Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu
Yüklə 4,24 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- __________________________________ Nübar Həkimova
- Nübar Həkimova
- Qırmızı tut
__________________________________ Nübar Həkimova 177 qələvi müvazinətinin normal saxlanılmasına kömək edirlər. Üzüm bağırsaqda və qaraciyərdə toplanan zəhərli mad- dələri zərərsizləşdirir, qanda sidik cövhərini azaldır və orqanizmdə duzların toplanmasına mane olur. Üzümdə olan çaxır turşusu insan orqanizminin həyat fəaliyyəti üçün çox mühüm məhsullardan biridir. Ona görə də üzümdən və onun şirəsindən bir sıra xəs- təliklərin müalicəsində: poliartridlərdə, ürək, mədə, böyrək xəstəliklərində, qan azlığında, maddələr mübadiləsinin po- zulmasında, vərəmin ilk mərhələlərində, həmçinin kömək- edici maddə kimi xroniki bronxitin, plevritin, bronxid asma- sının və s. başqa xəstəliklərin müalicəsində istifadə olunur. Üzümün tərkibinin 70-80%-ni su təşkil edir. Üzüm suyu «Borjomi» və qələvi xüsusiyyətli mədən sularından geri qalmır, hətta onlardan bir qədər üstün sayılır. Üzüm və üzüm şirəsinin uşaqların qidasında əhəmiyyəti böyükdür. Əbəs deyil ki, üzüm şirəsini məcazi mənada tərkibində piy və zülal olduğu üçün «bitki südü» adlandırırlar. Həkimlər üzüm şirəsindən qan, ürək-damar, böyrək və qara ciyər xəstəliklərinin müalicəsində geniş istifadə edirlər. Üzüm şirəsi bəlğəmgətirici təsirə malikdir. Ondan tənəffüs yolları xəstəliklərində də geniş istifadə edilir. Üzüm şirəsi qırmızı qan kürəciklərinin çoxalmasına, hemoqlobinin artmasına və s. təsir göstərir. Gün ərzində yalnız üzümlə qidalanmaq yaxşı nəticə vermir. Çünki gündəlik qidanın tərkibində şəkərdən başqa zülallar, yağlar və b. çoxlu qida maddələri də olmalıdır. Üzüm şirəsinin təyin edilmiş vaxtda qəbul edilməsi orqa- nizm üçün xüsusi əhəmiyyətə malikdir. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Nübar Həkimova ___________________________________ 178 Nar Nar meyvələrinin tərkibinə daxil olan maddələrin miq- darı onun sortundan, yetişdirildiyi iqlim şəraitindən və bağ- larda həyata keçirilən aqrotexniki tədbirlərin keyfiyyətindən asılıdır. Nar şirəsinin tərkibində 76-78% su, 14-21 % şəkər, 3%-dək yağ, 3-4 % turşu, 1,5% protein olur. Normal böyümüş meyvələrdən 75% şirə alınır. Nar bir sıra meyvə bitkilərindən fərqlənərək uzun müddət çiçəkləyir. Bu bitkinin çiçəklənməsi may ayından başlayaraq avqust ayının axırınadək davam edir. May ayında açılmış çiçəklərdən əmələ gəlmiş meyvələrdə şəkər çox, turşu az, iyun-iyul aylarında açılmış çiçəklərdən əmələ gəlmiş meyvələrdə isə şəkər az, turşu çox olur. Narın sortlarından asılı olaraq ondan alınmış şirənin tərkibində 4,4%-dən 21% -dək şəkər, 0,2%-dən 4%-dək tur- şu olur. Cır narın şirəsində 3,2%-dək şəkər, 14%-dək limon turşusu olur. Azərbaycanda turş narın şirəsindən “narşərab” adlanan qatı şirə hazırlanır ki, bu da ədviyyə kimi ətdən və balıqdan hazırlanmış müxtəlif yağlı yeməklərdə işlədilir. Narın meyvələrindən alınmış şirə müxtəlif qənnadı mə- mulatlarını rəngləmək, spirtsiz içkilər və qazlı sular hazır- lamaq üçün istifadə edilir. Narın meyvələrindən yüksək key- fiyyətli, çəhrayı, tünd albalı, təbii şirələr hazırlayırlar. Nar şirəsi orqanizmin susuzluğunu yatırır. Narın şirəsindən və toxumlarından alınan yağdan kosmetikada geniş istifadə edilir. Nar qabığının müalicə əhəmiyyəti onun tərkibinə daxil olan alkoloidlə bağlıdır. Axır vaxtlarda narın PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com __________________________________ Nübar Həkimova 179 yarpaqlarında da alkoloidin olması müəyyən edilmişdir. Xalq təbabətində yaranı sağaltmaq üçün nar meyvə- sinin qurudulmuş qabığını narın döyüb yaraya səpirlər ki, bunun da nəticəsində yara sağalır. Yaranı qabığın tərki- bindəki aşı maddəsi sağaldır. Qədim vaxtlarda nar şirəsini qaynadıb bal ilə qarışdıraraq, ondan burunda əməl gələn polip və habelə babasil xəstəliyinin müalicəsində istifadə edirlər. Narın meyvəsinin qabığında 56,2% su, 28,4% büzüş- dürücü (aşı) maddə var. Şirin meyvələrinin qabığında aşı maddələri az, turş narlarda isə çoxdur. Narın meyvə, kök, gövdə və oynaqlarının qabığında büzüşdürücü və rəngverici maddələr var. Nar şirəsi iştah artırır, müxtəlif yeməklərin asan həzm olunmasına kömək edir. Tut Tutun respublikamızın ərazisində 3 növü yayılmışdır: ağ tut, qara tut, qırmızı tut. Bunlardan Azərbaycanın ərazisində ən çox yayılanı ağ və qara tut növləridir. Azərbaycanda ağ tut yabanı halda Samur-Dəvəçi zona- sının tuqay meşələrində, Kür-Araz, Alazan-Əyriçay ova- lıqlarında yayılmışdır. Bundan əlavə Azərbaycanın əksər rayonlarında, o cümlədən Abşeronda geniş becərilir. Qara tut Azərbaycanın aran və dağətəyi rayonlarında becərilir. Qırmızı tut – Hündürlüyü 15-20 m olan ağacıdır. Qa- bığı qəhvəyi-boz, cavan budaqları isə sarımtıl-boz rəngdə olur. Yarpaqları yumurtavaridir. Yarpaq arası 5-7 sm-dir. Qırmızı tutun oduncaq hissəsi çox qiymətlidir. Özək hissəsi sarı rəngli olub, illik həlqələri aydın görünür. Qırmızı PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Yüklə 4,24 Kb. Dostları ilə paylaş:
|