34
Dövlət (region) müşahidələrinin aparılması üçün lazım olan məlumatların
statistik vahidlər, ailə kəndli və ev təsərrüfatları tərəfindən dövlət statistika
orqanlarına elektron sənəd formasında təqdim edilməsində məqsəd statistika
orqanları ilə əlaqələrin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması, statistik vahidlərə düşən
informasiya yükünün və vaxt itkisinin azaldılması, müasir informasiya və
kommunikasiya texnologiyalarından istifadə etməklə məlumatların təqdim edilmə
üsulunun asanlaşdırılması və beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılmasına nail
olmaqdır.
Statistik hesabat təqdim edən statistik vahidlərin vəzifələri aşağıdakılardır:
1. elektron sənəd mübadiləsi ilə bağlı Dövlət Statistika Komitəsinin bütün təlimat
və qaydalarına əməl etmək, müəyyən olunmuş formada tərtib olunan elektron
hesabatları (məlumatları) qanunvericilikdə müəyyən olunmuş müddətdə
göndərmək;
2. elektron
sənədlər
mübadiləsinin
aparıldığı
iş
yerinin
informasiya
təhlükəsizliyini təmin etmək;
3. səhv aşkar edilmiş hesabatları yenidən hazırlayıb göndərmək;
4. elektron sənəd mübadiləsi üçün istifadə olunan elektron poçt (e-mail) ünvanı
dəyişdikdə, 3 gün müddətində qeydiyyatda olduğu yerli statistika orqanına
məlumat vermək;
5. statistika orqanlarına təqdim edilmiş elektron hesabatları və statistika
orqanlarından alınmış bütün elektron sənədləri azı 3 il ərzində saxlamaq;
6. elektron sənədlərin mübadiləsindən imtina edildikdə, bu barədə hesabatın
(məlumatın) təqdim olunma müddətindən azı 10 gün əvvəl statistika orqanına
ərizə vermək;
7. avadanlığın texniki nasazlığı və ya digər səbəblərdən hesabatın (məlumatın)
elektron formada təqdim olunması müəyyən dövr ərzində mümkün olmadıqda,
hesabatın onunla eyni hüquqi qüvvəyə malik kağız formasında təqdim
olunmasını təmin etmək.
35
Dövlət (region) müşahidələrinin aparılması üçün lazım olan məlumatları
statistik vahidlər, ailə kəndli və ev təsərrüfatları tərəfindən dövlət statistika
orqanlarına elektron sənəd formasında təqdim edilməsində məqsəd statistika
orqanları ilə əlaqələrin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması, statistik vahidlərə düşən
informasiya yükünün və vaxt itkisinin azaldılması, müasir informasiya və
kommunikasiya texnologiyalarından istifadə etməklə məlumatların təqdim edilmə
üsulunun asanlaşdırılması və beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılmasına nail
olmaqdır.
Statistik vahidin yerli statistika orqanı tərəfindən göndərilmiş bildirişi aldığı an
hesabatın qəbul edilmə vaxtı hesab olunur.
Rəsmi statistik məlumatlar başdan-başa və yaxud seçmə müşahidələr yolu ilə
toplanır. Bu müşahidələr müntəzəm və dövri statistik hesabatlardan, birdəfəlik uçota
almalardan, müxtəlif siyahıyaalmalardan, sorğulardan, müayinələrdən ibarətdir.
Dövlət (region) statistika müşahidələri aparılan zaman, qanunvericilikdə
başqa hal nəzərdə tutulmamışdırsa , statistik müşahidələrin növü, metodologiyası,
proqramları və obyektləri həmçinin rəsmi statistikanın aparılması üçün bütün
mənbələrdən məlumatların alınması, inzibati registrlərdən və ya dövlət statistika
orqanlarının məlumatları əsasında aparılan qiymətləndirmələrdən istifadə edilməsi,
beynəlxalq təşkilatların və şuranın tövsiyələri nəzərə alınmaqla, dövlət statistika
orqanları tərəfindən müəyyən edilir. Istifadə olunacaq mənbənin seçilməsinə dair
qərar qəbul edilərkən onun keyfiyyətinə, məlumatların vaxtında təqdim
edilməsinə, xərclərə və bununla əlaqədar respondentlərə düşən yükə xüsusi diqqət
yetirilir.
İqtisadi siyahıyaalmalar, habelə əhalinin ümumrespublika siyahıyaalınmasının
həyata keçirilməsi normativ aktlara uyğun aparılır. Onların yerinə yetirilməsi üçün
dövlət statistika orqanlarında işləməyən şəxslər müvafiq icra hakimiyyəti orqanının
qərarlarında müəyyən edilmiş şərtlər əsasında cəlb edilirlər.
Azərbaycan Respublikasının ərazisində yerləşən bütün hüquqi şəxslər (onların
nümayəndəlik və filialları) və fiziki şəxslər dövlət (region) müşahidələrinin
36
aparılması üçün lazım olan məlumatları müəyyən edilmiş həcmdə və müddətlərdə
haqqı ödənilmədən kağız və ya müvafiq qanunvericiliyə uyğun olaraq məlumatların
təqdim edilməsi təsdiq oluna bilən elektron sənəd formasında dövlət statistika
orqanlarına təqdim etməyə borcludurlar.
Rəsmi statistika materiallarının istehsalı üçün məlumatların təqdim olunmasına
cəlb edilmiş statistik vahidlərin müayinə və siyahıyaalmanın məqsədi, əhatə dairəsi,
statistik məlumatların məxfiliyinin təmin edilməsi üçün təminat, həmçinin bu barədə
öz səlahiyyət və vəzifələri haqqında məlumat almaq hüququ vardır.
Başdan-başa siyahıyaalmalarda məlumatların təqdim edilməsi üzrə öhdəlik
(vəzifə) müvafiq məcmu çərçivəsində əhatə dairəsinin müəyyən meyarlarına cavab
verən bütün statistik vahidlərə şamil edilir. Seçmə müayinələrdə bu öhdəlik yalnız
seçmə planı əsasında müəyyən edilmiş vahidlərə aid edilir. Seçmə planı müvafiq icra
hakimiyyəti orqanı tərəfindən hazırlanır və respondentlərin təmsilçiliyinin və onlara
düşən yükün azaldılması məqsədinə xidmət edir.
Dövlət (region) müşahidələrinin aparılması üçün lazım olan məlumatların
elektron sənəd formasında dövlət statistika orqanlarına təqdim edilməsi müvafiq icra
hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydada həyata keçirilir.
Azərbaycan
Respublikasında
statistik
məlumatların
beynəlxalq
müqayisəliliyini təmin etmək üçün beynəlxalq təsnifatlarla uzlaşdırılmış və yerli
şəraitə uyğunlaşdırılmış texniki-iqtisadi və kommersiya məlumatlarının statistik
təsnifatları (TİKMST) yaradılır və aparılır.
Azərbaycan Respublikası ərazisində məlumatların mübadiləsini aparan bütün
hüquqi
və
fiziki
şəxslər
mütləq
statistik
təsnifatlardan
(məlumatların
kodlaşdırılmasından) istifadə etməlidirlər.
Statistik təsnifatların aparılması, yenilərin yaradılması və köhnələrin ləğv
edilməsi qaydası “Standartlaşdırma haqqında” Azərbaycan Respublikasının
Qanununa uyğun olaraq həyata keçirilir.
Azərbaycan Respublikası ərazisində rəsmi statistikanı həyata keçirmək üçün
müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən statistik məlumatları əks etdirən statistik