Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki biznes universiteti İslam İbrahimov
Ətraf mühit və təbiətdən istifadənin
Yüklə 2,81 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
3. Ətraf mühit və təbiətdən istifadənin optimallaşdırılmasında vergi sisteminin rolu İnsanla təbiət arasında qarşılıqlı münasibətlə- rin yaradılmasında faydalı qazıntıların emalı vaxtı texnoloji üsulların təkmilləşidirilməsi vacibdir. Təbii mühitin optimallaşdırılmasında mütərəqqi texnoloji üsullar başlıca olaraq bir sıra sahələri əhatə edir: a) istehsalın təbiətə etdiyi təsirin optimallaşdırılması, zə- rərli ünsürlərin aradan qaldırılması, suyun, havanın tə- mizlənməsi, təbiəti çirkləndirən müəssisələrdə istehsal və emal proseslərinin təkmilləşdirilməsi, təbii sərvətlə- rin mənimsənilməsi və istifadəsi işlərinin planlaşdırıl- masının yaxşılaşdırılması; b) müasir texniki və texnoloji proseslər tətbiqi əsasında tullantısız və az tullantı verən istehsalın, xammal və hazır məhsulun daşınmasının tək- milləşdirilməsi bunların əsasını təşkil edir. Faydalı qa- zıntıların kimyəvi üsulla çıxarılması, yerin altında daş kömürün qazlaşdırılması, filizin qələviləşdirilməsi, duz- ların əridilməsi, neft və qaz yataqlarının şaxta üsulu ilə 165 istismarı indi böyük səmərə verir. Cəmiyyət qarşısında duran mühüm problemlərdən biri də gələcəkdə yeni və mütərəqqi enerji qurğularının tikilməsi ilə “təmiz” enerji mənbələrindən, atom, günəş, külək enerjisindən, dəniz və okean dalğalarının gücündən səmərəli istifadə edil- məsidir. Müasir dövrdə üzvi yanacağın qıtlığı şəraitində istilik enerjisinə nisbətən su enerjisindən istifadə edil- məsinin çox böyük üstünlüyü vardır: SES-lər baha başa gələn yanacaq işlətmir, atmosferə zərərli qazlar, his, qurum buraxmır. SES-lərin fəaliyyətinin yaxşılaşdırıl- masının mühüm yollarından biri də onların tikilməsi, çoxlu kapital qoyuluşu şəraitində sudan səmərəli istifadə edilməsi və su mənbələrini çirkləndirən zərərli təsirlərin aradan qaldırılmasıdır. Mənfi cəhət ondan ibarətdir ki, onlar su mənbələrinə isti su tökür ki, bunlar da suda havanın, qazın dövranını pozaraq, faydalı faunanın inki- şafını məhdudlaşdırır, suyun tərkibini pozur. İstər elektrik stansiyalarında, istərsə də sənaye müəs- sisələrində suyun qapalı dövran üsulu ilə işlədilməsi yüksək iqtisadi və ekoloji səmərə verir. Bu yolla ölkə- mizin iri sənaye müəssisələrində 1966-cı ildə 65 km 3 , 1970-ci ildə 98 km 3 , 1979-cu ildə 130-132 km 3 , 1984-cü ildə 155-160 km 3 su işlədilmişdir ki, bu da həmin sahə- lərdə sərf edilən təmiz suyun 65-70 %-nə qənaət etməyə imkan verir. SES-dən fərqli olaraq İES-lər külli miqdar- da üzvi yanacaq – təbii qaz, mazut, daş kömür, torf, ya- nar şist, antrasit və s. işlədir. Bunların müxtəlif tərkibi tullantıları ətraf mühiti çirkləndirir, kənd təsərrüfatı bit- kilərinin məhsuldarlığını aşağı salır, əhalinin sağlamlığı- na mənfi təsir edir. Belə zərərli halların qarşısını almaq 166 məqsədilə mütərəqqi ekoloji texnikadan geniş istifadə edilməsi, sənaye müəssisələrində, elektrik stansi- yalarında tullantısız texnoloji üsulların tətbiqi, xamma- lın kompleks emalı təşkil edilməlidir. Müharibədən sonra ölkəmizin iri şəhərlərindən kə- nara minlərlə sənaye müəssisələri köçürülmüşdür. Bu- nun nəticəsində havaya, suya, torpağa buraxılan zərərli tullantıların miqdarı xeyli azalmışdır. Həmin müddətdə Bakı şəhərindən də bir sıra böyük sənaye müəssisələri, o cümlədən: sement zavodu, tütün fabriki, çoxlu asfalt, beton sexləri və s. kənara köçürülmüşdür. Lakin, hələ də Bakı şəhəri daxilində neft, qaz emalı zavodları, üzvi ya- nacaqla işləyən İES-lər, dəyirman və sair iri sənaye müəssisələri havanı, suyu, torpağı korlayır, adamların səhhətinə zərər yetirir. Ətraf təbii mühiti çirkləndirən müəssisələrin tul- lantıları qiymətli xammaldır. Məsələn, ölkədə olan se- ment zavodlarının borularından çıxan tozlarının tutulub emal edilməsi əlavə 10 min tonlarla sement verir. Vaxtı ilə sovetlər dövründə təbiətin mühafizəsi haqqında bir sıra tədbirlər həyata keçirilmişdir. Bunun nəticəsində son dövrlərdə istehsal tullantılarının miqdarı xeyli azal- mış, ətraf mühitin mühafizəsində xeyli müvəffəqiyyətlər əldə edilmişdir. İndi çox yerdə şəhər tullantılarını emal edən çoxlu sənaye müəssisələri yaradılmışdır ki, bunlar da hər il xeyli məhsul istehsalını təmin etmişdir. İstehsal tullantılarından səmərəli istifadə edilməsinin mümkün olan üsullarından biri də sənaye, məişət sularını təmizlə- yib kənd təsərrüfatı bitkilərinin, ağacların, bağların, ot- laqların suvarılmasında istifadə edilməsidir. |