Azərbaycan Dövlət qtisad Universiteti
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
235 - ikinci yanaşma əməyin intelektual məzmununun artırılması ilə bağlıdır ki, bu yanaşmaya əsasən işçilərin inkişafına qoyulan vəsaitlər müəssisənin səmərəli fəaliyyətinə və müsbət dəyişikliklərə yönəldilən investisiyalar kimi qiymətləndirilir. 2. Muzdlu işçilər öz bacarığına, peşə və ixtisasına uyğun işlə təmin olunmaq və onun nəticəsində əsas tələbatlarını ödəmək üçün müvafiq əmək haqqı əldə etmək arzusundadırlar. 3. Həmkarlar ittifaqı işçilərin məşğul olduqları əməklə bağlı müvafiq səriştələrinin artırılmasında, həmçinin də əhalinin sosial cəhətdən zəif təbəqələrinin müdafiəsində və sosial bərabərliyin yaradılmasında maraqlıdırlar. 4. Cəmiyyət o vətandaşlara təlabat hiss edir ki, onlar ictimai əməklə məşğuliyətə qadirdir, iqtisadi artımı təmin edə bilirlər və bunun da əsasında demokratiya yolu ilə bəşəriyyətin sosial və mədəni ənənələrini davam etdirməyə nail olurlar. 5. Dövlət ölkədə yüksək iqtisadi və sosial inkişaf, sosial sülh və əminamanlıq, əhalinin bütün nümayəndələrinin sabit həyyat səviyəsini təmin etmək üçün məşğulluğun genişləndirilməsi və əmək bazarının proporsional qaydada təkmilləşdirilməsi vəzifələrini həll edir. 236 Sxem 7 Əmək bazarın iştirakçıları 7.2. Əmək bazarında işçi qüvvəsinin təklifinin və ona olan tələbin qarşılıqlı əlaqəsi İqtisadi fəal əhali Əmək bazarı работодатели İşəgötürən Muzdlu işçilər Fərdi əmək fəaliyyəti ilə məşğul olan şəxslər İş qüvvəsinin qiyməti İş qüvvəsinə tələbat Məşğulluq. ş qüvvəsinin defisiti ya da işsizlik İş qüvvəsinin təklifi Vasitəçi təşkilatlar Dövlət hakimiyyət orqanları İşəgötürənlərin birliyi Sosial tərəfdaşlıq sistemi Muzdla işləyənləyin birliyi (həmkarlar ittifaqı) 237 Əmək bazarında tələb və təklifə təsir edən amillərin tədqiqinin mühüm əhəmiyyəti var. Bu amillərin sırasında yalnız iş qüvvəsinin qiyməti deyil, işəgötürən firmanın məhsuluna olan tələbat, istehsalın həcmi, texnikanın tədbiqi dərəcəsi, məşğulluğun artması və azalmasına təsir edən sair amillər də nəzərə alınmalıdır. İş qüvvəsinin təklifi müəyyən vaxt ərzində müəyyən qiymətə alına biləcək əməyin kəmiyyətidir. İş qüvvəsinin təklifi muzdla iş axtaran əmək qabiliyyətli əhalinin sayını, tərkibini və strukturunu (cins, təhsil, peşə, ixtisas) səciyyələndirir. Başqa sözlə, iş qüvvəsinin təklifini ödənişli əmək fəaliyyətilə məşğul olmağa hazır olan işsiz əhali təşkil edir, hansına ki, aşağıdakı kateqoriyalar aiddir: 1) əmək fəaliyyətilə məşğul olmayan iş axtaranlar; 2) məşğul, lakin iş yerlərini dəyişmək arzusunda olanlar; 3) işdən və yaxud təhsildən kənar, asudə vaxtdan əlavə işləmək arzusunda olanlar. İş qüvvəsinin təklifini müəyyən edən göstəricilər: 1) əhalinin ümumi sayı; 2) iqtisadi fəal əhalinin payı; 3) bir işçi tərəfindən il ərzində işlənmiş saaatların orta miqdarı; 4) əməyin kəmiyyəti, keyfiyyəti və ixtisaslaşması. İşçi qüvvəsinin təklifinin artmasına təsir edən amillərin sırasına daxildir: - əmək ehtiyatlarının sayını müəyyən edən demoqrafik amillər; - əmək ehtiyatlarına daxil olan müxtəlif demoqrafik və etnik qrupların 238 iqtisadi fəallıq səviyyəsi; - əmək qabiliyyətli əhalinin immiqrasiyası; - məşğuliyyət növünün dəyişilməsində mobillik. İşçi qüvvəsinə tələb iqtisadiyyatın tələbatına müvafiq olaraq mal və xidmətlərin istehsalı üçün işəgötürənlərin zəruri sayda işçilərə olan tələbatından ibarətdir. İşçi qüvvəsinə tələbat bərabər şərait daxilində ictimai əmək bölgüsü, konkret iş yerləri ilə müəyyən edilir. İşçi qüvvəsinə tələbatın strukturuna daxildir: yüksək ixtisaslı işçi qüvvəsinə, orta ixtisas səviyyəli işçi qüvvəsinə, aşağı ixtisas səviyyəli işçi qüvvəsinə, ixtisassız işçi qüvvəsinə tələbat. Tələbatda həm kəmiyyət və həm də keyfiyyət tərəfləri nəzərə alınmalıdır. İşçi qüvvəsinə olan tələbata təsir edən amilləri aşağıdakı kimi göstərmək olar: - işçilərin istehsal etdiyi əmtəə və xidmətlərə olan tələbatın həcmi, çünki işçi qüvvəsinə olan tələbat nemətlərə olan tələbatın əsasında formalaşır; - əmək haqqının səviyyəsi; - istehsal prosesində texniki vasitələrin və işçi qüvvəsinin bir-birini əvəz etmə dərəcəsi; - iqtisadi siklin fazası: yüksəliş fazasında işçi qüvvəsinə tələb artır, enmə fazasında - azalır; - ETT və s. İşçi qüvvəsinə tələbat əmək bazarının konyunkturasının mürəkkəb, dəyişkən səciyyəsidir, hansının ki, hərəkəti aşağıdakı amillərlə müəyyən olunur: Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|