Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
21
özbaĢına və sərbəst, əslində müstəmləkəçilər kimi aparırdılar. hədsiz rekvizisiyalar, müsadirələr, mənzillərin sıxlaĢdırılması, mü rtəce əhval-ruhiyyəli hərbçilərin təhqiramiz hərəkətləri, Ģəriətin, milli adət və ənənələrin təhqir olunması əhalini ümidsiz vəziyyətə salmıĢdı. Ordunu ərzaq, paltar və ayaqqabı ilə təchiz etmək xalqın çiynində ağır yük olmuĢdu. Tağıyev fabriki parça ilə yalnız ordunu təchiz edirdi, istehsal olunan ayaqqabının 75 faizi orduya verilirdi. ĠĢ o yerə gəlib çatmıĢdı ki, təcili surətdə "bütün mağazalardan və istər açıq, istərsə də gizli surətdə ayaqqabı alveri edən Ģəxslərdən ordu üçün yararlı olan ayaqqabının hamısını müsadirə etmək" tapĢırılmıĢdı. Gürcüstanda sovet hakimiyyəti elan olunduqdan sonra XI Qızıl ordunun oraya köçürülmüĢ hissələrini bir aydan sonra Azərbaycana qaytarmaq planlaĢdırılırdı. N.Nərimanov, D.Bünyadzadə və A.Serebrovski bundan xəbər tutaraq, Moskvaya həyəcanlı teleqram göndərdilər: "Azərbaycan kəndliləri və fəhlələri on ay ərzində 11-ci ordunun yerləĢdirilməsinin bütün ağırlığını çəkmiĢlər. Kəndlilər və fəhlə lər pis qidalanır, p is geyinirlər və onların vəziyyəti ümidsizdir, belə ki, kiçik Azərbaycan 11-ci orduya çox böyük miqdarda ərzaq və paltar vermiĢdir". u On birinci ordunun ac və qarət edilmiĢ Azərbaycana qaytarılmasının tamamilə qeyri-mü mkünlüyü" barədə məlu matı ədalətli sayan V.Ġ.Lenin 1921-ci il ma rtın 29-da RK(b)P MK Siyasi bürosunun tapĢırığı ilə (V.Ġ.Lenin, M.Ġ.Kalinin, M.B.Kamenev, V.M.Molotov lehinə səs vermiĢ, L.D.Trotski bitərəf qalmıĢdı) Q.K.Orconikidzeyə teleqram göndərmiĢdi; "Bu ordunu Gürcüstanda saxlamaq və xaricdən taxıl gətirilməsini necə olursa-olsun sürətləndirmək üçün ən ciddi tədbirlər görün" 34 .
əslində Sovet Rusiyasını yanacaqla təmin etmək üçün iĢləyən Bakı fəh lələrin in paltar, Ģəkər və digər ilkin tələbat malları ü zrə RSFSR-in ümu mi tapĢırığına daxil et məyin zəruriliyi barədə məsələ qarĢıya ç ıxd ı. A zərb aycan kəndlilə ri ta m müflislik həddində olduqlarına görə RSFSR tərəfındən kö mək xüsusilə zəruri idi. Gənc respublikanın vəziyyətini yüngülləĢdirmək məqsədilə ona yardım göstərmək üçün bir sıra tədbirlər görüldü. Ġlk növbədə Azərbaycan kəndlilərinə ehtiyatla yanaĢmaq nəzərdə tutulurdu və Azərbaycanda ərzaq siyasəti bir qədər yumĢaldıldı. Qolço maq lardan alınan artıq mal-qara, taxıl və digər kənd təsərrüfatı məhsulları sovet təsərrüfat orqanlarının ixtiyarına verilmir, ən yo xsul kəndlilər arasında bölüĢdürülürdü. Höku mət ciddi surətdə xəbərdarlıq etmiĢdi ki, Azərbaycan əhalisi arasında adi hal sayılan, muzd lu əməkdən istifadə etmədən öz iĢ qüvvəsi hesabına saxladıq ları geniĢ təsərrüfata malik olan böyük ailələri qolçomaqlar sırasına aid etməsinlər. Qəbilə məiĢətini saxlamıĢ icmalardan artıq ma l-qaran ı və digər məhsulları a lmaq da qadağan olunmuĢdu. Qəza larında bir çoxunda taxıl ehtiyatının tükən məsi nəzərə alınaraq, Lənkəran və Quba
22
qəzalarından baĢqa, Azərbaycanın bütün ərazisində hər cür taxıl tədarükü dayandırılmıĢdı. Kəndi parça, ağ neft və duzla təchiz etmək üçün tədbirlər görülür, bunlar kəndlilərə yerinə yetirilmiĢ sapalaq üçün mükafat o laraq verilirdi. Azərbaycanın özünəməxsus Ģəraiti nəzərə alın maq la burada iqtisadi siyasətin, o cümlədən ərzaq siyasətinin həyata keçirilməsi rəs mi idarələr və ictimaiyyət tərəfındən geniĢ müzakirə olunurdu. Sovet Rusiyasından fərqli olaraq, Sovet Azərbaycanında proletariatla yo xsul kəndlilərin ittifaq ını möhkəmləndirmək və inkiĢaf etdirmək üçün torpaq məsələsinin düzgün qoyulması və tənzimlən məsi b irinci dərəcə li əhəmiyyət kəsb edirdi. Ərzaq məsələsinin həlli də əsasən bundan asılı id i. Azərbaycan kəndlisinə və onun sosializm quruculuğuna cəlb olunması ilə bağlı bütün məsələlərə düzgün yanaĢılmasının, ço xmillətli Bakı pro letariatı ilə onun ittifaqın ın yeni zəmində möhkəmləndirilməsinin o vaxt böyük siyasi əhəmiyyəti var id i. RK(b)P MK Siyasi Bürosunun V.Ġ.Lenin tərəf indən hazırlan mıĢ və 1920-ci il noyabrın 27-də Siyasi Büronun qəbul etdiyi qərara Sovet Azərbaycanında ərzaq siyasətini yumĢaltmağın zəruriliyi barədə bəndin daxil olun ması təsadüfi deyild i. Qəra rda deyilird i: "Azərbaycanda ərzaq siyasəti yumĢaldılsın, yəni: A zərbaycanda, Muğandan kənarda kəndlilərdən taxıl heç alın masın. Muğanda isə son dərəcə ehtiyatla alınsın" 35 . Bu qərarla əlaqədar olaraq 1920-ci ilin dekabrında Azərbaycanda ərzaq tədarükünü dayandırmaq qərara alındı 36 .
ko missiya yaratdı. D.X.Bünyadzadənin, H.H.Su ltanovun və baĢqa məsul iĢçilərin daxil o lduqları ko missiyanın əsas vəzifəsi qəzalara maddi, təsərrüfat yardımın ı təĢkil etmək id i 37 . 1920-c i ilin dekabrında Azərbaycan Ġnqilab Ko mitəsinin qərarı ilə yoxsul kəndlilərə yardım göstərmək üçün də xüsusi ko missiya yaradıld ı. Bu məqsədlə ko missiyanın sərəncamına 10 milyon manat ayrılmıĢdı 38 . Respublikanın bütün partiya, sovet və təsərrüfat təĢkilatlarına tapĢırılmıĢdı ki, kəndlilərin, qəza orqanlarının iĢlə əlaqədar Bakıya gələn nümayəndələrinə xüsusi qayğı göstərsinlər. N.Nərimanovun təklifınə əsasən kəndliləri H.Z.Tağıyev fabrikinin buraxd ığı parça ilə təchiz etmək qərara alın mıĢ, Xalq Ərzaq Ko missarlığına isə kəndə ərzaq göndərmək tapĢırılmıĢdı 39 .
SSR-in Ali Ġqtisadi ġurasının (AĠġ) yaradılması haqqında qərar qəbul edild i 40 . AĠġ respublikada mövcud olan bütün təsərrüfat orqanlarının fəaliyyətini birləĢdirir və Azərbaycanm təsərrüfat quruculuğuna rəhbərlik edird i 41 . La kin o, Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|