Azərbaycan Paris Sülh Konfransında (1918-1920)
Yüklə 1,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Cümhuriyyətin Batum və
Qars əyalətləri Adlan çəkilən qəza və əyalətlərdən başqa, Azərbaycan Cümhuriyyəti Tiflis quberniyasındakı Axalsıx qəzasını, Batum, xüsusən də Qars əyalətlərini öz ərazisinə daxil etməyə haqqı olduğuna inanır. Bu ərazilərin, xüsusən də Qars ətrafındakı bölgələrin sakinləri azərbaycanlılarla eyni etnik qrupa daxildirlər, onların dini, adət- ənənələri, vərdişləri, yaşayış tərzləri və məişətləri Azərbaycanın qalan hissələri ilə tam eyniyyət təşkil edir. Bütün bunlardan sonra həmin ərazidə yaşayan müsəlmanların dəfələrlə Azərbaycan hökumətinə Qars ətrafının Cümhuriyyətin tərkibinə qatılması təklifi ilə təkidli müraciətlərini başa düşmək asandır. Türk hərbi qüvvələri ölkəni tərk etdikdən, həmin bölgələrin yerli hökumət və parlamentləri müttəfiq qoşunlar komandanının nümayəndələri tərəfindən buraxıldıqdan, ərazi qonşu respublikalar - Ermənistan (Qars) və Gürcüstan (Ərdəhan) arasında bölüşdürüldükdən sonra yerli müsəlman əhali tərəfindən edilən bu tipli müraciətlər xüsusilə güclənmişdir. Bu bölgünü özbaşınalıq sayan Azərbaycan hökuməti yerli əhalinin milli və dini hisslərini tapdalayan həmin ədalətsizliyə qarşı qətiyyətlə etiraz edir və bildirir ki, adları çəkilən ərazilərin əhalisi qonşu respublikaların hakimiyyətini tanımaqdan birmənalı şəkildə imtina etmişdir. Yuxarıda da qeyd olunduğu kimi, həmin əyalətlərinin əhalisi ərazinin Azərbaycan Cümhuriyyətinin tərkibinə qatılmasını israrla xahiş etmişlər. Bu faktlar bizim Respublikanı belə bir bəyanatla çıxış etməyə vadar edir ki, Batum və Qars əyalətlərinin, habelə Axalsıx qəzasının əhalisi öz gələcək müqəddəratlarını istədikləri şəkildə müəyyənləşdirməlidirlər. Bizim nöqteyi- nəzərimizə gəldikdə isə həmin ərazidə yeni bir müstəqil Cümhuriyyətin yaradılması məsələnin ən yaxşı həlli olar, regionun maraq və mənafeləri ilə bağlı problemləri yoluna qoyardı. İstərdik ki, məsələnin müsbət həllini tapmayacağı təqdirdə Azərbaycanın öz tələblərini dənizə çıxışı olan dövlətlərə daha təkidlə çatdırmağa xüsusi hüququ olduğu təsbit edilsin. Biz bu barədə “Azərbaycanın iqtisadi və maliyyə vəziyyəti” adlı əlavədə bəhs edəcəyik. Yerli əhalisinin istəklərinin müdafiəçisi olan Azərbaycan Cümhuriyyəti öz qonşusuna - Gürcüstan Respublikasına dostluq duyğularını bildirməklə iki dövlət arasındakı sərhəd və ərazi məsələsinin referendum yolu ilə müzakirəsi və həlli təklifini irəli sürmək istərdi. |