21
3.
Təcili sedasiyada məqsəd psixi vəziyyətin müalicəsi deyil, özünə
və ətrafdakılara zərər yetirmə riskinin azaldılmasıdır.
Sedasiyanın ən əlverişli effekti tormozlanma olmadan oyanma
və aqressiyanı aradan götürməkdir. Bu isə, pasiyentə sonrakı
müayinə və müalicədə iştirak etməyə imkan verir. İdeal halda
sedasiya üçün tətbiq edilən vasitələr təsirlərinin tez başlamasına
və cüzi mənfi effektlərə malik olmalıdırlar [C].
4.
Pasiyent dərman qəbul etməyə razılaşdıqda, oral antipsixotik
dərman vasitələrinə üstünlük verilməlidir. Təcili sedasiyaya
möhtac olan pasiyentin oral dərman vasitələrinin qəbul
olunmasından imtina etməsi zamanı ona əzələdaxili dərmanı
inyeksiya formasında vermək lazımdır. Dərman vasitəsinin
venadaxili yeritmə üsulu müstəsna hallarda aparılır [C].
5.
TS üçün birinci seçim dərman vasitəsi 5-10 mq. tablet
formasında olan olanzepindir, hansını ki, 5-10 mq. dozada
diazepamın oral qəbulu ilə birgə təyin etmək olar. İnyeksiya
zərurəti olduqda 5 mq haloperidol və ya 5 mq. diazepam
inyeksiya etmək lazımdır. Əhəmiyyətli dərəcədə oyanma
olduqda eyni zamanda haloperidolun və diazepamın
inyeksiyasını təyin etmək olar. Əgər gözlənilən effekti əldə
etmək mümkün olmursa, 50-100 mq. dozada zuklopentiksol asetat
inyeksiyasını təyin etmək lazımdır [C].
6.
TS sonra ilk saat ərzində həyati vacib göstəricilərin (nəbz,
tənəffüs tezliyi, A/T) daimi monitorinqini aparmaq zəruridir,
sonra monitorinq hər ½ saatdan bir həyata keçirilir [C].
7.
Dərmanların əlavə təsirlərinin əlamətləri huşun itirilməsi,
həddindən artıq tormozlanma, əlaqəyə girmənin itirilməsi, klinik
mənzərənin kəskin dəyişməsidir. Təcili sedasiya üçün
neyroleptiklərin tətbiqi nəticəsində meydana gələn əlavə təsirlər
zamanı əzələ daxilinə 2-4 mq biperiden tətbiq etmək lazımdır,
trankvilizatorların tətbiqi nəticəsində yaranan əlavə təsirlər
zamanı isə 1-2 mq flumanezil tətbiq etmək məsləhət görülür [B].
8.
Lazım olan hallarda təsbit (hərəkətin məhdudlaşdırılması)
edilmənin tətbiqi əsaslandırılmalı, sənədləşdirilməli və minimum
qısa müddətə həyata keçirilməlidir. Əgər pasiyent təsbit
(fiksasiya) olunubsa, təcili sedasiyanı tənəffüsün dayanmasının
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır
22
mümkün olması ilə əlaqədar olaraq çox ehtiyatla tətbiq etmək
lazımdır [A].
9.
Psixiatriya müəssisələri həyati vacib funksiyaların saxlanması
üçün lazımi avadanlığa, həmçinin sedativ vasitələrin əlavə
təsirlərini aradan götürən dərman vasitələrinə malik olmalıdırlar.
Bundan əlavə psixiatriya müəssisələrinin personalına təcili
sedasiya üsulları təlim olunmalıdır. Buna aşağıdakılar aiddir:
Neyroleptik və benzodiazepinlərin əlavə təsirləri və onları
aradan götürmək daxil olmaqla, təcili sedasiya ilə bağlı riski
qiymətləndirməyi bacarmaq
Bu dərman vasitələrinin ürək-damar və respirator funksiyaya
təsirini və bu funksiyaların (nəbz, AT, tənəffüs)
monitorinqini həyata keçirməyi bilmək
Ürək-damar və respirator funksiyalar pozulduqda ilk yardım
göstərməyi bacarmaq.
U
Sabitəşmə (stabilləşmə) mərhələsində şizofreniyanın müalicəsi
1.
Sabitləşmə (stabilləşmə) mərhələsində
şizofreniyanın
müalicəsində məqsəd kəskinləşmənin inkişaf etmə ehtimalını
azaltmaq, pasiyentin cəmiyyətdəki həyata uyğunlaşmasına
yardım etmək, qalıq simptomatikanı aradan götürmək,
remissiyanı dərinləşdirməkdir [C].
2.
Əgər pasiyentdə kəskin epizod dövründə müəyyən dərman
vasitələrinin qəbulu zamanı yaxşılaşma qeyd edilirsə və əlavə
təsirlər olmursa, elə bu dərman vasitələrini eyni dozada minimum 6
ay müddətinə qəbulunu davam etdirmək məsləhət görülür [D].
3.
Klinik təcrübədə əgər pasiyent qəbul edilən ənənəvi
neyroleptikdən əlavə təsirlər olmadan yaxşı terapevtik effekt
alırsa, yeni oral AA təyin edilməsi məsləhət görülmür. Əgər
pasiyentdə terapevtik effektin olmasına baxmayaraq, ƏN qəbulu
ilə əlaqədar əlavə təsirlər qeyd edilirsə, yeni oral AA təyin etmək
lazımdır [D].
4.
Bir sıra hallarda kəskin epizodun qısamüddətli müalicəsi üçün
seçilmiş dərman vasitələri sabitləşmə (stabilləşmə) mərhələsində
effektli və təhlükəsiz vasitə kimi uyğun gəlməyə bilər. Buna görə
tətbiq edilən dərman vasitələrinin dozalarını xəstənin hazırkı
vəziyyətinə və tələblərinə uyğunlaşdırmaq lazımdır [D].
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır
23
5.
Nəzərə almaq lazımdır ki, ardıcıl doza rejimi əvəzinə
dozalanmanın sıçrayışla dəyişdirilməsi, həmçinin dərman
vasitəsinin dozasının vaxtından əvvəl azaldılması vəziyyətin
kəskinləşmə riski ilə əlaqədardır [D].
6.
Əlavə effektlərin (xüsusilə gecikmiş diskineziya əlamətlərinin)
daimi monitorinqini həyata keçirmək, həmçinin xəstənin müalicə
rejiminə riayət etmə meylliliyini izləmək lazımdır. Xəstələr
dərman vasitələrinin qəbul rejiminə riayət etmədikdə, səbəbi
müəyyən edib və aradan götürərək, daha münasib müalicə rejimi
seçmək lazımdır [A].
7.
Ekstrapiramid əlamətlərin korreksiyasında istifadə olunan
antiparkinsonizm və digər vasitələr antipsixotik dərman
vasitələrinin əlavə təsirlərini aradan götürmək üçün qısamüddətli
təyin edilmə halları müstəsna olmaqla, terapevtik vasitə kimi
tətbiq edilməməlidirlər. Bu dərman vasitələrinin uzun müddət
təyin edilməsindən çəkinmək lazımdır [B].
8.
Sabitləşmə mərhələsində pasiyentin vəziyyəti psixososial
tədbirlər spektrini genişləndirməyə imkan verir. Bunlara
pasiyentin xəstəlik haqqında məlumatlandırılmasının artırılması,
müalicəyə meylliliyin formalaşdırılması, ailə müdaxilələri,
uzunmüddətli yardım proqramının işlənib hazırlanması aiddir [C].
U
Müalicəyə rezistentliyin (davamlılığın) aradan qaldırılması
1.
Bəzi xəstələrdə düzgün seçilmiş terapiyaya baxmayaraq,
müalicəyə rezistentlik (davamlılıq) qeyd oluna bilər. Bu hallarda
həkimlər pessimizmə (bədbinliyə) qapılmamalıdırlar, çünki belə
pasiyentlərdə bir qədər gec başlamasına baxmayaraq, remissiya
nadir hadisə deyil. Terapevtik rezistentliyin səbəbləri çox vaxt
müalicə rejiminə riayət olunmama, dərmanların əlavə təsirləri,
dərman vasitələrinin qarşılıqlı təsirləri, psixoaktiv maddələrdən
istifadə və sosial əhatədə axtarmaq lazımdır. [C].
2.
Əgər adekvat terapevtik dozada, pasiyentə əlavə təsirlər
göstərməyən iki ardıcıl təyin edilmiş dərman vasitəsi (heç olmasa
biri AA olan) minimum 6 həftə müddətində gözlənilən klinik
effekti vermirlərsə, o hallarda terapevtik rezistentlik təyin edilir [C].
3.
Qəbul edilən antipsixotik dərman vasitəsinin kifayət qədər effekt
göstərməməsi ilə əlaqədar terapevtik rezistentlik hallarında onu
başlanğıc doza 50 mq/gün olmaqla, tədricən dozanı 300 mq/günə
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır
Dostları ilə paylaş: |