Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
161
Naxçıvan diyarın ın Azərbaycan SSR ilə sıx iqtisadi, mədəni və siyasi əlaqələrini bərpa və inkiĢaf etdirmək üçün əlveriĢli Ģərait yaran mıĢdı. Azərbaycan SSR-in partiya, sovet və təsərrüfat orqanları Naxçıvan Respublikasının əhalisinə yeni həyat quruculuğunda hərtərəfli kö mək göstərirdi. RK(b)P MK-nın Qafqaz bürosu və AK(b)P MK Naxçıvan Respublikasında partiya, sovet və təsərrüfat quruculuğu məsələ ləri ilə bilavasitə məĢğul olurdular. Məsələn, 1921-ci il aprelin 13-də AK(b)P MK-nın Siyasi və TəĢkilat büroları vəziyyəti yerində aydınlaĢdırmaq üçün Naxçıvana komissiya göndərməyi qərara aldı 123
. Elə həmin va xt RK(b)P MK-nın Qafqa z bürosu AK(b)P M K-ya məktub göndərərək Na xç ıvanda partiya və sovet iĢinin vəziyyəti barədə təcili məlu mat verməyi təklif edird i 124
. Payızda Qafqaz bürosu diyarın kənd təsərrüfatının bərpası üçün Naxçıvana 20 min manat qızıl pul ayırmağı, 10 vaqon taxıl yollamağı qərara aldı 125
. 1921-c i ilin oktyabrında Azərbaycan MĠK-in Rəyasət Heyəti Na xçıvana təcrübəli iĢçilərdən ibarət qrup göndərmək haqqında sərəncam verdi. 1921-c i il dekabrın 22-də AK(b)P MK-nın Siyasi və TəĢkilat bürosu Naxçıvan ölkə partiya ko mitəsinin quruluĢu məsələlərini mü zakirə edərək qərara aldı ki, ölkə ko mitəsi Ģtatlarına görə AK(b)P-nin qəza ko mitəsinin Ģöbələrinə, qəza partiya komitələrinin strukturu isə AK(b)P-n in nahiyə komitələrinin strukturuna uyğun gəlməlidir. AK(b)P-nin qurultaylarında Naxçıvan partiya təĢkilatın ın Azərbaycanın qəza partiya təĢkilatları ilə eyni hüquqda nümayəndəliyi var idi 126 .
keçirildi. 1922-ci il yanvarın 25-də Naxçıvan SSR-in Birinci Sovetlər qurultayı oldu. Qurultay diyarda sovet və təsərrüfat quruculuğuna, mədəni quruculuğa dair mühü m qərarlar qəbul etdi. Naxçıvan Ġnqilab Ko mitəsi ləğv olundu, Naxçıvan Ġcraiyyə Ko mitəsi və Naxçıvan SSR Xalq Ko missarları Soveti yaradıldı. 1922-c i il may ın 22-də A K(b)P M K-nın Rəyasət Heyəti Na xç ıvan diyarı haqqında Əsasnamənin və Naxçıvan SSR Konstitusiyasının Azərbaycan MĠK tərəfindən təqdim o lunmuĢ layihələrini mü zakirə etdi. Naxçıvan diyarı haqqında Əsasnamədə deyilird i: "Naxçıvan diyarı ASSR-in qəyyumluğu altında mu xtar respublika elan ed ilərək Naxçıvan Sovet Sosialist Respublikası ad landırılsın" 127
. Əsasnamədə göstərilirdi ki, Naxçıvan diyarının dövlət hakimiyyəti A zərbaycan SSR Konstitusiyasına uyğun olaraq təĢkil edilir. Naxçıvan SSR Konstitusiyasının layihəsində deyilirdi: "NSSR, dinindən, irqindən və milli mənsubiyyətindən asılı olmayaraq vətəndaĢların bərabər hüquqlara malik olmaların ı təsdiq edərək, bu zəmində hər hansı imtiyazların və ya üstünlüklərin müəyyən olunmasının, ya xud bunlara yol verilməsinin, eləcə də milli azlıqlara qarĢı hər cür zü lmun və va onların hüquq 162
bərabərliy inin məhdudlaĢdırılmasının respublikanın əsas qanununa zidd olduğunu elan edir.‖ 128
AK(b)P MK-nın Rəyasət Heyəti bu layihələri mü za kirə edib onların s on variantını tamamlamağı qərara aldı və yenidən mü zakirə edərək Naxçıvan diyarının mu xtariyyəti haqqında məsələni RK(b)P M K-n m mü zakirəsinə verdi. 1922-c i ilin noyabrında V.Ġ.Leninin sədrliyi ilə RK(b)P M K Siyasi Bürosu Naxçıvan Muxtar Respublikası yaradılmasın ın zəruriliyi haqqında qərar qəbul etdi 129
. Zaqafqaziya sovetlərinin b irinci qurultayı (1922-ci il, 12 dekabr) özünün xüsusi qərarında göstərmiĢdi: "Naxçıvan Respublikası A zərbaycanın mu xtar vahid hüququnda ayrılmaz və tərkib hissəsi hesab edilsin" 130 .
Rəyasət Heyəti Zaqafqaziya sovetləri birinci qurultayın ın qərarı əsasında "Naxçıvanı Mu xtar Respublikaya çevirməyi: Naxçıvan Xalq Ko missarları Sovetini və Naxçıvan MĠK-i Naxçıvan diyarın ın Ġcraiyyə Ko mitəsinə çevirməyi" təklif etdi 131 .
mü zakirə edərək Naxçıvan MĠK və XKS-nin ləğv olun ması və Naxçıvan diyarı Ġcraiyyə Ko mitəsinin yaradılmasını qərarlaĢdırdı. Naxçıvan Diyar Ko mitəsi AK(b)P Naxçıvan Diyar Ko mitəsi adlandırıld ı 132
. Ertəsi gün AK(b)P MK-nın Rəyasət Heyəti bu məsələ ilə əlaqədar Diyar partiya konfransı çağırmağı və məsələni Naxçıvan diyarı sovetlər qurultayında müzakirə edib bəyannamə hazırlamağı tapĢırdı. Naxçıvan SSR-in Naxçıvan diyarına çevrilməsi və onun mu xtar vahid hüququnda Azərbaycan SSR tərkibinə daxil o lması bölgənin əhalisi tərəfindən bəyənildi. 1923-cü il fevralın 27-də III Ümu mnaxçıvan Sovetlər qurultayı bəyannamə verdi: "Hesab edərik ki, h izim möhkəmlən məyimiz - fəh lə və kəndlilərin hakimiyyətinin möhkəmlən məsi yalnız ü mu mi birgə iĢimizlə, Sovet Azərbaycanı ilə çiyin-çiyinə iĢləməklə mü mkündür, Sovet Azərbaycanının ayrılmaz mu xtar hissəsi kimi onun tərkibinə daxil olmağımızı zəruri sayırıq". Qurultay qərara aldı: "Bütün Naxçıvan diyarı özünün bütün aparatları ilə mu xtar diyar hüququnda Azərbaycan SSR-in tərkibinə daxil olsun" 132a
. 1923-cü il iyunun 16-da A zərbaycan MĠK-in üçüncü sessiyası Na xç ıvan diyarının Azərbaycan SSR-in mu xtar hissəsi kimi onun tərkibinə daxil olması haqqında Naxçıvan Sovetlər qurultayının vəsatətini təsdiq etdi. Azərbaycan MĠK Rəyasət Heyətinə tapĢırıld ı ki, Naxçıvan diyarının mədəni-iqtisadi dirçəliĢinə xüsusi diqqət yetirilsin, abadlıq iĢləri haqqında məsələ ön plana çəkilsin" 133 .
diyarının Naxçıvan Muxtar Respublikasına çevrilməsi məsələsini müzakirə Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|