Azərbaycan respublikasi təHSİl problemləRİ İnstitutu mövzu 16
Yüklə 247,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
kartoçkalar və cədvəllər yerinə yetirir. Dərsin sonuncu mərhələsi nəticələrin düzgünlüyünü yoxlamaq üçün kollektiv yoxlama ilə başa çatır. Müasir dövrdə azkomplektli məktəblər üçün məktəb şəbəkəsi xüsusi infrastruktura uyğun tərtib edilir. Bu zaman aşağıdakı prinsiplər nəzərdə tutulur: a) məktəbyaşlı uşaqların ümumi icbari təhsilə bütünlüklə cəlb edilməsi; b) sosioloji faktorların nəzərə alınması; c) məktəbin bütün şagirdlər üçün əlverişli olmasının təmin edilməsi, təlimin məzmununun, standartın yaş xüsusiyyətlərinə uyğunluğu; d) məktəbin müasir texniki təchizatlarla (elektronlaşdırma) təmin edilməsi; e) məktəbin bir növbəli dərs rejiminə keçirilməsi və s. Bu prinsiplərin həyata keçirilməsindən məqsəd bütün məktəbyaşlı uşaqları təhsilə cəlb etməklə modernləşdirilmiş azkomplektli məktəb sistemi yaratmaqdır. Rayon ərazisində xüsusilə kənd yerlərində azkomplektli məktəblərin məktəbin tipini müəyyənləşdirərək fəaliyyətini təşkil edərkən əhalinin sayı, milli və yaş tərkibi, yaşayış məntəqələri arasındakı məsafələr, yerli relyef, nəqliyyat məsələlərini nəzərə almaq lazımdır. Beynəlxalq təcrübə göstərir ki, bu tip məktəblər, əsasən, əlverişsiz coğrafi mövqedə yerləşən, ucqar, miqrasiya axını çox, doğum səviyyəsi aşağı, ümumiyyətlə, əhalisinin sayı az olan kəndlərdə fəaliyyət göstərir. Azkomplektli məktəblərin idarə olunması üçün operativ və ixtisaslaşmış idarəetmə yaradılmalıdır. Bu məktəblərdə kollegial idarəetmə çox zəifdir. Bütün rəhbərlik işini, əsasən, bir nəfər görür. O,ümumi rəhbərlikdən əlavə bütün fənlərin tədrisinin təşkili ilə, sinifdənxaric və məktəbdənkənar işlərlə, müəllimlərin metodik məşğələlərinə rəhbərliklə, təlim-tərbiyə prosesinə nəzarətlə, valideynlərlə aparılan işlərlə, maddi-təsərrüfat işləri ilə də məşğul olur. Belə məktəblərin idarə edilməsində üstünlük, fikrimizcə, müəllim, şagird, valideyn assosiasiyalarına verilərsə daha yaxşı olar. Bu assosiasiyanın məktəbin bütün işlərinə cəlb olunmasını təmin etmək məqsədəmüvafiq olar. Araşdırmalar göstərir ki, müasir məktəb təhsilində azkomplektli kənd məktəbləri önəmli yer tutur. Bu məktəblərin azkomplektliliyi onun spesifik cəhətlərindəndir. Bununla əlaqədar kənd məktəbinin səmərəli iş üslubuna ciddi diqqət yetirilməlidir.
Azkomplektli məktəblərdə: -
təhsil başqa məktəblərə nisbətən dövlətə baha başa gəlir. -
paralel siniflər olmur, dərs saatları azlıq təşkil edir, metodik birləşmələr yaradılmır, beləliklə, müəllimlərin böyük əksəriyyəti nəzəri bilikləri olmayan fənləri tədris etməyə yönəldilir. Azkomplektli məktəblərin ibtidai siniflərində eyni vaxtda iki, üç, dörd sinifdə işləyən müəllim komplekt tərkibli siniflərin biri ilə bilavasitə məşğul olur, digərlərinə isə müstəqil iş verir. Təcrübə göstərir ki, eyni vaxtda iki, üç, hətta dörd siniflə işləyən müəllimlər dərs boyu bir neçə dəfə bir sinifdən digərinə keçmə və müstəqil iş təşkiletmə məsələsində səhvlərə yol verirlər. I, II sinif şagirdlərini uzun müddət eyni məzmunlu müstəqil işə cəlb etmək məqsədəuyğun deyil. Belə ki, müstəqil işlər maraqlı, rəngarəng, cəlbedici olmadıqda şagirdlər tez yorulur, onlarda təlim materiallarına maraq azalır, uşaqların diqqəti yayınır və işin keyfiyyəti aşağı düşür. Azkomplektlilik şaquli istiqamətdə II, III, IV sinfin şagirdlərinin bir sinifdə birləşməsini nəzərdə tutur. Bu, azkomplektli məktəblərdə spesifik təlim-tərbiyə prosesinin təşkili formasını müəyyənləşdirən ən əsas keyfiyyətlərdən biridir. Azkomplektli siniflərdə təhsilin texnologiyası müxtəlif yaşlılıq, fərdilik və müstəqillik prinsipləri üzərində qurulur. Azkomplektli, xüsusilə birkomplektli məktəblərdə müəllim bir sıra çətinliklərlə qarşılaşır. Belə məktəblərdə müstəqil işin təşkili, komplektdə siniflərin düzgün birləşdirilməsi, tədris prosesinin müasir yanaşmalar əsasında bacarıqla planlaşdırılması, hər bir dərsin tədris avadanlığı (xüsusilə əyani vəsait və didaktik material) ilə təmin olunması və onlardan səmərəli istifadə edilməsi və s. müəllimdən xüsusi peşə səriştəliliyi, pedaqoji ustalıq tələb edir. Müstəqil işlərin təşkili zamanı bir sıra tələblərin nəzərə alınması vacibdir. Həmin tələbləri aşağıdakı şəkildə göstərmək olar:
dərsin bütün mərhələlərində müstəqil işlərin təşkili;
dərs prosesində şagirdlərin fəallığının təmin edilməsi;
müstəqil işlərin şagirdləri bilik və yaş səviyyəsinə uyğunluğu və s. Bu siniflərdə dərs deyən ibtidai sinif müəllimlərindən nəzəri materiallara, həmçinin bəzi metodik priyomlara yiyələnmək tələb olunur. Müəllimlərin nəzəri hazırlığı dərsin keyfiyyətinin yüksəldilməsində mühüm rol aynayır. Araşdırmalardan məlum olur ki, ilk növbədə hər bir ölkənin demoqrafik şəraiti azkomplektli məktəblərin fəaliyyətinə müəyyən təsir göstərir. Bununla belə azkomplektli məktəblərdə işin məqsədyönlü, sistemli təşkili, elmi-pedaqoji tələblərin nəzərə alınması, yeni təlim texnologiyalarının tətbiqi, keyfiyyətin idarə olunmasına müasir yanaşmalar səmərəlilik göstəricilərinin də yüksəlməsinə və bütövlükdə azkomplektli məktəbin problemlərinin həllinə imkan yaradır. Bununla əlaqədar xarici ölkələrin azkomplektli məktəblərinin təcrübəsi maraq doğurur. Belə məktəblər öz təyinatını, təhsil təcrübəsini və siyasətini müvafiq ölkənin təhsil qanunvericiliyinə uyğun tənzimləyir. Araşdırmalar göstərir ki, fransızlar 1 sinif olan məktəbi “respublika idealı” adlandırıblar. Norveçdə kənd məktəblərinin yarısı birləşmiş siniflər sistemi ilə işləyir. Rusiyada azkomplektli məktəblər çox mühim sosial faktora çevrilib və adi məktəblərə nisbətən bir sıra üstünlükləri var: -
sahələri) var. Onlar bu sahələri becərir və özlərini təmin edirlər. -
Müəllimin kənd ərazisində yaşayan uşaqların hər birini yaxşı tanıması, təbiətin yaxınlığı, əmək tərbiyəsi üçün əlverişli şəraitin olması – bu xüsusiyyətlər təlim-tərbiyə prosesinin yüksək səviyyədə təşkilinə imkan yaradır. -
ocaqlarını kəndin mədəni həyatının vahid mərkəzi kimi qəbul etmək olar. Müxtəlif xarici ölkələrdə azkomplektli məktəblərin roluna və problemlərinə nəzər salaq.
Yüklə 247,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|