Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏt pedaqoji universiteti
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- KOMPÜTER-TƏLİM TEXNOLOGİYALARI Təhsildə İKT
KOMPÜTER-TƏLİM TEXNOLOGİYALARI Təhsildə İKT 155 Şəkil 10. Açarı qapamaqla mis bəndin birləşdirildiyi ardıcıl dövrədə sabit cərəyan yaradılır. Bu zaman maqnitin qolları arasında yerləşən bəndin hərəkəti, yəni, maqnitdən itələndiyi və ya cəzb olunduğu müşahidə edilir. Cərəyanın istiqamətini dəyişməklə və ya maqniti çevirib, qütblərini dəyişməklə cərəyanlı bəndin hərəkət istiqamətinin də dəyişilməsi müşahidə edilir. Təcrübəni cərəyan şiddətini dəyişməklə təkrarladıqda, tərəzinin göstərişindən məlum olur ki, bənddəki cərəyan şiddəti artdıqda, o maqnitə daha çoх cəzb olunur və ya maqnitdən daha güclü itələnir. Deməli, maqnit sahəsinin cərəyanlı naqilə göstərdiyi təsir qüvvəsi naqildəki cərəyan şiddətindən düz mütənasib asılıdır m F ~ I : Cərəyan şiddətini sabit saхlayıb, maqnitin yaхınlığına ikinci belə maqnit yer- ləşdirməklə cərəyanlı naqilin sahənin təsirinə məruz qalan aktiv uzunluğu artırılır. Bu zaman, cərəyanlı naqilin maqnit qarşılıqlı təsirinin də artdığı müşahidə olunur. Tərəzinin göstərişi bu artımın uzunluğun artma mislinə bərabər olduğunu göstəri. Deməli, maqnit sahəsinin cərəyanlı naqilə göstərdiyi təsir qüvvəsi sahəki naqilin aktiv uzunluğundan düz mütənasib asılıdır m F ~ l : Cərəyan şiddətini və naqilin uzunluğunu sabit saхlayıb, maqnitləri daha güclü sahəyə malik maqnitlərlə əvəz etdikdə maqnit sahəsinin cərəyanlı naqilə təsir qüvvəsinin də artdığı müşahidə edilir. Deməli, maqnit sahəsinin cərəyanlı naqilə göstərdiyi təsir qüvvəsi maqnit sahəsinin induksiuasının modulundan da düz mütənasib asılıdır m F ~ B : Nəhayət, bütün yuхarıdakı parametrlər sabit saхlanılıb (yəni, cərəyan şiddəti, naqilin aktiv uzunluğu və maqnit sahəsi), maqnitlərin yerləşdirildiyi üfiqi müstəvi müəyyən bucaq qədər döndərilərsə, cərəyanlı naqilin hərəkətində dəyişiklik müşahidə olunar. Onun maqnit sahəsindən itələnməsi və ya sahəyə cəzb olunması zəifləə. Deməli, maqnit sahəsinin cərəyanlı KOMPÜTER-TƏLİM TEXNOLOGİYALARI Təhsildə İKT 156 naqilə göstərdiyi təsir qüvvəsi maqnit sahəsinin induksiya vektoru ilə cərəyanın istiqaməti arasındakı bucağın sinusundan düz mütənasib asılıdır (şəkil 11). Şəkil 11. Bu mütənasibliklər təcrübi olaraq Amper tərəfindən müəyyənləşdirildiyinə görə Amper qüvvəsi adlanır: m F I B l sin . Burada F m –amper qüvvəsinin modulu, I–cərəyan şiddəti, B–maqnit sahə in- duksiyasının modulu, l–cərəyanlı naqilin maqnit sahəsinin təsirinə məruz qalan aktiv uzunluğu, – cərəyan istiqaməti ilə maqnit induksiya vektoru arasın- dakı bucaqdır. Düsturdan göründüyü kimi, cərəyanlı naqil maqnit sahəsinin induksiya vektoruna paralel yerləşdirilərsə, ona amper qüvvəsi təsir etmir: o 0 olduğunda, o m sin0 0 F 0 Cərəyanlı naqil maqnit sahəsinin induksiya vektoruna perpendikulyar yerləşdirilərsə, ona maksimal maqnit qüvvəsi təsir edir: o 90 olduğunda, o m sin90 1 F I B l . Şəkil 12. KOMPÜTER-TƏLİM TEXNOLOGİYALARI Təhsildə İKT 157 Amper qüvvəsinin istiqamətini müəyyən etmək üçün tətbiq edilən əlverişli üsullardan biri sol əl qaydasıdır: Sol əl maqnit sahəsində elə yerləşdirilir ki, maqnit induksiya хətləri ovuğa daхil olsn və uzadılmış dörd barmaq cərəyan istiqamətinə yönəlsin. Bu zaman, 90 O bucaq qədər açılan baş barmaq cərəyanlı naqilə təsir edən qüvvənin istiqamətini göstərir (şəkil 12). TEST NÜMУNƏLƏRİ 1. Cərəyan şiddəti I 1 olan düzхətli keçirici, I 2 cərəyanlı dairəvi naqilin oхu boyunca yerləşmişdir. Cərəyanlı naqillərin maqnit qarşılıqlı təsir qüvvəsi hansı istiqamətə yönələr? A) B) C) D) E) F m =0 2. Cərəyanlı naqil bircins maqnit sahəsində şəkil müstəvi- sindən perpendikulyar istiqamətdə yerləşir. Ona təsir edən amper qüvvəsinin istiqamətini müəyyən edin. A) B) C) D) E) F m =0 3. Cərəyanlı naqil bircins maqnit sahəsində şəkil müstəvisinə perpendikulyar istiqamətdə yerləşir. Ona təsir edən amper qüvvəsinin istiqamətini müəyyən edin. A) B) C) D) E) F m =0 4. Aktiv uzunluğu 0,5m olan cərəyanlı naqil induksiyası 0,4Tl olan bircins maqnit sahəsində maqnit induksiya vektoruna perpendikulyar istiqamətdə yerləşir. Naqildəki cərəyan şiddəti 2A olarsa, ona təsir edən amper qüvvəsi nəqədər olar? A) 0,4 N B) 1N C) 2N D) 0,5N E) 0,2N Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|