Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 4,6 Kb. Pdf görüntüsü
|
Игтисади сийасят: методолоэийа вя практика 5 Fəsil 8. qtisadi islahatlar iqtisadi siyasətin mühüm və universal vasit si kimi................................................. 8.1. P P o o s s t t s s o o s s i i a a l l i i s s t t i i q q t t i i s s a a d d i i y y y y a a t t ı ı n n t t r r a a n n s s f f o o r r m m a a s s i i y y a a s s ı ı n n ı ı n n nəzəri-metodoloji əsasları.............................................. 8.2. Çağdaş Azərbaycanın iqtisadi islahatlar modelinin formalaşması xüsusiyyətləri ............................................ 8.3. Azərbaycanın iqtisadi islahatlar strategiyasının dırinlııdirilmısi istiqamıtlıri....................................... 8.4. ıqtisadi transformasiyasının analitik informasiya sistemi................................................................... ...... 8.4.1.Makroiqtisadi və sosial inkişafən monitorinqi.......... 8.4.2. qtisadi təhlükəsizlik strategiyasının seçilməsi......... 8.5. Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişaf strategiyasının perspektivləri............................................................... 211 211 225 235 249 249 266 272 Ə dəbiyyat …............................................................…… 279 Расим Щясянов 6 G R ınınıvi olaraq, cımiyyıtin xarakterini müıyyınlııdirın ümumilııdirilmiı iqtisadi kateqoriyalar, obyektiv qanunlar ısasında inkiıaf edın tısırrüfatçılıq obyektlırinı münasibıtdı ”sırbıstlik” vı insanların subyektiv fıaliyyıtinı nisbıtdı “nizam” anlayıılarıdır. Müasir cımiyyıtdı dı bu anlayıılar, ın çox ehtiyac duyulan mıhfumlardır. Gündılik hıyatda sırbıstlik insanın fıaliyyıti ilı, nizam isı dövlıtin fıaliyyıti ilı assosiyasiya olunur. Mahiyyıt etibarilı, bazar iqtisadiyyatının fıaliyyıtinin sımırıliliyi, insanın sırbıstliyini qoruyan vı dövlıt institutlarını yaratmaqla, cımiyyıtdı nizamı tımin edın elmi konsepsiyanın möv- cudluıundan asılıdır. Sırbıstlik vı nizam arasında ziddiyyıt yoxdur, onlar qarıılıqlı ılaqılidir, bir-birinı xidmıt edir vı bir-birini tamamlayır. Nizam ancaq sırbıstlik ııraitindı tımin oluna bilır. ıgır hır hansı proses nizamlanırsa, demıli mıqsıdli istiqamıtdı inkiıaf edir. Nizamlama mahiyyıt etibarilı yalnız insanların davranııının intizamlııı halında mümkündür. Öz növbısindı insanların belı davranııı ancaq o zaman mümkündür ki, sırbıstlik arzuolunan (iqtisadi) nizam kimi baıa düıülür. ıstınilın cımiyyıtdı iqtisadi nizam aıaııdakı üç mısılınin hıllini ıhatı etmılidir: ıqtisadiyyatın iı qabiliyyıtini yaratmaq vı tımin etmık; ıqtisadi fıaliyyıtin mıqsıdyönlü koordinasiyasını tımin etmık; ısas ictimai – siyasi mıqsıdlırı nail olmaq. Dövlıtin ın mühüm vızifılırindın biri, iqtisadi siyasıtin formalaıdırılması vı aparılmasıdır. Dünya tıcrübısi göstırir ki, belı mısılılırin sımırıli hılli, bazar iqtisadiyyatında adekvat çırçivı ıırtlırinin müıyyınlııdirilmısi vı nızırdı tutulan tıdbirlırin iqtisadi proseslırı vı iqtisadi inkiıafa mıqsıdyönlü tısirini tımin Игтисади сийасят: методолоэийа вя практика 7 etmıklı mümkündür. ıqtisadi siyasıtin ısas mısılılıri sırasına normal fıaliyyıt göstırın rıqabıt prosesinin dıs- tıklınmısi, tam mıııulluıun tımin edilmısi, milli müıssisılırin beynılxalq rıqabıtliliyinuin tımin edilmısi, stabil ekoloji inkiıafın reallaıdırılması vı s. aid edilir. Dövlıtin iqtisadi siyasıtini formalaıdıran vı tımin edın hökumıtlırin mühüm vızifısi, bir tırıfdın iqtisadi fıaliyyıt subyektlırinin nızırdı tutulan sıpkidı fıaliyyıtini stimullaı- dırmaq, digır tırıfdın isı iqtisadi fıaliyyıtlı mıııul olmaqla, qırar qıbulunda xüsusi sırbıstliyi mıhdudlaıdırmaq vı bununla normal inkiıafdan yayınmalara yol vermımıkdın ibarıtdir. qtisadi siyasət - mahiyyət etibarilə, əmək bölgüsünə əsas- lanaraq iqtisadiyyata məqsədyönlü təsir edən – dövlət institut- ları, qanunvericiliklə müəyyənləşdirilmiş hüquqi normativ qay- dalar və digər fəaliyyət alətlərini özündə cəmləşdirən tədbirlər toplusudur. Müasir anlamda “ qtisadi siyasət“ kateqoriyasının yaranması tarixi çox qədim olmasa da onun mahiyyət etibarilə ayrı-ayrı elementlərinin iqtisadi idarəetmədə tətbiqi təcrübəsi qədimdir. qtisadi siyasətin hazırlanmasının ilk elementləri XIX əsrin sonlarına aid edilir. Bu elementlər Almaniya kansleri O.Bismar- kın təklifi ilə yaranmışdır. Bütövlükdə ilk iqtisadi siyasət təd- birlərinin əsas xarakterik cəhəti, onların “nöqtəvi təsir” strategiya- sı olması hesab edilə bilər. Yəni ilk dövrlərdə, iqtisadi siyasət ayrı-ayrı seçilmiş istiqamətlər - gömrük, aqrar, sənaye və sosial tənzimləmə üzrə tədbirləri əhatə edirdi. Yalnız XX əsrin ə vvəllərində belə “dispersion“ yanaşmanın əvəzində kompleks təsir xarakterli siyasət formalaşdırılmağa başlanıldı. Elmi ədəbiyyatda iqtisadi siyasət anlayışını müxtəlif for- malarda şərh edirlər. Tanınmış alman iqtisadçısı X.Girin təbirin- cə, dövlətin iqtisadi siyasəti iqtisadi proseslərin gedişini nizam- lamaq, onlara təsir etmək və ya onların axarını müəyyənləş- dirməyə xidmət edən tədbirlər toplusudur. Расим Щясянов 8 Beləliklə iqtisadi siyasət, iqtisad elmi və təcrübəsinin spe- sifik bir istiqamətidir. Məlum olduğu kimi, iqtisadi nəzəriyyələrin tarixi olduqca qədimdir və geniş spektrə malikdir. Fərqli səbəb- lərdən yaranması, fərqli məqsədlərə xidmət etmələri, fərqli alətlər vasitəsilə reallaşdırılması ayrı-ayrı iqtisadi nəzəriyyələri səciy- yələndirən mühüm atributlardır. Fırqliliyi yaradan ısas faktorlardan biri, iqtisasi proseslırin hır birinin özünımıxsus daxili inkiıaf xıttinı vı mıqsıdlırinı malik olması sıbıbindın, mıntiqi olaraq müxtılif nıticılırı hıdıflınmısidir. ıqtisadi inkiıafın olduqca mürıkkıb vı dinamik, qeyri müıyyın vı eyni zamanda dıqiq ölçülı bilın xarakterı malik olması, onun proqnozlaıdırılması, idarı olunması vı qiy- mıtlındirilmısini çıtinlııdirın ısas amillır hesab edilı bilır. ıqtisadi proseslır, bütünlüklı vı o cümlıdın ayrı-ayrı sahıvi, coırafi vı funksional müstıvilırdı, xarakter etibarilı fırqlınsılır dı, faktiki olaraq, proseslırin miqyasından asılı olmayaraq, inkiıafa tısir edın faktorların sayı vı ıhımiyyıtliliyi azalmır. ıqtisadi inkiıafın mürıkkıbliyi vı fırdiliyini göstırın ibrıtamiz nümunılırdın biri kimi, dünya iqtisadiyyatının vı bütövlükdı cımiyyıt hıyatının sürıtlı qloballaıdııı, bıııri dıyırlırin sürıtlı eynilııdiyi, o cümlıdın iqtisadi inkiıafda resursların limit mıhsuldarlııının tımin edildiyi müasir dövrdı dı ayrı-ayrı ölkılırdı vı hıtta ayrı-ayrı iqtisadi fıaliyyıt subyektlırindı fırqli iqtisadi tısırrüfatçılıq modellırinin istifadı olunmasıdır. Müxtılif ölkılırdı sosial- siyasi idarıetmı modellırinı nisbıtın iqtisadi idarıetmı modeli daha çox fırqlınir. Mıhz buna görı, tıxminın eyni formalaıma vı inkiıaf yoluna, tarixinı malik olmuı, yaxın hırbi, siyasi vı hıtta iqtisadi müttıfiq olan ölkılırin, mısılın ABı,Yaponiya, Almaniya, Fransa vı s. kimi ölkılırin bir-bi- rindın kıskin fırqlının iqtisadi inkiıaf modelinı malik olması, iqtisadi böhranın eyni xarakterli tısirlırinin fırqlınmısi vı ya hımin tısirlırı qarıı aparılan eyni tipli Yüklə 4,6 Kb. Dostları ilə paylaş:
|