Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasinin akademiK Ə. HÜseynov adma

Keyfiyyət sistemi strukturuna nümunə

1. 
   Keyfiyyət üzrə təlimat
   
   1. 
      Struktur
      
   2. 
      ISO 9001 ilə əlaqə
      
   3. 
      Düzəlişlər
      

2. 
   Keyfiyyət
   
   1. 
      Konsepsiya
      
   2. 
      Terminologiya
      

3. 
   Keyfiyyət üzrə işlərin idarə edilməsi
   
   1. 
      Keyfiyyət sahəsində apanlan siyasət
      
   2. 
      Keyfiyyət sahəsində irəli sürülən vəzifələr
      
   3. 
      Keyfiyyət sistemi
      
      1. 
         Struktur
         
      2. 
         Sənədləşdirmə
         
   4. 
      Keyfiyyətin planlaşdmiması
      
   5. 
      Təşkilat
      
      1. 
         Planlar
         
      2. 
         İşlər
         
      3. 
         Keyfiyyət üzrə məsləhət
         
   6. 
      İşçi heyəti
      
      1. 
         Təlim
         

4. 
   Müxtəlif funksiyalar üzrə keyfiyyətlə bağlı aparılan işlər
   
   1. 
      Məhsulun hazırlanması
      
      1. 
         Planlaşdırma
         
      2. 
         Layihələndirməyə olan tələblər
         
      3. 
         Layihənin verilməsi
         
      4. 
         Yoxlama
         
      5. 
         Layihənin nəzərdən keçirilməsi
         
      6. 
         Səhvlərin təhlili
         
      7. 
         Təhlükəsizliyin təhlili
         
      8. 
         Testin apanlması
         
   2. 
      İstehsalın planlaşdıniması
      
      1. 
         Proseslərin yoxlanılması
         
      2. 
         İlkin nümunələr
         
      3. 
         Pilot variantlar
         
      4. 
         İstehsalat sənədləri
         
   3. 
      Tədarük
      
      1. 
         Tədarükün planlaşdıniması
         
      2. 
         Tədarük üzrə sənədlər
         
      3. 
         Keyfiyyətin birgə planlaşdıniması
         
      4. 
         Tədarükçülərin verdiyi qiymət
         
      5. 
         Tədarükçünün seçilməsi
         
      6. 
         Pilot tədarük
         
      7. 
         Təhvialmaya nəzarət
         
      8. 
         İddialara nəzarət
         
   4. 
      İstehsal
      
      1. 
         İstehsal telimatlan
         
      2. 
         İstehsal proseslərinə nəzarət
         
      3. 
         Xüsusi proseslər
         
   5. 
      Nəzarət
      
      1. 
         Nəzarətin planlaşdıniması
         
      2. 
         Sənədlərin yoxlanılması
         
      3. 
         Təhvilalmaya nəzarət
         
      4. 
         Proseslərin yoxlanılması
         
      5. 
         Yekun yoxlama
         

222

6. 
   İstehlakçı ilə qarşılıqlı münasibətlər
   
   1. 
      Bazarın öyəmilmesi
      
   2. 
      İstehlakçınm tələbləri
      
   3. 
      Müqavilənin nəzərdən keçirilməsi
      
   4. 
      Məhsula görə məsuliyyət
      
   5. 
      Zəmanətli xidmət
      
   6. 
      İstifadəçi üçün təlimat
      
   7. 
      İddialara nəzarət
      
   8. 
      İstehlakçıya verilən mallar
      
7. 
   İdarəetmə, saxlama, qablaşdırma və çatdırma
   
   1. 
      İdarəetmə
      
   2. 
      Saxlama
      
   3. 
      Qablaşdırma
      
   4. 
      Çatdırma
      
8. 
   Müqavilə üzrə iş
   
   1. 
      Planlaşdırma və layihəyə nəzarət
      
   2. 
      Layihələndirmə
      
   3. 
      Tədarük
      
   4. 
      Quraşdırma
      
   5. 
      Test yoxlamalan
      
   6. 
      İşəsalma
      
   7. 
      Proqramm təminatı
      
9. 
   Xidmət göstərilməsi
   

5. 
   Keyfiyyətə dəstək və onun təkmilləşdirilməsi
   
   1. 
      Keyfiyyət auditi
      
      1. 
         İstehsal məhsullan
         
      2. 
         Quraşdınimış avadanlıqlar
         
      3. 
         Keyfiyyət sistemi 5.2, Məlumat sistemi
         

1. 
   Aşağı keyfiyyətə görə çəkilən xərclər
   
2. 
   Keyfiyyət üzrə məlumat (istehsal)
   
3. 
   Keyfiyyət üzrə məlumat (quraşdırma)
   
4. 
   Keyfiyyət üzrə məlumat (istifadə)
   

3. 
   Aşağı keyfiyyətə görə meydana çıxan qüsurlar
   
4. 
   Düzəlişlərin apaniması üzrə götürülən ölçülər
   
5. 
   Keyfiyyətin yaxşılaşdıniması
   

6. 
   Yardımçı vasitələr
   
   1. 
      Eyniləşdirmə
      
      1. 
         Yoxlama
         
   2. 
      Keyfiyyət tələblərini əks etdirən sənədlər
      
      1. 
         Tələblərin məzmunu
         
      2. 
         Məhsulun təsviri
         
      3. 
         Qüsurlann təsnifatı
         
      4. 
         Düzəlişlərin apanima proseduru
         
   3. 
      Keyfiyyət üzrə sənədlər
      
      1. 
         Siyahı
         
      2. 
         Təsdiq
         
      3. 
         Dəyişdirmə
         
      4. 
         Saxlama
         
   4. 
      Qiymətləndirmə və testləşdirmə texnologiyası
      
      1. 
         Qiymətləndirmə və testləşdirmə texnologiyası
         
      2. 
         Avadanlıqlann qiymətləndirilməsi və test- ləşdirilməsi
         
      3. 
         Yoxlama
         
   5. 
      Statistik metodlar
      
      1. 
         Statistik qiymətləndirmə
         
      2. 
         Nəzarət sənədləri
         

6 5.3. Planlaşdırma modelləri

224

3. Keyfiyyət üzrə işin təşkili

Adı: Keyfiyyətə nəzarət şöbəsi

Fəaliyyəti: Layihə

İşin təşkili: Hesabatlar birbaşa istehsal şöbəsinin müdirinə təqdim edilir.

Hesabat aşağıdakı hissələrdən ibarətdir:

1. 
   Yoxlamanın planlaşdıniması
   
2. 
   Qiymətləndirmə
   
3. 
   İlkin yoxlama
   
4. 
   Yekun yoxlama
   

Cavabdehlik: Keyfiyyət sahəsində aparılan siyasətə uyğun olaraq istehsal olunan məhsullann keyfiyyət tələblərinə və layihə üzrə keyfiyyət sahəsində xərclərin optimal dəyərinə nail olmaq baxımından təmin edilməsi.

Vəzifələr:

• 
  Keyfiyyət tələblərini ödəyən məhsullann və yalnız bu məhsulların layihənin nəticəsi olmasına təminat verilməsi.
  
• 
  Alınmış mal və məhsullar, lazımi sənədlərin hazırlanması və avadanlığm alınması üzrə işlərin sahmana salınması ilə bağlı keyfiyyət yoxlamalarmm planlaş- dınlması və hazırlanması.
  
• 
  Keyfiyyət tələblərinə cavab verməyən mallann layihədən irəli gələn maraqlara uyğun olaraq işlənməsini təmin etmək-
  
• 
  Tam layihə çərçivəsində keyfiyyətlə bağlı problemlərin həllinə nəzarət.
  
• 
  Testləşdirmə və yoxlama işlərinin apaniması üçün lazımi avadanlıqlann təmin edilməsi.
  

225

Yoxlama işlərinin apaniması üçün lazımi işçi heyətinin mövcudluğu.

Layihə çərçivəsində keyfiyyət üzrə keçirilən iclaslarda iştirak etmək.

226

GIRIS

Layihələrin idarə edilməsi metodologiyası

İdarəetmə nəzəriyyəsi həmişə təcrübələrin nəticələrinə əsaslanan prinsiplərin formalaşması bazasında inkişaf etdirilmişdir. Son zamanlar isə idarəetmə nəzəriyyəsi digər elmlər- don alınmış metodologiyalar əsasında qurulur və inkişaf etdiri- lir.

Bütün digər proseslər kimi layihələrin idarə edilməsi prosesi də bir çox xüsusi mərhələlərdən ibarətdir: istehsalat, toşkiletme, idarəetmə, rəhbərlik, fəaliyyət, inkişaf, tamamlama. Bu mərhələlərin hər birində ehtiyatlar mənimsənilir, işlər bir-birini əvəz edir və layihə idarə olunur. Bu mərhələlərin hər birini tamamladıqca müəyyən təcrübə toplanılır, yəni biliklər bazası formalaşır.

Layihələrin uğurla başa çatdmlmasmda biliklər bazasının böyük əhəmiyyəti vardır. Layihələrin idarə edilməsi metod və vasitələrinin tətbiq edilməsi təkcə nəticənin əldə olunmasına xidmət etmir, eyni zamanda dəyərə, vaxta və ehtiyatlara qənaət edilir, risk ehtimalmı azaldır və etibarlıq səviyyəsini

artmr. Beləliklə, layihələrin idarə edilməsi layihəyə olan tələbləri yerinə yetirmək və iştirakçılann gözlədiyi nəticələri əldə etmək üçün layihənin icrasmda bilik, təcrübə, metod və vasitələrin tətbiq edilməsi deməkdir. Kompleks işlərin vaxtında və keyfiyyətlə yerinə yetirilməsi üçün şəraitin yaradılması layihələrin səmərəli idarə edilməsində əsas şərtlərdən biridir. Layihələrin müasir idarə edilməsində qabaqcıl və inkişaf etmiş institutlarm metodologiyalanndan istifadə edilir.

Layihələr aşağıdakı standart mərhələlərdan təşkil olunmuşdur:

Təhlil: Bu mərhələdə mütəxəssislər avtomatlaşdınimış obyekti dərindən öyrənirlər və sifarişçinin biznesinin xüsusiyyətlərini təhlil edirlər. Təhlil mərhələsinin nəticəsində texniki tapşır hazırlanır və razılaşdınlır. Sifarişçinin razılığma əsasən «Avtomatlaşdınimış obyekt haqqında hesabat» və «Biznes prosesinin dəyişdirilməsi üçün təkliflər» ilə bağlı sənədlər də hazırlana bilər. Texniki tapşınq müvafiq standartlar əsasında hazırlanır və sifarişçinin sistemə olan tələbləri bu sənəddə öz əksini tapır.

Layihələndirmə: Bu mərhələdə sistemin layihəsi işlənilir. Layihəyə sistemin modullan, verilənlər bazasının strukturlan, istifadəçilər üçün təlimatlar və interfeyslər daxildirlər. Layihə işlər planının tərtib edilməsində əsas sənəd hesab edilir.

İşləmə: Bu mərhələdə plana ciddi riayət etməklə işlər yerinə yetirilir. Layihənin tərkibindən və sifarişçinin tələbindən asılı olaraq layihə bir neçə mərhələlərə bölünə bilər. Bu metod sifarişçiyə hər bir mərhələnin nəticəsini yoxlamağa şərait yaradır və ümumiyyətlə, monitorinq prosesini yüngülləşdirir. Layihənin mərhələlərə parçalanması onun hissə-hissə tətbiq edilməsinə xidmət edir.

Tətbiqetmə: Tetbiqetmə prosesində sistemin ötürülməsi, istifadəçilərin hazırlanması və sistemin smaq rejimində işləməsi nəzərdə tutulur. Adətən, tətbiqetmə prosesi üçün xüsusi plan tərtib edilir və bu plan sifarişçi ilə razılaşdınlır. Bu cür yanaşma layihənin tətbiqində risk ehtimalını azaldır.

Dəstəkləmə və inkişaf: Layihə başa çatdıqdan sonra onun dəstəklənməsi layihənin həcmindən və sifarişçinin razı- hğmdan asılıdır. Layihənin dəstəklənməsində «təcili yardım» üsulundan başlayaraq «daimi işçi» üsuluna kimi müxtəlif digər üsullar tətbiq etmək olar. Layihənin gələcəkdə inkişaf etməsi üçün sifarişçi bütün sənədlər, təlimatlar və xidməti materiallar ilə təmin edilməlidir.

Bu fəsil iki əsas paraqrafdan ibarətdir. Burada layihələrin idarə edilməsində biliklər modeli, şlüz texnologiyası və biliyin transfer edilməsi mexanizmi açıqlanmışdır. İkinci paraqrafda layihələrin idarə edilməsinin metodologiyasınm konseptual modeli açıqlanmış və izahı verilmişdir.

1.