Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Bakı Biznes Universiteti pedaqogika

№
Tədris
fənləri
Sini
flər
II
III
IV
VI
VII
VIII
IX
X
1.
Azərbaycan
dili
10
10
10
4
4
3
2
2.
Ədəbiyyat
2
2
2
3
3
3
3.
Rus dili
3
3
3
3
3
2
2
4.
Riyaziyyat
5
5
5
5
5
5
5
5.
İnformatika və 
HM əsas- lan
6.
Tarix
-
-
-
1/2
2/1
2/
2/1
7.
Azərbaycan
tarixi
-
-
-
1
1
1/2
1/2
8.
İnsan və 
cəmiyyət
-
-
-
-
-
2
1
9.
Təbiətşü
naslıq
-
1
1
-
-
-
-
10.
Ətraf aləmlə 
tanışlıq
1
-
-
-
-
-
-
11.
Coğrafiya
-
-
-
2
3
3
3
12.
Biologiya
-
-
-
2
2
2
2
13.
Fizika
-
-
-
-
2
3/2
4
14.
Astronomiy
a
-
-
-
-
-
-
-
15.
Kimya •
-
-
-
-
-
3
3
16.
Rəsmxətt
-
-
-
-
-
-
1
17.
Xarici dil
-
-
-
3
3
2
2
18.
Təsviri
incəsənət
1
1
1
1
l
-
-
19.
Musiqi və 
nəğmə
1
1
1
1
1
1
-
20.
Bədən
tərbiyəsi
2
2
2
2
2
2
2
21.
İbtidai hərbi 
hazırlıq
-
-
-
-
-
-
-
154

---

22.
Əmək təlimi
2
2
2
2
2
2
2
23.
Azərbaycan
Respublikasını
n
Konstitusiya
sı
-
-
-
-
-
-
1
24
İqtisadiyyatı
n
əsasları
-
-
-
-
-
1
Yekun:
25
25
25
29,5
32,5
34,5
37
6,5
Maraq üzrə 
kurslar
1
1
1
3
4
4
2
3.7.
 
Tədris fənlərinin məzmunu 
Müstəqil dövlətimizin təhsil qanununa görə ümumtəhsil 
məktəblərində şagirdlərə yalnız elmin əsaslan, yəni müəyyən yaşa 
qədər dərk etməsinə imkan verən elmlərin başlıca müd- dəalan 
verilə bilər və hansı ki, bu, eyni zamanda təbiət və cəmiyyətin ən 
mühüm inkişaf qanunlannın düzgün mənimsənilməsini təmin edir. 
Təhsil direktivlərinin tələblərinə uyğun olaraq hər bir fənn 
üzrə proqram materiallannm seçilməsi zamanı ən əvvəl müvafiq 
elmlərin üzərində duran rəhbər ideyalar, anlayışlar, qanunlar, 
qanunauyğunluqlar və nəzəriyyələr çoxlu xüsusi faktlann və 
hadisələrin dərk olunmasında açar rolımu oynamalı və şagirdlərin 
elmi dünyagörüşünün təməlini qurmağı təmin etməlidir. 
Hər bir məktəbin tədris fənni üçün elmi materiallar 
seçilərkən bu və ya digər faktın, anlayışın yaxud elm sistemində 
qanunun xüsusi çəkisi və yeri, praktika üçün əhəmiyyəti, həyatda 
tətbiqi, tərbiyəvi əhəmiyyəti diqqət mərkəzində saxlanılmalıdır. 
Hər bir tədris fənni qanşıq fənlərlə münasibətdə köməkçi 
fiınksiyalan da yerinə yetirir. Buna görə də proqram tərtib edərkən 
təkcə mövcud elmin tələbləri deyil, həm də qanşıq fənlərin 
ehtiyaclan da nəzərə alınır (məsələn, fizika öyrənilərkən riyazi 
biliklər nəzərdə tutulur). 
Müasir elmi nəzəriyyələri yaxşı dərk etmək üçün şagirdləri 
onlann meydana gəlməsi və inkişafı tarixilə tanış 
155

---

etmək lazımdır. Buna görə də məktəb proqramlarma elmin, 
xüsusilə vətənin tarixinə aid dəyərli faktlar daxil edilir. Məktəb 
hər şeydən əwəl, vətənin tarixini, coğrafiyasını, iqtisadi)^atını, 
kənd təsərrüfatını, mədəniyyətini, incəsənətini və s. öyrətməyə 
borcludur. 
Elm, incəsənət korifeyləri və görkəmli dövlət xadimlərinin 
bioqrafiyaları ilə tanışlıq tərbiyə işində böyük əhəmiyyətə 
malikdir. Buna görə də elmin və incəsənətin əsaslan proqramlarda 
öz geniş həllini tapmalıdır. Proqram mate- riallannda bədii 
əsərlərin, axtanşlann və ixtiralann müəllifləri haqqında qısa 
bioqrafik məlumatlara müəyyən yer aynlma- lıdır. 
Azərbaycan respublikası müstəqillik əldə etdikdən sonra 
öz Ali Qanununa uyğun olaraq öz Təhsil Qanununu qəbul etdi. 
Təhsil Qanununa və sonrakı illərdə ölkə prezidentinin 
sərəncamına əsasən həyata keçirilməsi zəruri sayılan təhsil 
islahatlannm direktiv və proqram sənədlərin tələblərinə uyğun 
olaraq Azərbaycan respublikası öz təhsil sistemini yaratdı. Təhsil 
islahatının sənədlərinə görə respublikanın ümumtəhsil məktədləri 
üçün yeni tədris proqlamlannm və dərsliklərin yeniləşməsi 
qarşıya konkret vəzifə kimi qoyuldu. 
90-ci illərə qədər proqram və dərslikdəki marksizm, 
leninizm ideyalan, kommunist ideologiyasımn məfkurə 
məsələlərindən imtina edildi. Tədris fənlərinin məzmunu 
yeniləşdi. Həmin məzmuna ölkəmizin tarixini, coğrafiyasım, 
iqtisadiyyatım, kənd təsərrüfatmı, sənayesini, mədəniyyətim; 
milli əxlaqını əks etdirən mövzularla yanaşı ümumbəşəri dəyərlər 
də daxil edildi. Tədris fənlərinin kəmiyyət və keyfiyyətində 
yeniliklər öz əksini tapdı. 
Təlim fənlərinin ən başlıca funksiyası şagirdləri gələcək 
həyata hazırlamaqdır. Bu fənlərdən bəhrələnən şagirdlərin bir 
qismi istehsalatda çalışmağa, bir qismi orta ixtisas məktəblərində 
peşələrə yiyələnməyə, bir qismi isə ali təhsil almağa üstünlük 
verirlər. 1992-ci ildən şagirdlərin ali məktəbə hazırlanması 
funksiyasım Azərbaycan Respublikası Prezidentinin müvafiq 
fərmanı və Azerbaycan Respublikası Nazirlər Kabi 
156

---

netinin müvafiq qəranna uyğun olaraq Tələbə Qəbulu Üzrə Dövlət 
Komissiyası həyata keçirir. TQDK tədris fənlərini qruplar üzrə (5 
qrup üzrə) sistemləşdirilmiş və yuxan sinif şagirdlərini, məzunlan 
(abituriyentləri) həmin qruplar üzrə ali məktəbə hazırlayır və 
onlann ali məktəbə qəbulu üçün imtahanlar təşkil edir. TQDK-nın 
bölgüsünə əsasən Azənbaycan dili və xarici dillərdən hər hansı 
biri daxil olmaqla şagirdlər və məzunlar (abituriyentlər) I qrupda 
texniki fənlər üzrə, II qrupda iqtisadiyyat fənləri üzrə, III qrupda 
humanitar fənlər üzrə, IV qrupda biologiya fənləri üzrə, V qrupda 
ibtidai sinif müəllimi, məktəbəqədər müəssisələrdə tərbiyəçi 
peşələrinə, habelə xüsusi istedad və qabiliyyət tələb edən peşələrə 
hazırlayan fənlər üzrə qəbul imtahanlanna hazırlaşmalı və qəbul 
imtahanlan verməlidirlər. Bunun üçün TQDK müvafiq testlər 
hazırlayır, nəşr etdirdiyi «Abituriyent» jurnalında yuxan sinif 
şagirdlərinin ali məktəblərə hazırlaşması üçün materiallar çap 
edir, məşğələ saatlan təşkil edir, sınaq imtahanlan keçirir və bu 
tipli digər işləri gördükdən sonra qəbul imtahanlannı (test 
imtahanlannı) həyata keçirir. İmtahanlara hazırlıq müddətində 
yuxan sinif şagirdləri, məzunlar (abuturiyentlər) ixtisas fənlərilə 
yanaşı ümumi fənn blokuna daxil olan digər tədris fənlərinə də 
hazırlaşır və imtahan verirlər.