Azərbaycan diLİ VƏ tariXİ
Yüklə 3,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
62 buzurqvari) arasının kəsildiyi narahatçılıq törədir və heç olma zsa bir dəfə görüşmək arzusu ifadə olunur 1 . Cu madi sani ayında (oktyabr, 1181) yazılmış üçüncü məktubunda Xarəzmşah gileylən ir ki, Xarəzmin atabəyin paytaxtından uzaqlığ ı müntəzəm məktublaşmağa imkan vermir. Lakin Xarəzmşah bild irir ki, o, atabəyin yüksək məclisində (məclisi-səmi) baş verən bütün hadisələrdən daima xəbərdardır, dövlətlər arasındakı sərhədlərdə sakitlikdir və atabəyin dövlətində olan çətinliklər yavaş-yavaş aradan qaldırılır. Xarəzmşah iki dövlət arasında yaradılmış birliyə görə atabəyə öz minnətdarlığ ını bildirir və Əmir Səlahəddinlə göndərdiyi məktuba görə təşəkkür edir. Xarəzmşah atabəyin səfırin i öz yanında ona görə çox saxlay ır ki, onun gözəl və müdrik söhbətləri şahı sevindirir, çünki səfirin şəxsiyyəti bir daha onu sübut edir ki, onu göndərən atabəy həqiqi mənada dostdur 2 . Hic ri 578-ci ilin rəcəb ayında (noyabr, 1182) Atabəyə yazdığı dördüncü məktubunda Xarəzmşah az-az məktublaşdıqları və səfirlərin gec-gec göndərilməsi üçün üzr istəyir və yazır ki, bu, heç də onların arasındakı dostluğun azalmasına səbəb ola bilməz, əksinə, dostluq daha da möhkəmlənir. Xarəzmşah atabəydən göndərdiyi hədiyyələrin qəbul olunmasını xahiş edir, çünki bu hədiyyələr səmimi- qəlbdən göndərilmişdir və ü midvardır ki, onların arasında şadlıq yolu həmişə açıq olacaq, etibarsızlıq yolu isə bağlanacaqdır 3 . Cahan Pəhləvan xəlifə əl-Müstədi, eləcə də onun vərəsəsi Abbasi xəlifələrin in ən qüwətli hakimlərindən olan xəlifə ən -Nasir ilə elə münasibət saxlay ırd ı ki, bu da ona müsəlman ruhanilərinə ehtiram pərdəsi altında Bağdaddan asılı o lmadan öz müstəqil siyasətini yerit məyə imkan verirdi. Atabəy "Ali məskənə" [xəlifəyə] özünün mö minlik (dindarlıq), tabelik və lazımi itaətkarlığın ı bildirmək üçün daima səfırlər göndərirdi. [Beləliklə] o, dövlətin [əzəmətin i] və ölkədəki hakimliyin i bütünlüklə A li məskənə itaəti və [onun] alicənab buyu - ruğuna tabeliyi sayəsində əldə etmiş olduğunu göstərirdi" 4 . Bununla Cahan Pəhləvan dövlətinin daxili işlərinə xəlifənin qarışmamasına nail olurdu. Aşağıdakı sözlər məhz atabəy Cahan Pəhləvana aiddir: "Əgər xəlifə imamdırsa, onun daimi məşğuliyyəti namaz qılmaq olmalıdır, çünki namaz dinin əsası və işlərin ən gözəlidir. Bu sahədə üstünlüyü və xalq üçün nümunə olması ona kifayətdir. Bu, həqiqi padşahlıqdır. Xəlifənin müvəqqəti padşahlığın işinə qarış masının heç b ir əhəmiyyəti yo xdur, bunu sultana tapşırmaq lazımd ır" 5 . Mənbələrdən məlum olduğu kimi, hər iki xəlifə "daima ona fəxri xələt (paltar) və xeyir-dua göndərirdi". Bütün ömrü boyu Cahan Pəhləvan arasıkəsilmədən Bağdaddan "ali 1 Ət-Təvəssül ila-t-tərəssül, səh. 168-171. 2 Yenə orada, səh.172-176. 3 Yenə orada, səh.176-182. 4 Əl-Hüseyni, vər.97a-b. 5 Ravəndi, səh.309. 63 peyğəmbərlik xeyir-duası" 1 alırdı. Ola bilsin ki, bu diqqət və güzəşt onun nəticəsi idi ki, atabəy bir dəfə də olsun III Toğrulun sultanlığını tanımaq üçün Bağdada nə xahiş, nə də tələblə müraciət etmiş, yəni sultanın adına Bağdadda xütbə o xun masını istəmişdir. Atabəy Cahan Pəhləvanm ən görkəmli müvəffəqiyyətlərindən biri Təbrizin onun hakimiyyətinə birləşdirilməsi olmuşdur. Təbriz Ağ-Sunqur əl-Əhmədilinin nəslinə mənsub idi. 1175-ci ilin yayında Təbrizin və qonşu torpaqların hakimi Nüsrətəddin Arslan-Aba ibn Ağ-Sunqur öldükdən və onun yerinə varisi Fəlakəddin Əhməd keçdikdən sonra Cahan Pəhləvan Ruin-Dej qalasını mühasirəyə ahr. Qalanı ala bilməyib, mühasirəni Marağaya keçirdir. Bu vaxt atabəyin qardaşı Qızıl Arslan Təbrizi mühasirə edir. Marağa qazısı Sədrəddin əl-Maraği əhalini xilas etmək xatirinə şəhəri təslim verdiyindən Cahan Pəhləvan oranı, demək olar ki, döyüşsüz ələ keçirir. Burada bağlanmış sülh müqaviləsinə əsasən Cahan Pəhləvan Təbrizə sahib olur, Marağa isə monqolların basqınına qədər öz sahiblərinin əlində (ixtiyarında) qalır. Cahan Pəhləvan Təbrizi iqta sifətilə qardaşına verir 2 . Atabəy Cahan Pəhləvanın xarici siyasətində ən çətin problemlərdən biri dövlətin qərb sərhədlərində asayişi təmin etmək idi. Məsələnin mürəkkəbliyi ondan ibarət idi ki, həmin vilayətlərdə (əl-Cəzirə və Şərqi Anatoliya) Misir və Suriyanın məşhur hakimi - Əyyubilər sülaləsinin banisi Səlahəddin Yusif (1169-1193) böyük fəaliyyət göstərirdi. Ona görə də Cahan Pəhləvan qonşu hakimlərə daima təzyiq göstərir, mübahisəli məsələlərdə əksər hallarda barışdıncı və vasitəçi rolunda çıxış edir, hamiliyində olanlara hərb i yardım göstərirdi. 578-c i hicri ilinin rəcəb ayında (noyabr, 1182) Sə lahəddin Mosul və Əşrəf vilayətlərini tutmaq üçün yürüşə başlayır. Zəmanəsinin ən mötəbər hakim və əmirləri bu işdən çəkin məyi ona məsləhət görmələrinə baxmayaraq, o, Mosulu mühasirəyə alır. Səlahəddinin gözləmədiy i halda, Mosulun hakimi atabəy İzzəddin I Məsud (1180-1193) və onun naibi Mücahidəddin Qaymaz müdafıəyə ço x gözəl hazırlaş mışdılar. İzzəddin I Məsud qızı Bəhadəddin ibn Şəddadı Bağdada göndərib xəlifədən xahiş edir ki, Səlahəddini Mosuldan çıxması üçün razı salsın. Xəlifə öz səfıri vasitəsilə Səlahəddinə sülh müqaviləsi bağlamaq əmrini verir. Səlahəddin sülhə bir şərtlə razılaşır ki, Hələb şəhərin i ona versinlər. İzzəddin Məsud isə bu şərti qəbul etmir. Bundan sonra Mosula atabəy Cahan Pəhləvan və Xilatın hakimi Şah-ərman Məhəmməd ibn İbrah im Sö kmənin səfirləri gəlir və Səlahəddinə sülh bağlamaq əmrin i çatdırırlar. Xəlifə və Cahan Pəhləvanın adından Səlahəddinə bildirirlər ki, onun Fərat çayından o taya keç məyə haqqı yo xdur, çünki bu torpaqlar İzzəddin Məsuda mənsubdur, əks təqdirdə İzzəddinə həm Cahan Pəhləvan, həm də bütün müsəlman hakimləri lazımi yard ım göstərəcəklər. Səlahəddin qəzəblənərək 1 Əl-Hüseyni, vər.97b. 2 İbn əl-Əsir, IX, səh.134; İbn əl-İbri, səh.216. Yüklə 3,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|