Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet

Игтисади сийасят: методолоэийа вя практика 
 
237 
-
  Dinamik  inkişaf  edən  və  bazar  münasibətlərinə  əsaslanan 
iqtisadiyyatın formalaşdırılmasının əsasən başa çatdırılması;  
-
  Sənayenin  aparıcı  sahələrinin,  o  cümlədən  yerli  xammalla 
işləyən  və  dünya  bazarında  likvidli  tələbə  malik  məhsullar 
istehsal  edən  qeyri-neft  baza  sahələrinin  müasir  texnoloji 
ə
sasda dinamik inkişafının təmin olunması; 
-
  Ölkə  iqtisadiyyatının  dünya  təsərrüfat  sisteminə  inteqra-
siyasının dərinləşdirilməsi və genişləndirilməsi; 
-
  Müasir  və  çevik  iqtisadi  idarəetmə  sistemi  və  tənzimləmə 
vasitələri  ilə  dövlətin  bilavasitə  iqtisadi  fəaliyyətdəki  rolu-
nun  azaldılması  və  onun  ictimai  xidmətlərin  təminatçısına 
çevrilməsinin sürətləndirilməsi, iqtisadi inkişafda istiqamət-
ləndirici rolunun yüksəldilməsi; 
-
  Ölkənin  ayn-ayrı  bölgələrinin  dinamik  inkişafını  təmin 
edəcək məqsədyönlü regional siyasətin davam etdirilməsi; 
-
  Əhalinin etibarlı sosial müdafiə və sosial təminat sisteminin 
müasir tələblərə uyğun təkmilləşdirilməsi və iqtisadi yüksə-
lişin  hesabına  əhalinin  həyat  səviyyəsinin  daha  yüksək 
pilləyə qaldırılmasının təmin olunması. 
-  ÜDM-in  büdcə  vasitəsilə  yenidən  bölüşdürülən  hissəsinin 
həcmini  35-40  faizə  çatdırmaqla  dövlətin  iqtisadi  funksi-
yaları üçün dayanıqlı bazanın yaradılması. 
Azərbaycan  Respublikasında  iqtisadi  quruculuğun  dövlət  
rəhbərliyi    tərəfindən  elan  edilmiş  strateji  məqsədini,  mövcud  təc-
rübə  və  reallıqları  nəzərə  alaraq  hesab  edirik  ki,  indiki  mərhələdə 
ölkənin keçid dövrünün iqtisadi siyasət modelinin formalaşdırılması 
vacibdir.  Fikrimizcə,  həmin  modelin  məntiqi  paradiqması  aşa-
ğ
ıdakı prinsipləri özündə etiva etməlidir. 
1.
  qtisadi  siyasətin  vahidliyi,  bölünməzliyinin  və  varisliliyinin 
təmin  olunması; 
2.
  qtisadi siyasətin sistemliyinin, məqsəd və hədəflər ardıcıllığının 
təmin  olunması,  ancaq  bu  halda  ayrı-ayrı  tədbirlərin  qarşılıqlı 
gücləndirici multiplikativ effektinə nail olmaq mümkündür; 
3.
  qtisadi siyasət sosial - strukturlaşdırılmış iqtisadi sistemin yara-
dılmasına  istiqamətlənməklə,  struktur  siyasəti  və  strategiyası 
Расим Щясянов 
 
238 
 
ə
sasında yaradılmış proqramlarla reallaşdırılmalıdır; 
4.
  Sosial-iqtisadi  inkişafın  cari  vəziyyətinin  obyektiv  qiymət-
ləndirilməsi  −  bu  monitorinq  vasitəsilə  aparılmalı,  tədbirlərin 
qabaqlama və gecikmə effektləri nəzərə alınmalıdır; 
5.
  qtisadi  siyasət  keçid  dövründə  dövlətin  əlahiddə  tənzimləmə 
rolu nəzərə almalıdır. 
Strateji  baxımdan  ölkədə  aparılan  iqtisadi  islahatların  və 
bütövlükdə iqtisadi siyasətin paradiqmasını şərtləndirən son dərəcə 
mühüm  digər  bir  amil,  iqtisadi  sistemimizin  dünya  təsərrüfat  sis-
teminə qovuşmasının zəruriliyi və məqsədəuyğunluğudur. Ona görə 
də yuxarıda qeyd edildiyi kimi islahatların çərçivə şərtləri sırasında 
dünya  iqtisadiyyatında  baş  verən  qlobal  proseslər  və  yaranmış 
meyllər mühüm yer tutur.  Fikrimizcə, yuxarıda sadalanan hədəflərə 
nail  olunması  Azərbaycanda  əsaslı  iqtisadi  transformasiya  dövrü-
nün başa çatması ilə nəticələnəcəkdir. Başqa sözlə, ölkənin iqtisadi 
siyasətində mühüm istiqamətləndirici, əslində isə, həm də məhdud-
laşdırıcı  rol  oynayan  transformasiya  faktorunun  əhəmiyyəti  aza-
lacaqdır. 
Beləliklə, Azərbayçanda yüksək  demokratik  dəyərlərə  əsas-
lanan çəmiyyətin formalaşması, ölkəmizin dünya miqyasında  özü-
nəməxsus söz sahibi olan, dinamik, tarazlı və dayanıqlı yüksək  in-
kişaf səviyyəsinə malik  ölkəyə  cevrilməsinə  nail  olunaçaqdır. 
         
8.3. Azərbaycanın iqtisadi islahatlar strategiyasının   
realizasiyası istiqamətləri 
  
  1. Структур ислащатлары вя тясяррцфат механизминин транс-
формасийасынын ясас истигамятляри.
  Азярбайcанда  апарылан  игти-
сади  ислащатлар  дюврцндя  сосиал-игтисади  инкишафын  эедишинин 
тядгиги эюстярир ки, мцряккяб дахили вя хариcи факторларын тясири 
алтында  игтисади  ислащатларын  давам  етдирилмяси  вя  дяринляш-
дирилмяси трансформасийа стратеэийасына müntəzəm olaraq  кор-
рексийалар верилмясини зярури еtmiшдир. 
Azərbaycan  xalqının  ulu  öndəri  və  müasir  mərhələdə 
dövlətçiliyimizin faktiki yaradıcısı olmuş Heydər Əliyevin prezi-

---

Игтисади сийасят: методолоэийа вя практика 
 
239 
dentliyi dövründə,  bir çox sahələrdə olduğu kimi, iqtisadi islahat-
lar sahəsində də   sistemlilik və ardıcıllıq təmin olunmuş və indiki 
yüksək  inkişafın  əsası  qoyulmuşdur. qtisadi  islahatların  1989-
1991  vя  1992-1995  illяrdяki  xaotik  mяrhяlяsindя,  ясасян, 
”Сынаг-сящв”  цсулу  иля  апарылан  ислащатларын  бир  нечя  юнямли 
”дярсиндян”  нятиcя  чыхармагла  vя  дцнйа  тяcрцбясиндян  бящря-
лянмякlя    hюkumяt,  яslindя  tamamilя  fяrqli  bir  islahatlar  vя 
siyasяt modeli formalaшdыrmалыdыr. 
Ян мцщцм ”дярс” таразлашдырылмыш вя ясасландырылмыш игти-
сади  трансформасийа  идеолоэийасына  сюйкянмяйян  ислащатларын 
вердийи нятиcялярин чякилян мадди-мя’няви хярcляря  адекват ол-
мамасынын,  тяяссцф  ки,  бир  даща  юз  тяcрцбямиздя  сцбут  олун-
масыдыр.  Bir  daha  sübut  olunmuшdur  ki,  aйры-айры  мцхтялиф 
функсионал  мягсядляря  хидмят  едян  нязяри  ясаслар  вя  тяcрцбя-
лярин  гейри-системли  тятбиги  иля  гаршылыглы-ялагяли  системин  таразлы 
инкишафына наил олмаг мцмкцн дейил. 
Икинcи  ”дярс”  радикал  игтисади  трансформасийанын  халг  тя-
ряфиндян  дястяклянмясидир.  Азярбайcанда  бу  факторун  хцсуси 
характерини,  халгын  менталитетини  нязяря  алсаг  беля,  айрылмыш 
лимитин сона чатмасы тящлцкясиni görяrяk hюkumяt islahatlarыn  
şə
faflığı və  sosial yönümlüyünə diqqəti artırmışdır.  
Цчцнcц ”дярс” билаваситя ислащатларын апарылмасынын щансы 
”габилиййят“  сявиййясиндя  тямин  олунмасыдыр.  Чцнки  ян  йахшы 
ясасландырылмыш  идейа  беля  йетяринcя  баcарыгла  щяйата  кечирил-
мядикдя арзу олунан нятиcяни вермяйяcякдир. 
Дюрдцнжц  ”дярс”  юлкянин  игтисади  инкишафынын  дахили  по-
тенсиал вя имканлара ясасланмасынын ваcиблийидир. Чцнки базар 
игтисади  мцнасибятляринин  фундаментал  принсипи  олан  ”юз  ма-
рагларынын тямин олунмасы” истянилян хариcи йардымын дахили им-
канларла рягабятини эцcсцз едир. Дахили имканлара ясасланмаг 
щям дя коррупсийа вя ганун позьунлуьу сайясиндя cямиййятин 
гейри-ади  сцрятля  диференсиаллашмасынын  вя  беляликля,  игтисади  ис-
лащатлар идейасынын дегредасийасынын гаршысыны алмаг цчцн ящя-
миййятлидир. 
Расим Щясянов 
 
240 
 
Бешинcи ”дярс” нятиcя етибариля игтисадиййатын саьламлашды-
рылмасы мягсяди дашыйан ислащатларын ”сябяб-нятиcя” ардыcыллыьы-
нын  дцзэцн  гиймятляндирилмямяси  щесаб  едиля  биляр.  Йахын  вя 
”узаг”  тяcрцбямизин  радикал  тядбирляри  гиймятлярин  щазырлыгсыз 
либераллашдырылмасы, милли валйутанын тялясик дювриййяйя бурахыл-
масы,  сярт  пул-кредит  сийасяти,  юзялляшдирмянин  эедиши,  хариcи 
ялагялярин  сцрятли  либераллашдырылмасы  сайясиндя  юлкянин  ”ачыг-
лыьынын” гейри-нормал дяряcяйя йцксялмяси вя с. кими факторлар 
дедикляримизя сцбут ола биляр. 
Ислащатларын hяmin  дюврdяki  тяcрцбяси щаггында чыхарыл-
масы  мцмкцн  олан  нятиcяляри  чохалтмаг  мцмкцндцр.  Лакин 
проблемляри ”фикся” етмякдян даща чох онларын мцмкцн щялли 
йолларыны  эюстярмяйин  ваcиблийини  нязяря  алараг,  sonrakы    мяр-
щялядя  ислащатларын  дяринляшдирилмяси  стратеэийасынын  бир  сыра 
ясас мягамларыны шярщ етмяйи мягсядя   мцвафиг щесаб едирик.   
Дцнйа  дювлятляринин  тяcрцбяси  мцвафиг  вязиййятдян 
мцмкцн  олан  ики  йолу  gюstяrirdi.  Биринcиси,  радикал  йол.  Бу-
рада яsas вязифяляря дювлятин игтисадиййата мцдахилясинин  мини-
мума ендирилмяси, гиймятqoyma вя  хариcи игтисади фяалиййятин 
там   либераллашдырылмасы, малиййя-кредит сийасяти сащясиндя сярт 
хяттин эютцрцлмяси (кясирсиз бцдcя, дювлят хярcляринин mümkün 
qяdяr azaldыlmasы, субсидийалар вя эцзяштли кредитлярин верилмя-
синин  дайандырылмасы,  йцксяк  кредит  фаизи  вя  верэи  шкаласынын 
тятбиги) вя с. аид олунур. 
Икинcи  йол,  тякамцл  вя  йа  тядриcи,  еволйусийалы  инкишаф 
йолудур. Игтисади сийасят, о cцмлядян  игтисади ислащатларын апа-
рылмасында  бу  йолун  башлыcа  мягсяди  истещсалын  щяcминин  вя 
ящалинин  щяйат  сявиййясинин  ашаьы  дцшмясинин  гаршысыныn  алын-
масы вя онун йцксялдилмясиня наил олунмасы, инфлйасийа просе-
синин  нязарятдя  сахланылмасы  вя  нящайят,  ислащатларын  щяйата 
кечирилмясиндя  тядриcилик  принсипинин  юн  плана  чякилмясиндян 
ибарятдир. 
Бу йолларын щяр биринин айры-айрылыгда мцсбят вя мянфи cя-
щятлярини  арашдырaraq  hökumət  tərəfindən,  ölkə  iqtisadiyyatının 
cari    эерчяклийи  бахымындан  бу  йолларын  hяr  щансынын  дейил, 

---