Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi naxçivan böLMƏSİ

2.  NAXÇIVAN MR ƏRAZİSİNDƏ APARILMIŞ NEFT

AXTARIŞLARININ NƏTİCƏLƏRİ

Naxçıvan müldasında neft axtarışları məqsədiylə  1951- 

1955-ci illərdə 3 quyu qazılmışdır.

1  saylı  quyu  dəhnə  adlanan  sahədə  qazılmışdır. 

S.Ə.Əzizbəyovun  məlumatına  əsasən  bu  qazma  quyusu 

yuxarıdan-  aşağı:  331  m-ə  qədər  eyfel  yaşlı  orta  devon  və 

ondan  aşağıda  isə  1414  metrlik  alt  devon  çöküntülərini 

açmışdır.

Açılmış  suxuılar  kömürlü-qrafıtli  və  piritli  terrigen- 

karbonat  çöküııtüləriylə  təmsil  olunmuşdurlar.  Onlarda 

bitum  müşahidə  edilməmişdir.  Tərkibinə  görə  suxurlar 

platform mənşəlidirlər.

2  və  3  saylı  quyular  Böyük  düzdə,  eyni  kəndin 

yaxınlığında, bir-birindən 2 km aralı  qazılmışdır.

2 

saylı  quyunun dərinliyi2180 metr  olmuşdur.  Quyu 0- 

1130 m  orta  miosenin  konq-karaqan  horizontunu,  1130-1217 

m  (87m)  oliqosenin  luflarını,  1217-2180  (963  m)  triası  təmsil 

edir.

Əgər  quyu  bir  az  da  dərinə  qazılsaycı,  şübhəsiz  ki, 

məhsuldar  hesab  etdiyimiz  perm  çöküntülərini  açmış  olardı.

i

 

e 

1  '

(təxminən  10-15 m)

3 

saylı  quyunun  dərinliyi  1662  metrdir.  Bu  quyu  0- 

1398  metrədək  terrigen mənşəli  konq-karaqan  horizontunun 

molasslarım,  1398-1634  metrdə  (236  m)-  oliqosen-eoseni 

təmsil  edən  tufogen  qatı-  1634-1662  metrdə  (28  m)  trias  yaslı 

dolamitləri açmışdır.

1968- 1975-ci  illərdə  Haçarparaq  bulağının  yaxınlığın­

da Nehrəm  quyusu  adlandırılmış  və dərinliyi  3540 m  olan  IN 

saylı  quyu  qazılmışdır.  Quyu  0-860  m  konq-karaqanın  və 

860-930  m-də  tarxan  çokrakın  terrigen  çöküntülərini, 

Nehrəm  duz  qatı  ilə  birlikdə  açmışdır,  930-1330  metrdə 

oliqosen  yaşlı  vulkanitlər,  1330-1430  metrdə  üst  eosenin 

terrigen  qatı,  1430-1680  metrdə  eosenin  tuf  və  arqillitləri,

530

---

1680-  1750  m  paleosenin  qil  və  qumdaşları  qatı  açılmışdır. 

1735-2000  m  intervalda  qııyıı  qırılma  boyu  qazıldığından  üst 

təbaşirin  konyak,  kampan,  maastrixt  çöküntülərlə  təmasda 

eosen  və  paleosen  çöküntülərlə  təkrarlanırlar.  2000-2750 

metrlik  intervalda  üst  təbaşirin,  maastrixin,  kampaııın  və  üst 

konyakın  qilli  və  qumlu  əhəngdaşlarının  və  mergellərin 

sütunda  yerləşməsi,  tərtib  edilmiş  kəsilişə  və  karotaya 

əsaslanaraq  müəyyənləşdirilmişdir.  2750-  3540  metrdə  üst 

turonu  və  alt  konyakı  təmsil  edən  tolcit  mənşəli,  olivinli 

bazaltlar və  onların tufları yerləşirlər.

Quyudan  çıxarılmış  70  ədəd  nümunələr  şlamdan 

ibarətdirlər.  Bu  səbəbdən  qeyd  edilən  intervallar  tam  dəqiq 

hesab 

edilə 

bilməz, 

lakin 

onlar 

qismən 

kəsilişə 

uyğunlaşdırılmışdır.

İN  saylı  quyunun  əsas,  nəticəsi  1612-1628  metrdə 

debiti  15-17  m-Vsaat  olan  su  axınının  aşkarlanmasıdır.  Bu  su 

kollektor  xüsusiyyəti i,  üstdən  və  altdan,  ekran  rolu  oynayan, 

terrigen  süxurlarla  əhatə  olunmuş,  orta  eosen  yaşlı  tuflarda 

yerləşir.  Ordubadçayın  illik  orta  debiti  0,36  m3/saniyədir.  Bu, 

quyuda aşkarlanmış suyun debitindən  50 dəfə aşağıdır.

İN  saylı  quyu  1700  m  qədər  təmizləndikdən,  sonra 

quyudan  su  hasil  etmək  olar  və  debitə  əsaslanaraq  yeni 

quyularm  qazılma  yerləri  mütəxəssislər  tərəfindən  müəy- 

yənləşdirildikdən  sonra,  yeni  quyular  da  qazıla  bilər.  Bu 

məqsədlə  BU-2000  markalı  qazma  avadanlığı  və  su 

mancanaq dəzgahdarı alınmalıdır.

1995-2000  illərdə  Naxçıvan 

müldaşında  geofiziki

• •

tədqiqatlar  aparılmışdır.  Oncə  aparılmış  geofiziki  tədqiqat­

lardan  fərqli  olaraq,  Əlincəçay-Naxçıvançay  arası  sahədə 

miosen,  oliqosen  və  təbaşir  yaşlı  suxur  qatlarının  sərhədləri 

müəyyənləşdirilmişdir.  Oliqsen  trias  yaşlı  süxurların  tavanı 

quyularm  məlumatı  əsasında  kəsilişlərdə  əks  etdirilmişdir. 

Bitumlu 

perm, 

karbon 

qatlarının 

sərhədləri 

isə 

müəyyənləşdirilmişdir. 

Bu 

səbəbdənDərələyəz-Zəngəzur 

blokunun 

Qarabağlar-Pais-İlaııdağ 

xəttində 

geofiziki

531

---

tədqiqatların  kompleks  şəkildə  aparılması  vacib  hesab 

olunur.

3.NEFT VƏ QAZ AXTARIŞININ İSTİQAMƏTLƏRİ

Qərbi  Sibirin  neft  yataqlarının  açılmasında  Şimal

dəniz  yolunun  təşkili  və  təchizatı  mühüm  rol  oynamışdır.

Gəmiləri  yanacaqla  təmin  etmək  məqsədilə  Şimal  Buzlu

Okeanın  sahil  torpaqlarında  neft  və  kömür,  həmçinin  filiz

yataqlarının  xtarışı  təşkil  edilmişdir.  Norilski  mis-kobalt

• •

yatağını 

açmış 

məşhur 

geoloq 

Urvansev, 

Abşeron 

yarımadasında  olduğu  kirni,  Taymır  yarımadasında  və  Şimal 

torpaqlarında  kembri  və  silur  yaşlı  süxurlarda  bitum  və 

bitumlu  əhəngdaşları  aşkar  etmişdir.  Əhəngdaşlarından  əldə 

edilmiş  bitumda  hidrogenın  miqdarı-  12,71%,  karbonun  isə- 

75,  68%  olmuşdur.  Bu  nəticələr  əsasında  1934-cü  ildən 

başlayaraq  planlı  surətdə  Qərbi  Sibirin  şimal  dəniz  yolunu 

əhatə  edən  torpaqlarda  neft  axtarışına  başlanmış  və  nəticədə 

Peçoraçayı  hövzəsində  və  Qərbi  sibirdə  zəngin  neft  yataqları 

aşkar edilmişdir.

Naxçıvan  MR  ərazisində  də  bu  səpgidə  geoloji 

fəaliyyətə  rəvac  verilməlidir.  Geoloji  fəaliyyətin  70  itilik  son 

materiallarını  təhlil  edərkən,  bu  fəaliyyətin  nə  dərəcədə 

səmərəsiz  olmasının  şahidi  olmuşam.  Belə  ki,  Dərələyəz- 

Zəngəzur  blokunun  «Ermənistan»  hissəsində  7  iri  və  orta 

həcmli  qızıl-polimetal,  külçədan  və  mis-molibden  porfır 

yatağı  istismar  olunur.  Lakirı  geoloji  quruluşlarında  fərq 

olmayan  blokun  Nax.MR  ərazisində  bu  gün  istismara  cəlb 

ediləcək 

sənaye 

əhəmiyyətli 

filiz 

yatağı 

istismara 

verilməmişdir.  2  damar  tipli  kvars-molibden  yataqlarının 

ehtiyatları  isə  tükənmişdir.  Lakin  bundan xəbərsiz Nax  GKE 

rəisi  Əli  Vəliyev  simpoziuma  təqdim  etdiyi  braşurada, 

ehtiyatları  tükənmiş  yataqlar  da  daxil  olmaqla  14  filiz 

yatağının  istismara  hazır  olması  haqda  yalançı  məlumat

532

---