niyyətlərin dialoqu” adı altında 2000-ci ilədək olan dövr üçün
həyata keçirilməsini qarşıya qoyan proqram hazırlamnışdır. Proq-
ramda Avrasiyanın 30-dan çox ölkəsinin elmi, mədəni və ictimai
fəaliyyətinin əlaqələndirilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Həmin pro
qram çərçivəsində böyük beynəlxalq ekspedisiya təşkil edilmiş,
ekspedisiya iştirakçılan “Tarixi Ipək yolu” xətti ilə Mərkəzi Asiya
ölkələrində, Çində, Monqolustanda, Qazaxıstanda, Azərbaycanda
həmçinin Knmda və Ukraynada olmuşlar (180, 6.05.2000). Bu
dövrdə “Böyük İpək yolu”nun ayn-ayn problemlərinin tədqiq
edilməsi ilə bağlı bir sıra beynəlxalq seminarlar keçirilmiş, bu
seminarlarda “Böyük İpək yolunun ümumi problemləri”
(Moskva-1989), “Qədim dövrdə və Orta əsrlərdə Mərkəzi
Asiyada Böyük İpək yolunun meydana gəlməsi və inkişafı”
(Səmərqənd-1990), “Böyük Ipək yolu xətlərində şəhərlər və kar-
vansaraylar” (Urgənc-1991), “Şərqi Avropa çöllərinin Şərqlə
Qərbin qarşılıqlı əlaqələrində yeri” (Donetsk-1992), “Böyük
İpək yolu xətlərində Nomadlann rolu” adlı elmi məruzələr
dinlənilmişdir (Ulanbator-1992) (180,6.05.2000).
“İpək yolu”nun bərpası prosesində yeni mərhələ 1990-cı ilin
sentyabnnda Vladivastokda keçirilən “Asiya Sakit okean regionu:
dialoq, təhlükəsizlik, əməkdaşlıq” adlı beynəlxalq konfrans olmuş-
dur. Konfratısda Transavrasiya magistralınm yenidən yaradılması
ideyası ilə Gürcüstan Prezidenti Eduard Şevardnadze çm ş etmiş,
sonralar Avropa Birliyinin iqamətgahında görüşlər olmuş, bu
ideya müzakirə obyektinə çevrilmiş, onu ekspert layihə işləmə
mərhələsinə keçirmişlər (126, 1998, №4, s.16). 1991-ci ilin iyu-
nun 15-də Avropa Birliyinin 2157 saylı qəran ilə “Tasis” proqramı
təsis olmmıuşdu. Qərarda göstərilirdi ki, Avropa İttifaqı özünün
1990-cı ildə Dublində və Romada keçirilmiş iclaslannda Sovetlər
İttifaqı rəhbərliyinin iqtisadiyyatın canlamnasına yönəlmiş niyyə-
tini dəstəklədiyini bəyan etmişdir. Bu məqsədlə qərara almmışdır
ki, mümkün qədər qısa müddətdə dövlət və özəl bölmələrin
idarə edilməsi üzrə kadr hazırlığı, maliyyə xidmətləri və energe-
tika sahələrinə texniki yardım göstərilsin (155,2001, №1, s.4).
SSRİ-nin süqutu ilə əlaqədar 1992-ci ildə “Tasis” proqramına
düzəlişlər edildi və keçmiş SSRİ respublikalanndatı Baltikyanı
respublikalar istisna olmaqla, 12 yeni müstəqil dövlət Avropa
Birliyi ilə ahəngdar və möhkəm siyasi, iqtisadi əlaqələr qurub
inkişaf etdirmək haqqmda həmin ilin fevralında “razılıq proto-
kolu” imzaladı. “Tasis” layihələrinin vahid mərkəz tərəfindən
əlaqələndirilməsi, tənzimlənməsi və Avropa BMiyinin texniki
yardımının səmərəliliyini təmin etmək məqsədilə Bakıda Avropa
Birliyinin texniki yardım üzrə Koordinasiya bürosu yaradıldı
(155,2001, №1, s.4). “Tasis” layihələri üzrə 1992-ci ildən 2000-ci
ilə qədər olan müddətdə Avropa Birliyi tərəfindən respublikamıza
80,5 mln avro vəsait aynlmışdır (155, 2001, №1, s.5). 1992-
1999-cu illər ərzində dövlətlərarası proqramlar çərçivəsində qəbul
olmmıuş 174 layihədən 119-da Azərbaycan Respublikası iştirak
etmişdir (155, 2001, №1, s.6). Ümumiyyətlə, 1991-1999-cu
illərdə Avropa Birliyi MDB ölkələrində sabit bazar iqtisadiyya-
tının, hüquqi dövlətin qurulması, idarəetmə sistemində islahat-
ların keçirilməsi üçün 4 mlrd avro həcmində yardım etmişdir
(206, 217). Ayrılan vəsaitlərin bilavasitə 26 %-i isə nəqliyyat,
kommunikasiya, energetika və kənd təsərrüfatının inkişafı üçün
nəzərdə tutulmuşdur (206, 217). “Tasis” proqramı çərçivəsində
2000-2006-cı illərdə isə layihələrin maliyyələşdirilməsi üçün
daha 3 mlrd avro aynlmışdır (206, 217).
Azərbaycan Respublikası lap başlanğıcdan TRASEKA proq-
ramına fəal qoşulmuş və bu layihələrin reallaşdınlmasında yaxın-
dan iştirak etmişdir. “Tarixi Ipək yolu”nun bərpası və inkişaf
etdirilməsində respublika rəhbərliyinin əsas məqsədləri aşağı-
dakılardan ibarət olmuşdur:
1.Bölgədə yerləşən ölkələrin ticarət-iqtisadi əlaqələrinin
inkişaf etdirilməsi;
2.Nəqliyyat əlaqələrinin inkişaf etdirilməsi, yük və səmişin-
lərin beynəlxalq daşmmasının həyata keçirilməsi;
3.Tranzit daşımalan üçün əlverişli şəraitin yaradılması;
4.
Yükdaşıma müddətlərinin qısaldılması;
5.Nəqliyyat sahəsində müvafiq siyasətin hazırlanması;
6.
Daşıma tariflərinə və vergilərə xüsusi güzəştlərin edilməsi;
7.Nəqliyyatm müxtəlif növləri arasındakı əlaqələrin koordi
nasiya edilməsi;
8.Yük və səmişin daşımalan üzrə beynəlxalq
у э
daxili
tariflər sahəsində uyğunlaşdırılmış siyasətin həyata keçirilməsi;
9.
Çoxmodallı (birləşmiş) yükdaşımanın təşkil olunması üzrə
uyğunlaşdınlmış fəaliyyət proqramının işlənib hazırlanması (96).
Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanın əlverişli coğrafi
şəraitdə yerləşməsi, respublikada bütün nəqliyyat vasitələrinin
və əsas yollann (hava, dəmir yolu, dəniz və avtomobil) yaxşı
inkişaf etməsini nəzərə alaraq onun “Böyük Ipək yolu”nun bər-
pasında mühüm rol oynamasım TRASEKA proqramı iştirakçı-
ları etiraf etmişlər.
TRASEKA proqrammın həyata keçirilməsi prosesində işçi
qruplan iclaslannm, beynəlxalq konfransların, seminarlann, sər-
gilərin də mühüm rolu olmuşdur. Nəqliyyat dəhlizinin təsis
olunduğu beynəlxalq Bakı konfransına qədər TRASEKA proq-
ramı işçi qrupunun 5 görüşü olmuşdur. TRASEKA işçi qrupu-
nun ilk toplantısı 1995-ci ilin may ayının 19-20-də Alma-Atada
olmuşdur. Görüşdə avtomobil, dəmir yolu, dəniz nəqliyyatı və
ticarət üzrə işçi qruplan tərəfindən təqdim olunan layihələr
nəzərdən keçirilmiş, ilkin təklifbrdən 16 layihə təsdiq edilmiş,
8 iştirakçı dövlətin nümayəndələri tərəfindən bəyənilmiş, 15 mln
ekyu dəyərində olan müqaviləbr bağlanmış və onlar 1995-ci ilin
payızından həyata keçirilməyə başlanmışdır (126,1998, №4, s.87).
İşçi qrupunun ikinci yığıncağı 1995-ci il oktyabr ayının
27-28-də Vyana şəhərində keçirilmişdir. Görüşdə nəqliyyat və
ticarət əlaqəbrinin genişbnməsinin müvafiq surətdə iqtisadi
sabitliyin möhkəmbnməsində əsas vasitə olduğu qeyd olunmuş
və bu baxımdan TRASEKA proqramının məqsədi açıqlanmışdır.
Nümayəndə heyətləri irəli sürülən təklifləri və təqdim olunmuş
nəqliyyat marşrutlarmı müzakirə edərək, bu təklifbrin gələcək iş
planlarınm həyata keçirilməsində əsas vasitə olması barədə
razılığa gəlmişlər (126,1998, №1, s.87).
TRASEKA layihəsi üzrə işçi qrupunun üçüncü görüşü 1996-cı
il mart ayının 27-28-də Venesiya şəhərində keçirilmişdir. Görüşdə
əwəlki toplantılarda irəli sürülmüş təklifbr əsasında tərtib edil-
miş 16 layihə müzakirə edilərək bəyənilmiş, eyni zamanda
10 növbəti layihə üzrə bir sıra təkliflər verilmişdir. Yığıncaqda
Yüklə Dostları ilə paylaş: |