Azərbaycan respublikasi elm və TƏHSİl naziRLİYİ baki müHƏNDİSLİk universiteti

Ətraf mühitin monitorinqində tədqiqat obyektləri əsasında təbii mühitə təsir edən amillər və mənbələrə əsaslanaraq müəyyən prioritet sahələr müəyyən edilmişdir. Bu prioritetlər bir neçə meyar nəzərə alınmaqla müəyyən edilir:

1.İnsan sağlamlığına, rifahına, iqlimə və ya ekoloji sistemlərə faktiki və ya potensial təsirlərin miqyası.

2. Çirkləndiricilərin təbii mühiti pisləşdirməyə və insan və qida dövrlərində toplanma tendensiyası.

3. Fiziki və bioloji sistemlərdə daha zəhərli və ya zərərli ikinci dərəcəli maddələrin əmələ gəlməsi ilə nəticələnən kimyəvi çevrilmə ehtimalı.

4. Çirkləndiricilərin hərəkətliliyi və elastikliyi.

5. Ətraf mühitdə və insanlarda mövcud və ya potensial konsentrasiya meylləri.

6. Təsirin tezliyi və/yaxud dəyəri.

7. Ölçmələrin aparılmasının mümkünlüyü.

8. Ətraf mühitin vəziyyətini qiymətləndirmək üçün istifadə olunan meyar.

9. Ümumi diffuziya və bərabər paylanmış dəyişikliklər baxımından qlobal və ya subregional proqramlar üçün uyğunluq.

Bu meyarlara əsasən, çirkləndiricilər ətraf mühit və onların qiymətləndirilməsi üçün istifadə olunan ölçmə proqramının növü nəzərə alınmaqla müxtəlif kateqoriyalara təsnif edilir.

Ətraf mühitin monitorinqində digər mühüm prioritet biosfer qoruqlarında həyata keçirilən fon (baza) monitorinqidir. Yer üzündə bütün növ bioloji monitorinqləri əhatə edən stansiyalar şəbəkəsinin yaradılması çox vacibdir. Tələb olunan stansiyaların təxmini sayı 20 ilə 40 arasındadır. Ehtiyatların seçimi qlobal fon monitorinqinə potensial töhfə verə biləcək vacib və arzu olunan meyarlara əsaslanır. Bu qlobal fon monitorinq stansiyalarında müşahidələr vahid proqrama uyğun aparılmalı və hərtərəfli ölçmə diapazonunu əhatə etməlidir.

Ətraf mühitin monitorinqində prioritet istiqamətlər çirkləndiricilərin xüsusiyyətləri, ətraf mühitin müxtəlif aspektlərinə potensial təsirlər və müşahidələrin təşkilinin mümkünlüyü nəzərə alınmaqla müəyyən edilir. Biosfer qoruqlarında fon monitorinqi mühüm rol oynayır və stansiyalar şəbəkəsinin bütün bioloji monitorinq növlərini əhatə etməsini tələb edir. Qlobal fon monitorinqinin həyata keçirilməsi vahid proqram çərçivəsində əlaqələndirilmiş və hərtərəfli yanaşma tələb edir.