Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏt pedaqoji universiteti

KOMPÜTER-TƏLİM TEXNOLOGİYALARI 
 
Təhsildə İKT 
 
164 
3.4. Çoxlu  savadlılığa keçid: Yazıçılıq  vasitələrinin savadlılıq ölçüsünə edəcəyi təsir 
olduqca  əhəmiyyətlidir.  Rəqəmsal  mühitlərdə  başqaları  tərəfindən  hazırlanan  məzmundan 
istifadə  yalnız  oxumaqla  kifayətlənməkdədir.  Halbuki,  savadlılığın  digər  əhəmiyyətli  bir 
ölçüsü  olan  "yazma"nın  da  nəzərdən  qaçırılmaması  lazımdır.  Yazıçılıq  vasitələri  çoxlu 
savadlılıq  bacarıqlarının  qazandırılmasında  və  həyata  çevrilməsində  faydalı  funksiyalar 
təqdim edəcək.  
4. BİZ NƏ EDİRİK? HACETTEPE BÖTE NÜMUNƏSNİ 
Hacettepe universiteti, Kompüter və Təhsil Texnologiyaları Təlimi bölməsi olaraq V 
və  VI  semestrlərdə  iki  yazıçılıq  dilləri  fənni  tədris  edilməkdədir.  Bundan  başqa,  VIII 
semestrdə də bütün bu bacarıqları istifadə edərək layihə hazırlamağa istiqamətlənmiş Təhsildə 
Proqram  Hazırlama  İnkişaf  etdirmə  və  Qiymətləndirmə  fənni  tədris  edilməkdədir.  Bu 
dərslərdə,  müxtəlif  zamanlarda  Authorware,  flash,  və  3-D  yazıçılıq  mühitləri  müəllim 
namizədlərinə  təqdim  edilməkdədir.  Bu  dərslərdə  müəllim  namizədlərindən  gözlənilənlər, 
yazıçılıq  dili  anlayışı  ilə  tanış  olmaları,  müəyyən  bir  ya  da  bir  neçə  vasitəni  istifadə  edə 
bilmələri  və  təyin  olunan  bir  təhsil  məzmununa  uyğun  təhsil  proqramını,  fərdi  və  qrup 
çalışması  ilə  bir  layihə  daxilində  ələ  alaraq  hazırlayıb,  inkişaf  etdirib,  qiymətləndirə 
bilmələridir. 
Yazıçılıq dilləri tətbiqi fəaliyyətləridə iştirak edən müəllim namizədlərində müşahidə 
edilən  əhəmiyyətli  bir  xüsusiyyət,  təhsil  proqramı  inkişaf  etdirmə  mövzusunda  öz 
qabiliyyətlərində  olan  dəyişiklikdir.  Təhsil  proqramlarında  müəllim  namizədlərinin  öz 
qabiliyyət  hisslərinin  dörd  ölçüdə  qiymətləndirilə  biləcəyini  göstərən  Aşkar  və  Dönməz 
(2004), bu ölçüləri 1)  layihə rəhbərliyi  və təhsil  layihələndirilməsiı; 2) animasiya, səs-video 
dizaynı;  3)  qrafik  dizayn  və  4)  proqramlaşdırma  olaraq  adlandırılmışdır.  Bu  ölçülər,  eyni 
zamanda  yazıçılıq  dilləri  dərsinin  qurulması  mövzusunda  da  yol  göstərici  məlumat  təmin 
etməkdədir. BÖTE bölməsində verilən  yazıçılıq dilləri daxilində  müəllim  namizədlərinin  bu 
bacarıqları əldə etmə mövzusunda fəaliyyətlər təşkil edilməkdədir. 
Kompüter  və  Təhsil  Texnologiyaları  bölməsində  yazarliq  dərslərini  alan  müəllim 
namizədləri,  semetr  sonunda  öz  məhsullarını  ortaya  qoymaqda  və  proqram  inkişaf  etdirmə 
müddətlərini  öz  məhsulları  ilə  əks  etdirməkdədirlər.  Son  zamanlarda,  məzmunun  yenidən 
istifadə  edilə  bilməsi  və  fərqli  öyrənmə  rəhbərlik  sistemlərində  istifadə  edilə  bilmənin 
artırılması  mövzusunda  standart  inkişaf  etdirmə  işlərinə  sürət  verilmişdir.  Bu  inkişaflara 
paralel olaraq, yazıçılıq dərslərinin quruluşu hazırlanan öyrədici məzmunun yenidən istifadə 

---

KOMPÜTER-TƏLİM TEXNOLOGİYALARI 
 
Təhsildə İKT 
  165 
edələ  bilməsini  dəstəkləyə  biləcək  şəkildə  yenidən  qurulmaqdadır.  Müəllim  namizədlərinin 
hazırladıqları  layihələr  bu  sahədə  bçlmənin  İnternet  səhifəsindən  daxil  olmaqla  təqdim 
edilməkdədir (Baxın. http://bote.hacettepe.edu.tr/). 
5. NƏTİCƏ VƏ TƏKLİFLƏR 
Kompüter  dəstəkli  təhsil  (BDÖ)  mövzusundakı  ilk  addımların  atılması  ilə  yazıçılıq 
dillərinə olan ehtiyac artaraq davam etmişdir. Bu mövzuda, yazıçılıq mühiti sistemləri ilə "nə 
isə etmə  yolları" axtarışa davam  edərkən, "bunların  nə edə  bildikləri"  mövzusunda uzun  bir 
dövr  müzakirə  mövzusu  olmuşdur  (Fairweather  və  O'Neal,  1984).  Ancaq,  funksionallıq 
mövzusunda  gəlinən  nöqtədə  məhsuldarlığın  artdığını  rahatlıqla  söyləyə  bilərik.  Öyrədici 
məqsədli  sinif  içi  istifadə  nümunələri  isə  hələ  olduqca  məhduddur.  Bu  vəziyyəti  aşmanın 
yollarından  biri  də,  yazıçılıq  vasitələrinin  öyrənmə  mühitlərinə  inteqrasiyasını  işlərinə  sürət 
verməkdir. 
Texnologiya,  bir  çoxlarının  qeyd  etdiyi  kimi  kimi  tərəfsiz  və  ya  qaçınılmaz  bir  fakt 
deyil  (Nar  idi  və  O'Day,  1999).  Texnoloji  qərarsızlıq  və  ya  çatışmazlıq,  texnologiya 
istifadəsinin  ictimai  məsuliyyətlərini  müzakirə  edəcək  və  öyrənmə  mühitlərinə 
uyğunlaşdıracaq olan pedaqoqların önünü pərdələyəcək. Hər yeni texnoloji inkişafa qurtarıcı 
olaraq  sarılmaq  və  ya  doğrudan  rədd  etmək  bu  qərarsızlığın  bir  nəticəsidir.  Məsələn, 
kompüterlərin  artıq  bəzi  cib  telefonlarında  da  istifadə  edilməyə  başlandığı  düşünüldüyündə, 
bu vəziyyətdə cib telefonu istifadə etmək üçün də kompüter savadı olmamız lazım olacaqmı? 
Hər  nə  qədər,  kompüter  savadlılığı  "oxuma,  yazma  və  riyazi  problemləri  həll  etmək  üçün 
təməl" pillə olaraq vurğulansa da, pedaqoqlar olaraq əsl soruşulması lazım olan  sual Andries 
vam Damın 1985-ci ildə ortaya atdığı sualda gizli ola bilər: 
"Bu  [kompüter]  əsrimizin  ən  böyük  intellektual  mübarizəsidir.  İstehsalçıların  bizə 
vermək  istədiklərini  gözləyəcəyikmi?  Yoxsa,  bu  texnologiyanı  nəzarət  altına  alıb,  ehtiyac 
duyduğumuz  ehtiyacları  aradan  qaldırmaq  mövzusunda  onu  özümüzmü  formalaşdıracağıq? 
(McCorduck, 1985, S. 232)." 
Sizlər  də,  müəllimlər  olaraq  dərsləriniz  üçün  bir  yazıçılıq  mühiti  istifadə  edərək, 
məzmun  inkişaf  etdirə  bilər  və  hazırladığınız  layihələrinizi  digərləri  ilə  paylaşa  bilərsiniz. 
Şagirdlərinizə  də  yazıçılıq  mühitləri  ilə  tanış  olmasında  eşik  təşkil  edəcək  bu  başlanğıcla, 
özlərinin öyrənmə müddətlərini əks etdirəcəklər proqramlar ortaya çıxartmaları mövzusunda 
yol göstərici ola bilirisiniz. 

---