Azərbaycan respublikasi kənd тəSƏRRÜfaтi naziRLİYİ
Yüklə 2,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
109 Cədvəl 5. 4 - ün ardı 1 2 3 4 5 6 Xırda yarpaq “----“ 85,0 ± 2,61 88,7 ± 2,18 Dairəvi 48,7 İti yarpaq “----“ 82,7 ± 2,06 85,3 ± 2,04 Elleps- vari 47,3-49,0 Sarımtıl- yaşıl yarpaq “----“ 70,6 ± 0,88 75,8 ± 1,09 Dairəvi 45,0 Sıx budaqlı “----“ 67,0 ± 0,74 73,4 ± 0,97 Dairəvi 45,5 Seyrək budaqlı “----“ 78,3 ± 1,03 83,2 ± 1,16 Dairəvi 48,5 Qısa boylu “----“ 80,3 ± 1,45 85,1 ± 2,03 Dairəvi 48,7 Elastik gövdə - - - - - yarpaq formaların tozcuqlarının cücərmə qabiliyyəti başqa formaların tozcuqlarına nisbətən aşağıdır.Belə ki, bu 67,0 ± 0,74 və 70,6 ± 0,88% təşkil edir. Bununla yanaşı tozcuqların cücərmə qabiliyyətinin boyanma üsulu ilə – asetokarmində yoxlanılması göstərdi ki, qısa boylu, xırda yarpaq və iti yarpaq formaların tozcuqlarının boyanma qabiliyyəti başqa formalarla nisbətən 11,7 – 12,9% çoxdur (85,1 ± 2,03-88,7 ± 2,18%) Beləliklə müşahidələrimiz göstərdi ki, iqlim şəraiti ilə əlaqədar olaraq, ən yüksək temperatur şəraitində (iyul-avqust aylarında) çiçəkləyən formaların tozcuqlarının cücərmə qabiliy- yəti hər iki üsulla yoxlanmada daha yüksəkdir. 110 Tədqiqat zamanı ayrı-ayrı formaların tozcuqlarının forma və ölçüsü də müəyyənləşdirilmişdir. Formaların tozcuqları əsasən dairəvi formadadır. Yalnız xətvari yarpaq və iti yarpaq formada tozcuqlar azca uzunsov – elipsvari formadadır. Toz- cuqların diametri formalar üzrə 45,0 - 49,3 arasında dəyiş- ilir. Göründüyü kimi tozcuqların cücərmə qabiliyyəti formalar üzrə fərqləndiyi kimi onların ölçüləri də müəyyən dərəcədə bir-birindən fərqlənir. Həna populyasiyasında növdaxili dəyişkənliyin öyrənilməsi zamanı ayrı-ayrı formaların qeyd olunan xüsusiyyətləri ilə yanaşı onların ən mühüm əlamətlərindən olan 100 meyvə qutucuğunun çəkisi, 1000 toxumun çəkisi, toxumun ölçüsü, toxum qutucuqlarının və toxumun rəngi, eyni ilə həmin formalardan alınan toxumların laboratoriya şəraitində cücərmə enerjisi və qabiliyyəti öyrənilmişdir. Aldığımız nəticələr cədvəl 6. 5 - də göstərilmişdir. Göründüyü kimi toxumların ölçüsü müxtəlif formalar üzrə dəyişilir. Ölçüsünə görə ən iri toxumlara xətvari yarpaq, enli yarpaq, sarımtıl-yaşıl yarpaq, sıx budaqlı və iti yarpaq formalarda rast gəlinir. Bu formalarda toxumların uzunluğu 2,69-2,84 mm, eni 1,65-2,01 mm, qalınlığı isə 1,56 - 1,64 mm arasında dəyişilir. Sivri yarpaq, seyrək budaqlı uzun ensiz yarpaq, qısa boylu, xırda yarpaq, formalarda olan toxumlar isə ölçülərinə görə yuxarıda qeyd edilən formalara nisbətən kiçikdir. Həmin formalarda toxumların uzunluğu 1,70 – 1,91 mm, eni 1,31 – 1,57 mm, qalınlığı isə 1,19- 1,23 mm arasında dəyişir. Ayrı-ayrı formalar üzrə 100 toxum qutucuğunun çəkisi də fərqlənir. Ən ağır çəki iti yarpaq, sarımtıl-yaşıl yarpaq, sıx budaqlı formalarda 3,580-3,730 qr müşahidə edilir. Ən aşağı çəki isə 3,100 – 3,170 qr xırda yarpaq, seyrək budaqlı və uzun ensiz yarpaq formalarda olur. Qalan formalar isə 100 toxum qutucuğunun çəkisinə görə orta yeri tuturlar (cədvəl 5. 5). 111 Apardığımız müşahidələr zamanı müəyyən etdik ki, ayrı- ayrı formalar 1000 toxumun çəkisinə görə müəyyən dərəcədə bir-birindən fərqlənirlər. Sıx budaqlı və sarımtıl-yaşıl yarpaq formalarda 1000 toxumun çəkisi uyğun olaraq 0,820 və 0,850 qr-dır. Xırda yarpaq və uzun ensiz yarpaq formalarda bu çəki 0,485-0,495 qr-dır. Bütün formalar üzrə 1000 toxumun orta çəkisi 0,485-0,850 qr arasında dəyişilir. Ayrı-ayrı həna formaları üzrə bir toxum qutucuğunda olan toxumların orta sayı da dəyişilir. Sarımtıl-yaşıl yarpaq formada 1 qutucuq içərisində olan toxumların orta miqdarı 53 ədəddir. Bu toxumlar öz iriliyi ilə başqa formalardakı toxumlardan fərqlənir. Seyrək budaqlı və xırda yarpaq formalardan yığılan qutucuqlardakı toxumların orta sayı 108-115 arasında dəyişir. Bütün formalar üzrə bir qutucuqda olan toxumların miqdarı 53- 115 ədəd olmuşdur. Tədqiqat zamanı ayrı-ayrı formalardakı qutucuqların və toxumların rəngi də qeyd edilmişdir. Sivri yarpaq və dairəvi yarpaq formalar müstəsna olmaqla qalan formalarda meyvə qutucuqlarının rəngi (yetişən vaxt) tünd qəhvəyi olur. Qeyd edilən başqa formalarda isə tünd qırmızı rəngli meyvə qutucuqları müşahidə edilmişdir. Formalar üzrə toxumların rəngi o qədərdə dəyişkənliyə uğramamış, əksər formalarda tünd və ya açıq qəhvəyi rənglərdə olmuşdur. Qeyd etmək lazımdır ki, tədqiqat zamanı ayrı-ayrı formalardan yığılmış toxumların keyfiyyəti də yoxlanılmışdır. Ən yüksək cücərmə enerjisi (84,2%) sarımtıl yaşıl yarpaq formada qeydə alınmışdır. Lakin bu formanın cücərmə qabiliyyəti əsas növdən 0,4% geri qalmışdır. Əsas növün cücərmə enerjisi 3 ildə orta hesabla 83,4%, cücərmə qabiliyyəti isə 89,7% təşkil etmişdir. Digər formalar cücərmə enerjisinə görə bəzi hallarda əsas növdən azacıq üstün olsalar da, cücərmə qabiliyyətinə görə əsasən əsas növdən geri qalmışlar (cədvəl 5. 5). Yüklə 2,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|