S Osakoda dünya turizm forumunun və dünya turizmi üzrə
nazirlərin ümumdünya konfransının turizm Bəyannaməsi (1994);
S Xidmətlər ticarəti üzrə Baş saziş (1994);
S Bioloji müxtəliflik konvensiyası (1995);
^ Mütəşəkkil seks-turizmin qarşısının alınması üzrə BMÜTT Baş
Assambleyasının XI sessiyasının Qahirə qətnaməsi (1995);
S Uşaqların kommersiya Baxımından seksual istismarına qarşı
Stokholm Bəyannaməsi (1996);
S Turizmin sosial təsiri üzrə Manila Bəyannaməsi (1997);
S Turizmin Qlobal Etik kodeksi( 1999);
Zorakı və uşaq əməyinin qadağan edilməsi, yerli xalqların
hüquqlarının qorunması, iş yerində Bərabər münasibət və ayrıseç-
kiliyə yol verilməməsinə dair Beynəlxalq Əmək Təşkilatının (BƏT)
konvensiya və tövsiyələri.
Beynəlxalq
turizmin
tənzim
olunmasında
gömrük
rəsmiyyətçiliyi üzrə BMT-nin 1954-cü ildə Nyu-Yorkda keçirilmiş
Beynəlxalq
Diplomatik
Konfransı
mühüm rol oynamışdır.
Konfransda
turistlərin
gömrük
imtiyazlarını
nizamlayan
3
Beynəlxalq sənəd qəbul edilmişdir: turistlər üçün gömrük imtiyazları
haqqında konvensiya; reklam turist sənədlərinin və materillarının
idxalı ilə Bağlı turistlər üçün gömrük imtiyazları haqqında
konvensiyaya əlavə protokol və fərdi yol nəqliyyat vasitələrinin
müvəqqəti idxalı haqqında konvensiya.
Bu rəsmi sənədlərin müddəaları 1963-cü ildə keçirilmiş
BMT-nin turizm və Beynəlxalq səyahətlər üzrə Roma konfransında
daha da inkişaf etdirilmişdir. Bu konfransda dünyanın müxtəlif
ölkələri arasında turizm əlaqələrinin inkişafına dair 100-dən artıq
məsələyə Baxılmış, eyni zamanda ölkələrin turizm sahəsində
əməkdaşlığının
prinsip
və
formaları
qısaca
ifadə
edilərək
açıqlanmışdır.
Roma konfransının məqsədi beynəlxalq turizmin Beynəlxalq
hüquq normalarına müvafiq surətdə hüquqi tənzimlənməsi üçün
tövsiyələr işləyib hazırlamaqdır.
Əcnəbi turistlərin vəziyyətinin hüquqi tənzimlənməsi məsələ
444
si miihüm əhəmiyyət kəsb edirdi. Konfransın prinsip etibarilə
mühüm qərarı turist statusunun, «turist» və «ekskursiyaçı»
anlayışlarının müəyyənləşdirilməsi olmuşdur. Turist səfərlərinin
məqsədləri qısaca və dürüst ifadə edilərək təsnif olunmuşdur ki, bu
da ölkəyə giriş və məskunlaşdığı ölkədən çıxış məsələlərinin həlli,
habelə turistlərin statistik uçotunun aparılması üçün mühüm amildir.
Roma konfransında, həmçinin dövlətlərin milli sərhədlərini
keçən xarici turistlərə, maddi baza yaradılmasına və xidmətə
\ardımın təşkili baxımından, Beynəlxalq turizmin inkişafına dövlət
yardımına münasibətdə rəsmiyyətçiliyin (pasport, viza, gömriik,
\alyuta, nəzarət, vergi, sanitar-epidemeoloji, sığorta və digər)
sadələşdirilməsi, həmçinin turistlərin olduqları ölkənin mədəni
sərvətlərindən bəhrələnməsi məsələləri nəzərdən keçirilmişdir.
Konfransda ölkələrin Beynəlxalq turizm sahəsində texniki
əməkdaşlığına mühüm diqqət yetirilmişdir. Roma konfransı Beynəl
xalq turizmin inkişafında iştirak edən dövlətlərə əcnəbi turistlərin
vəziyyətinin hüquqi tənzimlənməsi, hökumət rəsıniyyətçiliyiııin
sadələşdirilməsi, hökumətlər tərəfindən Beynəlxalq turizmin inkişafı
na yardım, habelə Beynəlxalq turizm sahəsində ölkələri texniki
əməkdaşlığına dair qətnamə və tövsiyələr təqdim etmişdir.
Konfrans tərəfindən tövsiyə olunmuşdur.
* pasport rəsmiyyətçiliyinə dair - xarici pasportların vahid şəklə
salınması və standartlaşdırılması, həmçinin onların dərəcələrə
ayrılması
(fərdi, kollektiv, uşaq) və
verilmə
prosedurunun
sadələşdirilməsi;
* viza rəsmiyyətçiliyinə dair
viza rejiminin yüngülləşdirilməsi,
vizaların qeydiyyatı və verilmə müddətinin azaldılması, vizasız
girişin tətbiqi;
* gömrük rəsmiyyətçiliyinə dair
onların xarici turistlər üçün
vahid şəklə salınması və sadələşdirilməsi;
* valyuta-nəzarət rəsmiyyətçiliyinə dair
v alyuta əldə edilməsinin
sərbəstləşdirilməsi və valyuta-nəzarət prosedurunun yüngülləş
dirilməsi (gediş-gəliş zamanı mübadilə prosedurunun sadələşdiril
məsi, valyuta çıxarılması barədə Bəyannamənin, habelə kredit
445
kartlarından istifadə prosedurunun sadələşdirilməsi).
Beynəlxalq turizmin hökumət tərəfindən müdafiə olunmasına
dair tövsiyələr:
* razılaşdırılmış turizm siyasətini işləyib hazırlamaq üçün bir neçə
ölkənin səylərinin birləşdirilməsi;
* turizm reklamı və təbliğatının həqiqətə uyğunluğu və qeyri-
təcavüzkarlığının təmin edilməsi, habelə turizm xidmətləri tədarük
çülərinə (nəqliyyat şirkətləri, yerləşdirmə vasitələri) münasibətdə
turizm agentliklərinin məsuliyyətinin təmin edilməsi;
* turizm agentliklərinin fəaliyyətini tənzimləyən qanunların tətbiqi.
Konfrans tərəfindən tövsiyə olunmuşdur:
* dövlətlərə - Beynəlxalq turizm təşkilatları ilə birlikdə əcnəbi
turistlərin hüquq və öhdəliklərini əks etdirən turizm etikasının
Beynəlxalq kodreksi, habelə onların sui-istifadələrdən müdafiəsi üzrə
tədbirlərin işlənib hazırlanması;
* hökumətlərə - nəqliyyat və yerləşdirmə sənayesinin inkişafına
kömək edən inzibati, maliyyə, vergi, gömrük tədbirləri həyata
keçirmək;
* nəqliyyat sənayesinə dair - Beynəlxalq nəqliyyat vasitələrinin
inkişafı və istifadəsinə dair dövlətlərarası saziş bağlamaq, habelə
bütün nəqliyyat növlərinin sərnişin tariflərini azaltmaq;
* yerləşdirmə sənayesinə dair - mehmanxanalar haqqında
əsasnamə qəbul etmək və yerləşdirmə vasitələrinin vahid Beynəlxalq
təsnifatını tətbiq etmək;
* Beynəlxalq turizm sahəsində dövlətlərin texniki əməkdaşlıq və
qarşılıqlı yardımına dair - informasiya, bilik və təcrübə mübadiləsi
etmək, habelə dövlətlərin, BMT orqanlarının, Beynəlxalq turizm
təşkilatlarının ikitərəfli və çoxtərəfli sazişləri əsasında məqsədli
maliyyələşdirmə mənbələrini genişləndirmək.
Konfrans tərəfindən Maliyyələşdirmə mənbələrinə dair
tövsiyə olunur: BMT-nin texniki yardımının geniş proqramı,
ikitərəfli və çoxtərəfli müqavilələr əsasında regional və subregional
sazişlər; BMT xüsusi fondu, regional və Beynəlxalq turizm
təşkilatları fondları təklif edilmişdir.
446
Roma konfransı dövlətlərə Beynəlxalq turizm sahəsində
əməkdaşlığı BMT-nin ixtisaslaşmış orqanlarının və Beynəlxalq
:urizm təşkilatlarının sazişləri və inkişaf proqramları əsasında
qurmağı, habelə Beynəlxalq konvensiya, saziş və müqavilələrə
qoşulmağı tövsiyə etmişdir. Konfrans onun tövsiyələrinin reallaşdı
rılması barədə məlumat verməyi dövlətlərə təklif etmişdir. Bununla
da dünya turizm fəaliyyətinin nizama salınmasının Beynəlxalq
mexanizmi təklif olunmuşdur.
1980-ci ildə Manilada (Filippin) keçirilmiş Ümumdiinya
turizm konfransı turizmin müasir mahiyyətini aşkar etmək, onun
dinamik və dəyişən dünyada rolunun müəyyən edilməsi və
dövlətlərin turizmin
inkişafına görə məsuliyyətinin nə/ərdən
keçirilməsi məqsədilə BMÜTT tərəfindən çağırılmışdır. Konfransda
turizmin yeni konsepsiyaları (iqtisadiyyatın gəlirli sahəsi kimi deyil,
hər şeydən əvvəl, məzuniyyətlərin keçirilmə üsulu və istirahət,
səyahət forması və insanların hər hansı məqsədlə yerdəyişməsi üsulu
kimi), onun inkişafının yeni prinsip və əsas istiqamətlərinə
baxılmışdır.
Konfrans dünya turizmi üzrə Manila Bəyannaməsini qəbul
etmişdir. Burada turizm dövlətin sosial, mədəni, təhsil və iqtisadi
həyatına təsir göstərən və humanitar xarakter daşıyan nıülıüın
fəaliyyət kimi başa düşülür. Bəyannamədə qeyd edilir ki.
vətəndaşların istirahət, məzuniyyət, səyahət azadlığı və turizm
hüquqları dövlətlərin öz vətəndaşlarından ötrü turizm iiçiin əlverişli
şərait yaratmaq imkanı və istirahəti əlçatan etmək iiçiin sosial şərait
və qanunverici baza yaratmaq öhdəliyi deməkdir. Hökumətlər
tərəfindən bütün təhsil və informasiya vasitələrinin cəlb edilməsi ilə
vətəndaşların turizmə hazırlığı haqqında məsələ ayrıca nəzərdən
keçirilir. Mədəniyyəti dərk etmək, milli şiiurıı möhkəmləndirmək,
xalqlar arasında hörmət və etimadın daha yüksək səviyyəsinə nail
olmaq üçün turizmin əhəmiyyəti qeyd edilir. Bəyan olunmuşdur ki,
praktiki
turizmdə
mənəvi
dəyərlər
maddi-texniki
dəyərləri
üstələməlidir.
Bəyannamədə daxili, sosial və gənclər turizminin inkişafına
447
Dostları ilə paylaş: |