Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVL
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
154 öldürürdü. Onlar əslində tarixən bağlı olduqları torpaqdan məh- rum olunurdular. Özbəkistanın kolxoz və sovxozları müharibə illərində dənli bitkilərin istehsalını iki dəfə artıraraq res- publikanın çörəyə olan tələbatını təmin etmişlər. 1929-cu ildən kollektivləşmənin həyata keçirilməsinə başlandı. Kollektivləşdirmə-xırda kəndli təsərrüfatlarının kol- xozlarda birləşdirilməsi Volqaboyu və Krımda da özünü göstərirdi. Burada kollektivləşmənin sürətləndirilməsi üçün komsomol yürüşünə başlanıldı. Ayrı-ayrı regionlarda xüsusi mülkiyyətdən kollektivləşməyə keçilməsinə dair göstərişlər verildi. Burada da kəndlilərin hüququ geniş miqyasda pozulur, kollektivləşdirmə demək olar ki, zor gücünə aparılırdı. Uralın və Sibirin xam və istifadəsiz torpaqlarında yeni texnika ilə təmin olunmuş iri taxılçılıq sovxozları yaradıldı. Bu sovxozlar ölkədə çörək məhsulları istehsalı və satışı ilə məşğul olmaqla yanaşı, kəndli təsərrüfatlarının kollektivləşməsinə şərait yaratdılar, kəndlilər üçün kollektiv istehsal baxımından məktəb rolunu oynadılar. Bu ərazilərdə kollektivləşmə prosesinin 1932-ci ildə ye- kunlaşdırılması nəzərdə tutulsa da, kənd təsərrüfatı texni- kasının çatışmazlığı və kəndlilərin bir hissəsinin kolxoza daxil olmaq istəməməsi bunu həyata keçirməyə imkan vermədi. Kol- lektivləşmənin ən qızğın çağında taxıl tədarükü çərçivəsində bütün taxılın alınması nəticəsində 1932-ci ilin sonlarında Aşağı və Orta Volqada, Cənubi Ural və Sibirin cənubunda aclıq baş- landı. Aclıq şüurlu surətdə hazırlanmışdı. Dövlətin kifayət qədər taxıl ehtiyatı var idi, lakin o, ixrac olunurdu. Sovet impe- riyası çərçivəsində 1932-1933-cü illərdə acından ölənlərin sayı 10 milyondan çox olmuşdu. Sosialist islahatlarının tərkib hissələrindən biri də Sovet mədəni quruculuğu idi. Mədəni quruculuqda Sovet siyasətinin mahiyyətini bolşevik rejiminə xidmət edən yeni təhsil sistemi və mədəni maarif şəbəkəsi yaratmaq, kommunizm ideologiyası ilə aşılanmış kadrlar yetişdirmək təşkil edirdi. Sosialist ideolo- 155 giyasına, sovet quruluşuna sadiq olan, onu irəli aparan yeni ziyalı ordusunun formalaşdırılması mədəni quruculuğun ən zəruri vəzifələrindən biri idi. Ziyalı kadrların hazırlanmasında ali təhsil müəssisələri mühüm rol oynamışdılar. SSR -də 1932-ci ilin sonlarından etibarən həyata keçirilən pasportlaşma sistemi bəzi bölgələr əsasən sərhəd rayonları istisna olmaqla, kəndlilərə tətbiq edilməmişdi. Kəndlilərə pas- port verilmirdi və bunun da nəticəsində onlar bir yerdən başqa yerə getmək hüququndan məhrum olurdular. Xalq arasında bu qərarı “bolşeviklərin ikinci təhkimçilik hüququ” adlandırırdılar. 1930-cu ildən 1953-cü ilədək davam edən repressiyalar nə- ticəsində praktiki olaraq bütün müsəlman ruhaniləri, milli ziyalı təbəqəsinin əsas hissəsi sıradan çıxarıldı. Təsadüfi deyil ki, repressiyalara məruz qalanlar içərisində “düşmən casusu”, “panislamist”, “pantürkist” adlandırılanlar üstünlük təşkil edir- dilər. Bütün SSR -də aparılan bu siyasət türk xalqlarını məhv etmək, onların dilini əllərindən almaq, tarixi köklərindən ayır- maq, onları çoxəsrlik qədim tarixindən məhrum etməyə hesab- lanmışdı. Partiya orqanlarından yerli kadrlar çıxarılır, müxtəlif böhtanlarla həbs olunurdular. Onları əsasən rus məmurları əvəz edir və beləliklə, yerli əhali idarəçilikdən kənarlaşdırılırdı. Bu da türk xalqları yaşayan bölgələrdə Mərkəzə oxşar totalitar- avtoritar rejimin formalaşmasına səbəb oldu. 2. kinci Dünya müharibəsi və türk xalqları kinci dünya müharibəsi imperialist ölkələrinin qeyri-bə- rabər inkişafı və onlar arasında ziddiyyətlərin dərinləşməsi nəticəsində baş verdi. Müharibə əsasən Almaniya, taliya və Yaponiyanın hakim dairələri tərəfindən hazırlanmışdı. Alma- niya, taliya və Yaponiya hərbi blokunun fikrincə birinci dünya müharibəsi nəticəsində onların mənafeləri zərər çəkib və artıq dünyanın yenidən bölüşdürülməsi vaxtı çatmışdır. ABŞ, ngiltərə və Fransanın dünya bazarında ağalığı alman bloku 156 ölkələri tərəfindən qısqanclıqla qarşılanırdı. stər iqtisadi, istərsə də hərbi mənafelərin toqquşması Almaniya və onun tərəfdarlarını digər bloka qarşı sıx birləşməyə məcbur edirdi. 1 sentyabr 1939-cu ildə Hitler Almaniyası Polşaya hücum etdi. 3 sentyabrda ngiltərə və Fransa dövlətləri Almaniyaya müharibə elan etdi. ngiltərənin ardınca onun dominionları da Almaniyaya müharibə elan etdilər. kinci dünya müharibəsi başlandı. ngiltərə və Fransa Almaniyaya müharibə elan etsələr də hərbi əməliyyatlara başlamadılar. Onlar həm də güman edirdilər ki, Almaniya Polşadan SSR -yə hücum edəcəkdir. 1940-cı ilin yazına qədər Avropada “qəribə müharibə” getdi. Müttəfiqlərin fəaliyyətsizliyindən istifadə edən Almaniya təca- vüzü davam etdirirdi. Almaniya hələ 1940-cı ilin ikinci yarısından SSR -yə hücum etmək planı hazırlamağa başlamışdı. Bu plan 1940-cı il dekabrın 18-də Hitler tərəfindən təsdiq olunmuşdu. Belə ki, həmin plana görə 1941-ci ilin payızına qədər SSR diz çökdürülməli idi. Almaniya 1941-ci ilin iyunun 22-də bütün sərhəd boyu 190 diviziya ilə SSR üzərinə hücuma keçdi. Hitlerçilərin işğalçılıq planlarına görə türk xalqları yaşayan ə razilərdə Almaniyadan asılı olacaq “Böyük Türküstan” dövləti yaradılması nəzərdə tutulurdu. Şimali və Cənubi Azərbaycan, Orta Asiya, Başqırdıstan, Tatarıstan, Krım, Şimali Qafqaz, Qərbi Çin və Əfqanıstan bu dövlətin tərkibinə daxil olmalı idi. Sovet rəhbərliyi ölkəni vahid hərbi düşərgəyə çevirmək məqsədi ilə ciddi tədbirlər gördü. 1941-ci il iyunun 30-da .Stalin başda olmaqla fövqəladə səlahiyyətə malik Dövlət Mü- dafiə Komitəsi yaradıldı. Bütün xalqı faşizmə qarşı müharibəyə səfərbər etmək üçün ideoloji və siyasi tədbirlər gücləndirilirdi. Ölkə iqtisadiyyatı hərbi relslər üzərində yenidən qurulmağa başlandı. Hərbi qayda-qanunlar tətbiq olundu. Partiya, dövlət və təsərrüfat orqanlarının, ictimai təşkilatların işi müharibə dövrünün tələblərinə uyğun olaraq yenidən qurulmuşdu. 1941- ci ilin ikinci yarısı üçün planlara yenidən baxıldı. yunun Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|