçirilməsində mövqelərin ziddiyyətli o lması milli tərkibcə mü xtəlif partiya və sovet iĢçiləri arasında çəkiĢ mə və ixtilaflar doğururdu. Azərbaycanın xüsusiyyətləri nəzərə alın maqla milli siyasətin həyata keçirilməsin in forma və metodların ın mahiyyətini dərk etmək, müstəqil, suveren dövlət kimi Azərbaycan SSR-in tanmmasının həqiqiliyi məsələlərində ciddi fikir ayrılıq ları var id i. Ço xmillətli Bakı fəh lə sinfi ilə A zərbaycan kəndliləri arasında iqtisadi və mədəni əlaqələr yaratmaq, miüi ziyalılara, xırda burjuaziyaya, Azərbaycan əhalisinin milli-məiĢət xüsusiyyətlərinə münasibət və s. məsələlər ətrafında səhvlər, mübahisələr törəyir və bir sıra mürəkkəb problemləri düzgün həll etmək yolundan sapdırmalar meydana çıxırdı. Partiya və sovet iĢçiləri arasındakı çəkiĢmələri, ixtilafları böyük çətinliklə aradan qald ırmaq lazım gəlirdi. RK(b)P MK Qafqaz Bürosu və AK(b)P MK ü zvlərinin partiya və sovet quruculuğu prosesində milli məqamları düzgün qiy mətləndirməməklərin in ciddi təhlükə doğurduğuna əmin o lan N.Nərimanov tez-tez məktublarla, məruzələrlə V.Ġ.Leninə, Mərkəzi orqanlara müraciət edirdi. O, 1921-ci ildə V.Ġ.Leninə göndərdiyi məktubda yazırdı: "Mərkəzin bizi dəhĢətli vəziyyətdə qoyan baĢqa bir münasibəti: Mərkəzdən hər gün nümayəndələr gəlib əllərində olan mandatlara əsasən bu və ya digər səbəbə görə tanınmıĢ xalq ko missarına tabe olmaq haqqında bizə göstəriĢ verirlər. Əziz Vladimir Ġliç, məgər " müstəqil Azərbaycan" Sizin dilinizdən çıxmamıĢdırmı?... " 50 . Bakı təĢkilatı ilə AK(b)P, onların rəhbər orqanları arasında, Bakı Soveti ilə Azərbaycan SSR Xalq Ko missarları Soveti arasında qarĢılıqlı münasibətlər haqqında məsələlərin həlli ilə əlaqadar partiya və sovet iĢçiləri arasında ixtilaflar xüsusilə kəskin ləĢməkdə id i. AK(b)P II qurultayının " Bakı Soveti ali kütləvi nəzarət orqanıdır və bütün xalq ko missarları ö z iĢləri barədə onun qarĢısında vaxtaĢırı hesabat verirlər" qərarı antidemokratik, səhv qərar idi 51 .
iyunun 3-də RK(b)P MK-nın Qafqa z Bürosu Bakı Soveti ilə Xa lq Ko missarları 28
Soveti arasında qarĢılıqlı münasibətlər haqqında məsələni mü zakirə edərək qərara aldı. "Bakı Soveti ilə Azərbaycan Xalq Ko missarları Soveti arasında qarĢılıq lı münasibətlər eynən Moskva Soveti ilə Xalq Komissarları arasında mövcud olan qarĢılıqlı münasibətlər kimi müəyyən edilsin" 52 . Respublika quruculuğunda ictimai təĢkilatlar fəal iĢtirak edirdilər, bunların arasında komsomol və həmkarlar ittifaqı təĢkilatları xüsusilə fərqlənirdi. Lakin bunlar partiya təĢkilatlarından asılı idilər, onların iradəsini və qərarlarını yerinə yetirirdilər. 1920-ci ilin mayında Bakıda Rusiya Kommunist Gənclər Ġttifaqının (RKGĠ) Qafqaz Diyar Komitəsi yaradıldı. Respublika ko msomol təĢkilatı ona tabe idi. Komsomolçular könüllü surətdə ordu hissələrinə yazılır, iməciliklərdə, "kəndli həftəsi"nin keçirilməsində iĢtirak edirdilər. Qəzalarda və kəndlərdə ko msomol ö zəkləri yarad ırılır, bunlar kəndlilər arasında kütləvi-siyasi iĢi təĢkil edir, məhsul yığımında onlara kö mək göstərirdilər. Üç ay ərzində Azərbaycanda komsomolçuların sayı 2 min nəfərdən 10 min nəfərə çatmıĢdı. 1920-ci il iyulun 16-19-da Bakıda komsomolun 1-ci qurultayı keçirildi. Qurultay cari vəziyyət və Azərbaycan fəhlə-kəndli gənclərinin vəzifələri haqqında, xalq təhsili, torpaq və gənclərin kənddə iĢi haqqında məsələləri mü zakirə etdi. Qurultay Azərbaycan Kommunist Gənclər Ġttifaqını (AKGĠ) təsis etdi. Lakin partiyanın diktəsi altında qurultay təsdiq etdi ki, Azərbaycan komsomolu Rusiya komsomolunun ayrılmaz tərkib hissəsidir, onun taktikasını və ali orqanının qərarlarını qəbul edir. Beləliklə, respublikanın gənclər təĢkilatı, əslində lap əvvəldən müstəqil, sərbəst yaradıcı vətənpərvərlik fəaliyyətindən məhrum olub, tədricən özünün milli məna və ruhunu itirird i. Təsərrüfatçılığın və mədəni quruculuğun həyata keçirilməsində tarixi inqilabi təcrübəyə malik olan həmkarlar təĢkilatları mühüm rol oynayırdılar. Onlar da partiya təĢkilatlarının "rəhbərliyi" altında iĢləyir və istehsalın bütün sahələrində yalnız partiya direktivlərinə və xəttinə uyğun olaraq zəh mətkeĢlərin mənafeyinin müdafiəçisi vəzifələrini yerinə yetirməli idilər. 1920-ci ilin iyunundan respublika həmkarlar ittifaqlarının orqanı olan "Vestnik profsoyuznoqo dvijeniya" ("Həmkarlar ittifaqı hərəkatı xəbərləri") jurnalı çıxmağa baĢladı, mədənçilərin, metalçıların və elektriklərin, tikinti və ağac emalı fəhlələrinin həmkarlar ittifaqları yaradıldı. Həkimlərin, əczaçıların, feldĢerlərin, Ģəfqət bacılarının, xəstəxana xid mətçilərin in ittifaqları tibb-sanitar iĢçilərinin həmkarlar ittifaqında birləĢdirild i. Orta və ali təhsil müəssisələri nıüəllimləri, uĢaq bağçaları əməkdaĢları maarif və sosialist mədəniyyəti iĢçilərinin həmkarlar ittifaqına daxil oldular. Eyni zamanda yeni həmkarlar ittifaqları yaradılması sahəsində də iĢ görülürdü. 1920-ci ilin iyununda həmkarlar ittifaqlarının sayı 24-ə çatmıĢdı. pigər Ģəhərlərdə və qəzalarda da həmkarlar ittifaqlarının Ģöbələri təĢkil
Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|