Azərbaycan respublikasi məDƏNİYYƏt və turiZM
Yüklə 1,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
38 dərindən nüfuz edir, sovet dönəmində yazıla-yazıla sovet cəmiyyətinin iç üzünü açır. 1990-cı illərin əvvəlləri... Realist romanlar müəllifi yenə də gözlənilmədən absurdlar yazmağa baĢlayır. Oxucular milli ədəbiyyatımızda ilk dəfə olaraq bu janrla rastlaĢırlar. Həqiqi istedadın bəhrəsi olan bu absurdları biz Elçin Əfəndiyevin yaradıcılığının üçüncü mərhələsinə keçid kimi qəbul edirik. Bu üçüncü mərhələ isə absurdlardan sonrakı 90-cı illərdən baĢlayaraq növbəti dəfə, tamamilə, gözlənilmədən meydana çıxan ―Ah, Paris, Paris!...‖, ―Mən sənin dayınam‖, ―Mənim sevimli dəlim‖, ―Mənim ərim dəlidir‖ kimi komediyalarla baĢlayır. Bu komediyalar tamaĢaçıların dərin rəğbətini qazanır, tənqid
tərəfindən yüksək
qiymətləndirilir, ölkəmizin sərhədlərini aĢaraq xaricdə uğurla tamaĢaya qoyulur, müxtəlif dillərə tərcümə edilir. Söhbətin bu yerində Elçin Əfəndiyevin yazdığı komediyalar əsasında çəkilmiş tamaşalardan fraqmentlər tədbir iştirakçılarına təqdim olunur. II Aparıcı: Görkəmli tənqidçimiz YaĢar Qarayev yazırdı: ―Elçin Əfəndiyev dramaturgiyamızda ilk dəfə olaraq xaosun, hərc mərcliyin obrazını yaradır! Onların əsasında duran mənəvi - əxlaqi, ideoloji stereotipə, normativ düĢüncə və rəftar tərzinə ən müasir, ayıq, oyaq ədəbi, estetik münasibət ifadə edir.‖ YaĢar Qarayev daha sonra, bu komediyaların mövzusundan bəhs edərək, onları ―Elçinin həyatda və səhnədə yüksək sənətkarlıqla təsvir etdiyi hadisələr‖ kimi qiymətləndirir. Eyni zamanda, 2000-ci illərdən baĢlayaraq Elçinin müasir Azərbaycan ədəbiyyatında hadisəyə çevrilmiĢ ―Pera Palas‖ otelində, ―Göy üzünün ulduzlu vaxtları...‖, ‖Sarı gəlin‖ ‖Araba‖, ―Qarabağ Ģikəstəsi‖ kimi hekayələri yazıçının yaradıcılığını baĢqa rakursdan iĢıqlandırdı. ―Bayraqdar‖ povesti isə müasir ədəbiyyatımızın XXI əsrdəki bədii-estetik xarakterinin formalaĢma prosesinin baĢladığını göstərir. Povestdə mövzu son dərəcə aktualdır. Ermənistanın təcavüzü nəticəsində xalqımızın düçar olduğu ağır qaçqınlıq həyatı
―Bayraqdar‖ povestində bütün çılpaqlığı ilə göstərilmiĢdir. Bu əsərdə Elçin Əfəndiyev xalqımızın baĢına gələn böyük faciəni dramatik səhnələrlə, canlı fraqmentlərlə əks etdirmiĢdir. Yazıçının özünəməxsus bədii təhkiyəsi, sintaksisi
39 ―Bayraqdar‖ povestində qabarıq nəzərə çarpır. Elçin Əfəndiyev Azərbaycan ədəbiyyatının sayca az nümayəndələrindən biridir ki, bir abzas, hətta bir cümlə oxuduqda, onun müəllifliyini dərhal müəyyən etmək olur. Akademik Məmməd Arif yazırdı: ―Elçinin sadə və rəvan təhkiyəsində cəzbedici bir qüvvə vardır.‖ Bəli, Elçin Əfəndiyevin bədii sintaksisindəki ―cəzbedici qüvvə‖ daha da inkiĢaf etmiĢ, milli ədəbiyyatımızı zənginləĢdirən sənətkarlıq xüsusiyyətinə çevrilmiĢdir. Bu nöqteyi nəzərdən ―Bayraqdar‖povestinin təhkiyə dolğunluğu, eyni zamanda axıcılığı oxucunu ələ alır. ―Bayraqdar‖ın mövzusu qaçqınların faciəli həyatından götürülmüĢdür. Povestin əsl mövzusu böyük insani kədərdir.
I Aparıcı: Yazıçı povestdə heç nəyi gizlətmir. Ağır həyat tərzinin xırda detallarınacan sənətkarlıqla təsvir edir. Müəllifin böyük nailiyyətidir ki, qaçqın həyatının bu cür sərt təsviri qaçqınların güzəranına acımaqdan daha çox, oxucuda təcavüzkara qarĢı olduqca güclü nifrət hissi oyadır. Hətta öz-özlüyündə erməni Arsenin obrazı da elə incə təsvir vasitələri ilə yaradılmıĢdır ki, təcavüzkara nifrəti daha da artırır. Bu povestdə sırf epizodik surət yoxdur. Müəllif elə situasiyalar təsvir etmiĢdir ki, surət canlı xarakter kimi oxucunun gözlərinin qarĢısında canlanır. Elçin bu sujetləri məharətlə bir yerə yığa bilmiĢ, tam, bütöv bir həyat parçasının bədii atributlarına çevirmiĢdir. II Aparıcı: Elçin Əfəndiyevin yaradıcılığında ―yazıçı yaddaĢı‖ güclü bir faktordur. Misal üçün yazıçının həcm etibarilə ən böyük əsəri olan və 60-70 illik bir dövrü əhatə edə ―Ölüm hökmü‖ romanı mürəkkəb kompozisiyaya malikdir. Əsərdə çoxlu personajlar iĢtirak edir, ancaq onların heç biri ―gəldi-gedər‖ deyildir. Onların hamısı yazıçının yaddaĢındadır, buna görə də kiçikliyindən- böyüklüyündən asılı olmayaraq tamamlanırlar. Yazıçı hər bir xarakterlə əlaqədar bədii nöqtəni qoymağı bacarır. I Aparıcı: Elçin Əfəndiyevi bir yazıçı, dövlət xadimi, ziyalı, ata kimi həmiĢə uĢaqların həyatı, onların təlim-tərbiyə məsələləri, uĢaq ədəbiyyatı və onun problemləri maraqlandırmıĢdır. Yazıçı hər
40 bir xarakterlə əlaqədar bədii nöqtəni qoymağı bacarır.Yazıçının bu xüsusiyyəti sənət yoldaĢları tərəfindən yüksək
qiymətləndirilir. Sevimli Ģairəmiz Xalidə xanım Elçin Əfəndiyevin uĢaqlara həsr etdiyi nağıllara müraciət edərkən ―Qorxu‖ adlı bu Ģeiri yazmıĢdır: Gəlin bu Ģeiri balaca oxucumuzun ifasında dinləyək: Oxucu:
Zəncir görən göz əsirdi. Körpə beyni yeyir ilan, Bu da belə bir əsrdi. Yeməyinin tamı qaçıb, Əllərindən qanı qaçıb, Bu qorxudan hamı qaçıb, Ġgid barmağın kəsirdi. Tamahına düĢməz əsir, Qan kötüyü – ölüm nəfsi. Bu ―uĢaq‖ div baĢı kəsir, ġahdan törəyən nəsildi. Öz içində soyuq düĢüb, Ölümündən sayıq düĢüb, Yuxusundan oyaq düĢüb, Bədəndən baĢlar kəsildi. II Aparıcı: 1980-ci ildə ―Günay, Yalçın, Nigar, bir də bir Səlim‖ kitabında çap olunan hekayələr göstərdi ki, Elçin Əfəndiyev uĢaq ədəbiyyatına barmaqarası baxmır, öz balaca qəhrəmanlarının daxili dünyasına nüfuz etməyi bacarır. Yazıçının uĢaq mətbuatında ara-sıra çap olunan hekayələrini balaca oxucular həmiĢə maraqla qarĢılamıĢlar. Yazıçının ―Günay, Humay, bir dənə Günəbaxan və qırt toyuğun cücələri‖, ―Hamı niyə güldü‖ və s. bu kimi hekayələri uĢaq nəsrimizin gözəl nümunələridir. ―Humayın yuxusu‖ kitabında Aysunun, Humayın, Günayın, Yalçının və Nigarın hekayələri olduqca maraqlı və mənalıdır. Bu hekayələrdə uĢaqların baĢına gələn əhvalatlardan söhbət açılır. Bu arada sevimli Ģairimiz Teymur Elçinin Elçin Əfəndiyevin uĢaq hekayələrində xüsusi yeri olan ilk övladı Günaya həsr
Yüklə 1,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|