69
dakı hədisinə əsaslandırmışdır. Rəsul-Əkrəm həzrətləri buyurmuşdur
ki, hər doğulan insan üns, məhəbbət, mərifət kimi fitrət əsliyası üzrə
doğulur. Sonra ata və ana onu hər dinə istəyirsə çöndərə bilər. Buna
görə də Hacı Ruhullanın fikrincə, ilk və dini tərbiyə anadan olmalıdır.
O, insanları vəhşi heyvanlar halına döndərməkdə elmsiz, tərbiyəsiz
anaları günahlandırmış və bu fikrini onunla əsaslandırmışdır ki, uşaq-
ların analarından eşitdikləri xürafat, biədəbanə hekayələr, qaranlıq
fikirlər safürəkli, pak və vicdanlı balaların tərbiyəsini pozmuş olur.
Məqalə müəllifi qadınlarımıza uşaqlara xoş əməllərdən, insaniyyət-
dən, məhəbbətdən, xeyirxahlıqdan danışmağı məsləhət görmüşdür.
***
Kitabda publisist-jurnalist Sənətulla İbrahimovun [1, s. 158-160],
görkəmli ədib və dramaturq Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin [1, s.162-
164] yazıları da verilmişdir. Dramaturq Molla Ruhullanı zülmət içində
millətin əlinə düşən bir nur kimi qiymətləndirmiş və o nuru qoruya
bilməməyə görə ürəkağrısı ilə heyifsilənmişdir. Molla Ruhullanın
qətlə yetirilməsilə əlaqədar olaraq Şəkidən Axund Mirzə Fərəcullah
Pişnamazzadənin göndərdiyi başsağlığı məktubunda bu gözlənilməz
xəbərin Şəkinin müsəlmanlarına pis təsir etdiyini, qəlbləri son dərəcə
dağdar elədiyini, Şəki ruhanilərinin bu xəbərdən fövqəladə dərəcədə
kədərlənərək böyük “Cameyi-məscidində” “cənnətməkanın istirahət
ruhu üçün dua və niyaz edib, mərhumun oğlu və ailəsinə və o cüm-
lədən bütün millətə başsağlığı” verdiyini yazmışdır [1, s. 170].
Kitabda verilmiş yazılardan böyük ziyalı və publisist, ictimai
xadim Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin Hacı Axund Molla Ruhullaya
həsr etdiyi “Xatirət xəzinəm” başlığı ilə dərc olunmuş xatirəsi də
böyük maraq doğurur [1, s. 176-180].
M.Ə.Rəsulzadə həmyerlisi Molla Ruhullanın qətlini vətəndən
uzaqda olarkən eşitmiş və hadisə zamanı Bakıda olmadığından və
buna görə mərhumun ailəsinə və Bakı ürəfasına bu müsibət müna-
sibətilə başsağlığı vermək imkanı olmadığından təəssüflənmiş, dostu
Məhəmmədsadığa (mərhumun oğlu – R.S.) təziyənamə yazmış, bu-
nunla da mərhumun ailəsinin kədərini bölüşməklə insanlıq vəzifəsini
yerinə yetirdiyini qeyd etmişdir.
Molla Ruhullanın qətlə yetirilməsi münasibətilə Mircəfər Seyid-
zadənin, Əliabbas Müznibin, Abdulla Şaiqin, Əli Razi Şamçızadənin,
Acizin, Çakərin, Əlisəttarın və başqalarının şeirləri də kitabda veril-
mişdir.
70
ƏDƏBİYYAT
1.
Şəhid-mərhum fazil əlhac Molla Ruhulla Axundun əhvalatına dair məc-
muədir. Bakı, “Kaspi” mətbəəsi, 1913.
2.
Mirəhmədov Ə., Axundov M. Azərbaycan jurnalistləri və naşirləri. Bakı,
2013.
3.
Zeynalzadə A. Jurnalistləri niyə həbs etdilər. Azərbaycan mətbuat tarixinin
antologiyası, 2-ci cild. Bakı, 2011.
4.
Halımıza dair. “İrşad”, 1906, № 126, 130, 134; 1907, № 22.
5.
Bizdə maarifə təbii pərdələr. “Yeni həqiqət”, 1911, № 23, 26, 29.
6.
Molla Nəsrəddin. 1912, 20 yanvar, № 3.
Rauf Sadikhov
HAJI AKHUND MOLLA RUHULLA:
THE GLANCE TO HIS LIFE AND PUBLICISTIC ACTIVITY
Summary
In the article is researched the life, educational and publicistic activity of Haji
Akhund Molla Ruhulla Mammadzade who studied religion in Iran at the beginning
of XX centuries. The main object of the research is the book of “Journal on the story
of the late Haji Molla Ruhulla Akhund” published in 1913 and his articles published
in periodicals. In the article the investigation of the life and publicistic activity of
Haji Akhund Molla Ruhulla Mammadzade is scientific innovation of the research.
Рауф Садыхов
ГАДЖИ АХУНД МОЛЛА РУХУЛЛА: ВЗГЛЯД НА ЖИЗНЬ И
ПУБЛИЦИСТИЧЕСКУЮ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ
Резюме
В статье освещается пройденный путь, просветительская и публи-
цистическая деятельность получившего в начале ХХ века в Иране блестящее
религиозное образование Гаджи Ахунда Молла Рухулла Мохаммедзаде.
Основной объект исследования изданный в 1913 году сборник и статьи,
опубликованные в периодической печати. Новизну исследования составляют
впервые привлечённые к изучению жизнь и публицистическая деятельность
Гаджи Ахунда Молла Рухулла Мохаммедзаде.
71
AZƏRBAYCAN MİLLİ ELMLƏR AKADEMİYASI
“ƏDƏBİYYAT MƏCMUƏSİ”
NİZAMİ adına ƏDƏBİYYAT İNSTİTUTUNUN
ELMİ ƏSƏRLƏRİ
2017, № 1
Вафа ГАДЖИЕВА
Доктор философии по филологии
Института литературы имени Низами
haciyeva_vafa@mail.ru
КОРАН И «СОКРОВИЩНИЦА ТАЙН»
НИЗАМИ ГЯНДЖЕВИ
Açar sözlər: Quran, Nizami Gəncəvi, “Sirlər xəzinəsi”, iqtibas
Key words: the Koran, Nizami Ganjavi, “Treasury of Mysteries”, quotation
Ключевые слова: Коран, Низами Гянджеви, «Сокровищница тайн»,
иктибас
Объектом данного исследования является вступительная
часть поэмы «Сокровищница тайн» великого азербайджанского
поэта и философа Низами Гянджеви (XII в.), оставившего, как
известно, после себя богатое поэтическое наследие. В этой ввод-
ной части, как правило, содержится славословие Творца и его
пророка Мухаммеда: поэт посвятил отдельный раздел воспе-
ванию единобожия («тоухид»), Единства Творца.
Определив место первой поэмы-маснави «Махзан ал-асрар»
в творчестве Низами Гянджеви , проф. Рустам Алиев отмечал, что
«Поэма «Сокровищница тайн» («Махзан ал-асрар») занимает
особое место в бессмертной «Пятерице». Будучи первой из поэм
Низами, она отличается от его последующих эпических произве-
дений, прежде всего своей структурой, композицией и дидакти-
ческой формой, избранной для выражения мыслей автора» [1,
с.6].
Исследователи многогранного поэтического наследия поэта
всесторонне изложили очерк его жизни и литературной деятель-
ности. К числу таких авторов можно отнести известных востоко-
ведов, авторов многочисленных изысканий [2].
Уже в 90-е годы XX века азербайджанский востоковед
Dostları ilə paylaş: |